زنگ هشدار در میادین مشترک نفت و گاز

 تحریم و هدررفت ثروت ملی

به گزارش «آرمان ملی»، ایران در بهره برداری از میادین نفت و گاز مشترک خود با سایر کشورها به دلیل تحریم‌های بین‌المللی با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده است که اصلی‌ترین آن به تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت سرمایه‌گذاری در این حوزه مربوط می‌شود، چرا که میادین مشترک اغلب در سازه‌های زمین‌شناسی پیچیده‌ای قرار دارند که نیازمند سرمایه‌گذاری قابل توجه و فناوری‌های پیشرفته در بخش اکتشاف و استخراج نیاز دارد، از سوی دیگر در برخی از موارد نیز میادین مشترک از نظر جغرافیایی و امتیاز بهره‌برداری در مناطق مورد مناقشه قرار گرفته‌اند که رسیدن به توافق برای استخراج را چالش برانگیز می‌کند که میدان نفتی آرش از مصادیق عینی آن به شمار می‌آید. فقدان زیرساخت‌های مناسب در میادین مشترک و موانع پیش‌رو به دلیل تحریم‌های بین‌المللی از یک سو و الزام برای تهیه تجهیزات مناسب مانند خطوط لوله، تاسیسات ذخیره سازی و شبکه‌های حمل و نقل را برای پشتیبانی از استخراج و انتقال کارآمد نفت و گاز با چالش مواجه ساخته است. همچنین ناکارآمدی مدیران و بی‌توجهی به ضرورت بهینه‌سازی و به‌کارگیری متخصصان داخلی جهت بهره برداری و مشکلاتی چون کاهش فشار در مناطقی چون پارس جنوبی و... بر توانایی کشور در استخراج و فرآوری نفت و گاز از میادین مشترک تأثیر گذاشته است. علاوه بر این ناکارآمدی‌های بوروکراتیک می‌تواند مانع استخراج نفت و گاز از میادین مشترک شود و کسب مجوزها و تاییدیه‌های لازم را دشوار کند.

سایه سنگین تحریم در میادین مشترک

این گزارش می‌افزاید؛ ایران دارای میادین مشترک نفتی با اکثر کشورهای همسایه مانند؛ عراق، کویت، قطر، عربستان سعودی  است که در خصوص میزان مالکیت و مدیریت میادین دارای اختلافاتی است که البته به همین دلیل نیز متهم به سوء مدیریت و ناکارآمدی از سوی کارشناسان شده است. از سوی دیگر به دلیل وجود مشکلاتی مانند خوردگی، نشت و خرابی تجهیزات در برخی از میادین نفتی و اخیراً کمبود فشار در منطقه پارس جنوبی نیز با معضل کمبود سطح تولید روبه‌رو شده که در نهایت واکنش اعتراض آمیز برخی از کارشناسان و فعالان در این صنعت را به همراه داشته است. این در حالی است که شرکای ایران در میادین نفتی بدون مشکلاتی چون تحریم در حال بهره‌برداری سریع از منابع میادین مذکور هستند، که قطعاً مسئولان باید پاسخگوی مطالبات مردم در حال حاضر و همچنین نسل آینده از ثروت به هدررفته در این خصوص باشند. بی‌توجهی نسبت به سرمایه‌گذاری و ایجاد تسهیلات و رایزنی‌های مطلوب برای سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز مورد انتقاد قرار گرفته که بر توسعه میادین نفتی مشترک تأثیر گذاشته است، البته به دلیل شرایط حاکم بر کشور ایران جهت کسب کمک‌های فنی و تخصص از سایر کشورها برای توسعه و حفظ میادین نفتی مشترک با چالش‌هایی مواجه است و از سوی دیگر در برخی از این میادین نیز با بعضی از کشورهای همسایه بر سر مرز اختلافاتی داشته که مدیریت و توسعه میادین نفتی مشترک را تحت تاثیر قرار داده و توانایی این کشور در توسعه و مدیریت میادین نفتی مشترک تأثیر گذاشته که تأثیر منفی بر اقتصاد داشته است. کشوری مانند قطر که میدان گازی پارس جنوبی را با ما به اشتراک دارد، نه‌تنها با تمام توان و ظرفیت در حال برداشت است؛ بلکه همواره و هرروزه سرمایه‌گذاری در این میدان را افزون می‌کند تا کاهش افت فشار در پی برداشت‌ مستمر، حجم تولید و صادرات‌شان را کاهش ندهد؛ اما ما در این سوی مرز تنها اقدامات آنها را به نظاره نشسته‌ایم.

