ممکن است فصل جدیدی در راه باشد

به یاد دارم سال 97 با یورونیوز مصاحبه‌ای کردم و یورونیوز از من پرسید که آیا جمهوری اسلامی می‌تواند در برابر این فشار تحریم‌های بی‌سابقه ایالات متحده آمریکا دوام بیاورد یا نه؟ و من به یورونیوز که هنوز هم آن مصاحبه مورد استناد قرار می‌گیرد به روشنی گفتم که اگر حکومت و دولت در ایران بخواهد، حتما حتما ایران قادر به مقاومت و خنثی سازی تمام تحریم‌هاست. خدا را شکر می‌کنم که هم در حوزه اقتصادی این سخن طی شش سال گذشته ثابت شد و هم اینکه امروز از طریق احراز صلاحیت آقای پزشکیان یکبار دیگر حکومت نشان داد که اگر بخواهد، می‌تواند به‌راحتی کشور را به ریل امیدواری و امید به آینده برگرداند. بارها و بارها این را همیشه گفته‌ام که الان در ایران ذهن از ماده جلو افتاده است. درست در اواخر دوره شاه که در ابتدای انقلاب، ماده از ذهن جلو افتاده بود یعنی شرایط اقتصادی مادی ایران بسیار بدتر از آن چیزی بود که در ذهن مردم بود. همین الان هم مردم در مورد وضعیت اقتصادی ایران در اواخر رژیم شاه، دچار اشتباهات و توهمات بزرگ هستند. یعنی وضع در واقع امر بسیار خراب‌تر از آن چیزی بود که حتی الان به نظر می‌رسد به همین دلیل بروز انقلاب نه تنها گریزناپذیر بود بلکه انقلاب، ایران را نجات داد. این قضیه را به تفصیل می‌توانم توضیح دهم که چرا خلاف نظر بیشتر کارشناسان و مردم عادی، من فکر می‌کنم که انقلاب ایران، ناجی اقتصاد ایران شد و نه بالعکس. اما الان درست برعکس است یعنی الان ذهن مردم از ماده جلو افتاده است. یعنی در ذهن مردم وضعیت خرابتر از آن چیزی است که شرایط واقعی کشور نشان می‌دهد. اوضاع واقعی ایران آنقدر وخیم نیست و نشانه‌اش اینکه؛ اگر یک تصمیم ذهنی و یک تصمیم سیاسی یک شبه را حکومت بگیرد، یکباره می‌تواند ذهن مردم را عوض کند و از ناامیدی مطلق به سمت امیدواری ببرد. من در مورد احراز صلاحیت آقای پزشکیان اغراق نمی‌کنم ولی معتقدم یک گام بسیار مهم به سمت ملت و طبقه متوسط ایران است. آقای پزشکیان یک ویژگی منحصر به فرد دارد و آن این است که نه تنها از یکطرف تماما اصلاح‌طلب است بلکه هرگز در طول زندگی‌اش نکوشیده- از نقطه مقابل اینکه- حکومت را چه رهبری، چه مجلس و چه نهادهای امنیتی نظامی را از خودش عصبانی کند. یعنی هیچگاه با ارکان اصلی قدرت در ایران تقابل هم نداشته و این به آقای پزشکیان یک ویژگی بی‌همتا می‌دهد و یک موقعیت تاریخی بی‌همتا به ما می‌دهد که ما بتوانیم هم نرخ مشارکت در انتخابات را بالا ببریم و هم اینکه بسیار امیدوار باشیم انتخابات را با آقای پزشکیان در دور اول ببریم. یعنی تمام اصلاح‌طلبان الان باید با تمام ظرفیت‌شان از شخص آقای خاتمی و شخص سیدحسن خمینی گرفته تا پایین به صحنه آمده تا هم نرخ مشارکت پرشور و بالا داشته باشیم و هم اینکه اولین دولت به‌راستی اصلاح‌طلب بعد از آقای خاتمی را روی کار بیاوریم. دولتی که انشاءا... همه ویژگی‌های اصلاح‌طلبی را خواهد داشت، امید جدیدی به جامعه تزریق می‌کند، رشد اقتصادی را تسریع می‌کند؛ به‌ویژه در زمینه توزیع ثروت. آقای دکتر پزشکیان باید طرح روشنی داشته باشد و جلو ببرد و در عین حال دوباره خاطرات تلخ حاکمیت دوگانه را زنده نمی‌کند. بنابراین یک فرصت تاریخی پدید آمده و ما با یک تصمیم ساده در صحنه و موقعیت تاریخی جدیدی به ناگهان قرار گرفتیم و این نشان می‌دهد که چطور اگر حکومت بخواهد و اگر دولت بخواهد حتما و حتما ایران قادر به اداره هزار بار بهتر کشور هست. تجربه امروز احراز صلاحیت مسعود پزشکیان این را یکبار دیگر به ما ثابت کرد. من الان بسیار امیدوارتر هستم و فکر می‌کنم علاوه بر تمام تاثیرات بزرگی که این انتخابات و احراز صلاحیت روی افزایش مشارکت داخلی و روی ورود طبقه متوسط شهری به صحنه جامعه اداره ایران ایجاد می‌کند، در صحنه بین‌المللی هم برای ما نقش بسیار مهمی ایجاد می‌کند. بهترین سلاح برای مقابله با ظهور احتمالی دونالد ترامپ و راستگرایی افراطی ایالات متحده آمریکا در آبان‌ماه آینده، همین انتخابات پیش روی ما و مشارکت پرشور مردمی است. مرحوم دکتر رئیسی در اقتصاد بسیار موفق‌تر از آن چیزی عمل کرد که حتی کارشناسان می‌گویند. چون بسیاری از این داوری‌ها به غرض آلوده است. اما در حوزه حل و فصل مسائل بنیادین اقتصاد ایران، کم کار شده است. نه در سه سال گذشته بلکه در تمام 13 سال گذشته. ما از نیمه دهه 1380 به این طرف یعنی از حدود بیست سال پیش به این طرف هیچ حرکت بنیادی و جدی در حوزه حل و فصل ناترازی‌های بزرگ اقتصاد ایران انجام ندادیم. یکی، مسئله ناترازی تولید و مصرف به‌ویژه در حوزه سوخت و انرژی است. یکی، مسئله ناترازی در منابع و مصارف دولت است. یکی، ناترازی در تشکیل سرمایه است. پس‌انداز ناخالص داخلی که در دولت آقای خاتمی بین 35 تا 40 درصد تولید ناخالص داخلی بود الان به زیر 35 درصد رسیده است. البته در این حوزه هم مرحوم رئیسی موفقیت‌هایی داشت و این روند را مثبت کرده بود اما این روند بسیار تا نقطه اپتیمم فاصله دارد. ما برای رویارویی به این ناترازی‌ها احتیاج به حداکثر مسئولیت و مشارکت مردم داریم. نمی‌شود با مردمی که کمرشان را با ناترازی‌های اقتصادی و فقیرکردن‌شان شکستیم، این ناترازی‌ها را حل کرد و به مصاف این ناترازی‌ها رفت. اقتصاد ایران دیگر رانتی‌ برای توزیع کردن ندارد و باید به مردمش رجوع کند و من احراز صلاحیت آقای پزشکیان و اتفاقی که دیروز افتاد را یک نقطه شروع خیلی خوب برای این کار می‌دانم.

*​سعید لیلاز

اقتصاددان