جنگ فرسایشی

بر اساس این گزارش؛ نفت و گاز برای کشورها سرمایه ملی بوده، سرمایه را سرمایه‌گذاری کردند و هزینه‌های‌شان را هم از کنار همان سرمایه‌گذاری‌ها تأمین می‌کنند؛ نگاهی که شاید در کشور ما با راه‌اندازی حساب ذخیره ارزی و بعد هم صندوق توسعه ملی گام‌های نخستینش برداشته شد؛ اما از همان گام نخست و قدم اول فراتر نرفت؛ چراکه این مهم، نیازمند عزمی ملی و خواستی همگانی است؛ اینکه منابع ملی را به کانال سرمایه‌گذاری هدایت کنیم تا حق آیندگان را هم حفظ کنیم و سهم آنها را هم پیش‌خور نکنیم، نیازمند همراهی و همگامی همه سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران و مجریان است. صندوق توسعه ملی در مدت قریب به سه سال گذشته سعی بر آن داشته تا این مفهوم را برای تمام ارکان اقتصادی کشور تبیین و تفهیم کند که کارکرد و اساسنامه این صندوق، ایفای نقش در کسوت یک صندوق بین‌نسلی است تا منابع ملی را سرمایه‌گذاری کرده، خلق ثروت و ارزش کند و در نهایت، هم ساکنان امروز و هم اهالی فردا را منتفع سازد؛ اما نه‌تنها شاهد همراهی و همگاهی نبوده؛ بلکه تمام انرژی و ظرفیت‌هایش را صرف آن کرده تا سنگ‌هایی را که پیش پایش نهاده‌اند، بردارد؛ آن‌هم برای آینده فرزندان این سرزمین. افق روشن صندوق توسعه ملی که با عنوان حکمرانی نوین مطرح شد و چشم‌اندازش وصول مطالبات ملی و معوق و هدایت در راستای ارزش‌آفرینی برای مردم ایران بوده، امروز به جنگی فرسایشی بدل شده و آنچه دراین میان قربانی می‌شود، قطعاً منفعت مردم است.

راهکار جبران عقب‌ماندگی در میادین مشترک

برخی از نمونه‌های قابل توجه میادین نفت و گاز مشترک در ایران عبارتند از: میدان نفتی مشترک با عراق موسوم به میدان مجنون که منبع تنش بین دو کشور بوده، همچنین میدان گازی مشترک با قطرکه منبع اصلی گاز طبیعی برای هر دو کشور به شمار می‌آید، میدان نفتی مشترک با کویت که موضوع مناقشه بر سر تعیین مرزها و تخصیص منابع بوده است و دیگر میادین مشترک، چند نمونه از چالش‌هایی است که ایران در بهره برداری از میادین نفت و گاز مشترک خود به دلیل تحریم‌های بین‌المللی با آن مواجه بوده است. در مجموع می‌توان اینگونه برداشت که باوجود تاکید دولت بر برداشت از میادین مشترک، ایران با رقبایی مواجه است که به دلیل دسترسی به ثروت فراوان خود و تکنولوژی غربی توانسته‌اند گوی سبقت را از ایران بربایند. باید توجه داشت که به دلیل تکنولوژی و نبود قانون ویژه در این امر، همسایگان به ویژه در پارس جنوبی از این ضعف تهران نهایت را بهره را برده و جایگاه خود را در بازار جهان تحکیم بخشیده‌اند. این موانع بسته به زمینه‌های مشترک خاص و کشورهای درگیر می‌تواند متفاوت باشد. پرداختن به این چالش‌ها نیازمند همکاری، سرمایه‌گذاری و راه‌حل‌های نوآورانه برای غلبه بر پیچیدگی‌های فنی، سیاسی و زیست محیطی است.