حکمرانی خوب در آموزش و پرورش

• تمرکز بر برابری و عدالت: حکمرانی خوب در آموزش و پرورش باید اطمینان حاصل کند که همه دانش‌آموزان، صرف نظر از پیشینه یا شرایط اجتماعی و اقتصادی خود، فرصت‌های برابر برای یادگیری و پیشرفت دارند.

• کیفیت بالا: حکمرانی خوب در آموزش و پرورش باید بر ارائه آموزش باکیفیت برای همه دانش‌آموزان تمرکز کند. این امر مستلزم وجود معلمان مجرب، منابع کافی و محیط‌های یادگیری مناسب است.

• کارایی: حکمرانی خوب در آموزش و پرورش باید از منابع به طور کارآمد استفاده کند و اطمینان حاصل کند که پول صرف شده برای آموزش، به بهترین نحو ممکن برای بهبود نتایج یادگیری دانش‌آموزان به کار می‌رود.

• پاسخگویی: حکمرانی خوب در آموزش و پرورش باید به ذینفعان مختلف، از جمله دانش‌آموزان، اولیا، معلمان، جامعه و دولت پاسخگو باشد. این امر مستلزم شفافیت، مشارکت و ارزیابی منظم است.

حکمرانی خوب در آموزش و پرورش برای دستیابی به توسعه پایدار و فراگیر ضروری است. آموزش باکیفیت می‌تواند به کاهش فقر، افزایش برابری و ایجاد جوامعی صلح‌آمیز و عادلانه کمک کند.

در اینجا چند نمونه از اقدامات و سیاست‌هایی که می‌توانند به ارتقای حکمرانی خوب در آموزش و پرورش کمک کنند، آورده شده است:

• توسعه و اجرای برنامه‌های آموزشی باکیفیت: این برنامه‌ها باید بر اساس استانداردهای آموزشی باشد و به مهارت‌ها و دانش‌های لازم برای قرن بیست ویکم به دانش‌آموزان آموزش دهد.

• سرمایه‌گذاری در آموزش معلمان: معلمان باید آموزش‌های تخصصی ببینند و از حمایت‌های لازم برای انجام وظایف خود به طور موثر برخوردار باشند.

• استفاده از فناوری برای ارتقای یادگیری: فناوری می‌تواند به شخصی‌سازی آموزش، ارائه فرصت‌های یادگیری بیشتر و ارتباط دانش‌آموزان با معلمان و سایر دانش‌آموزان کمک کند.

• ترویج مشارکت ذینفعان: ذینفعان مختلف، از جمله دانش‌آموزان، اولیا، معلمان و جامعه باید در تصمیم‌گیری‌های مربوط به آموزش مشارکت داشته باشند.

• ارزیابی منظم نظام آموزشی: نظام آموزشی باید به طور منظم ارزیابی شود تا نقاط قوت و ضعف آن شناسایی شده و برای بهبود آن اقدام شود.

حکمرانی خوب در آموزش و پرورش یک فرایند مستمر است که نیاز به تعهد و تلاش مستمر از سوی همه ذینفعان دارد. برای دستیابی به حکمرانی خوب در آموزش و پرورش اقدامات متعددی در سطوح مختلف باید انجام شود.

در اینجا به برخی از مهم‌ترین این اقدامات اشاره می‌کنم:

در سطح ملی:

• اصلاحات ساختاری:

o تمرکززدایی در نظام آموزشی و واگذاری اختیارات بیشتر به مدارس و مناطق محلی.

o افزایش شفافیت در نظام آموزشی و انتشار اطلاعات و داده‌های مربوط به عملکرد آن.

o ایجاد انسجام بین سطوح مختلف نظام آموزشی و تدوین برنامه‌های درسی ملی منسجم.

o ساده‌سازی مقررات و قوانین مربوط به آموزش و پرورش.

• افزایش بودجه آموزش و پرورش:

o تخصیص بودجه کافی به آموزش و پرورش و توزیع عادلانه آن بین مدارس و مناطق مختلف.

o سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آموزشی، مانند مدارس، تجهیزات و فناوری آموزشی.

o تامین منابع مالی برای اجرای برنامه‌های آموزشی باکیفیت و ارائه خدمات حمایتی به دانش‌آموزان نیازمند.

• تغییر رویکردهای آموزشی:

o تغییر رویکرد از آموزش سنتی به رویکردهای فعال و دانش‌آموزمحور.

o تمرکز بر پرورش مهارت‌های تفکر انتقادی، خلاقیت و حل مسئله در دانش‌آموزان.

o استفاده از فناوری‌های نوین آموزشی برای ارتقای کیفیت یادگیری.

• ترویج مشارکت:

o تشویق به مشارکت فعال دانش‌آموزان، اولیا و معلمان در فرآیند تصمیم‌گیری در مورد آموزش و پرورش.

o ایجاد شوراهای مدرسه و انجمن‌های اولیا و مربیان و تقویت نقش آنها در اداره مدارس.

o برگزاری جلسات منظم با ذینفعان مختلف برای دریافت نظرات و پیشنهادات آنها.

• کاهش نابرابری آموزشی:

o اجرای برنامه‌های حمایتی مانند بورسیه تحصیلی، تغذیه رایگان و کلاس‌های تقویتی برای دانش‌آموزان از پیشینه‌های socio- economic محروم.

o توجه ویژه به مناطق روستایی و عشایری و تامین امکانات آموزشی مناسب برای دانش‌آموزان این مناطق.

o مقابله با تبعیض جنسیتی و قومی در نظام آموزشی و تضمین دسترسی برابر همه دانش‌آموزان به آموزش باکیفیت.

در سطح استانی:

• تشکیل کارگروه حکمرانی خوب در آموزش و پرورش:

o این کارگروه باید متشکل از نمایندگان ذینفعان مختلف، از جمله مقامات دولتی، معلمان، اولیا، دانش‌آموزان و دانشگاهیان باشد.

o وظایف این کارگروه عبارتند از:

§ تدوین و اجرای برنامه عملیاتی برای

ارتقای حکمرانی خوب در آموزش و پرورش استان.

§ رصد و پایش عملکرد نظام آموزشی استان و ارائه گزارش به مراجع ذیصلاح.

§ انجام مطالعات و پژوهش‌های لازم در زمینه حکمرانی خوب در آموزش و پرورش.

§ برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌های آموزشی برای آگاهی‌بخشی و ظرفیت‌سازی در این زمینه.

• تقویت ظرفیت‌های مدیریتی در آموزش و پرورش:

o برگزاری دوره‌های آموزشی برای مدیران مدارس و کارکنان آموزش و پرورش در زمینه حکمرانی خوب.

o اعطای تسهیلات و حمایت‌های لازم به مدیران مدارس برای اجرای برنامه‌های نوآورانه و ارتقای کیفیت آموزش.

o تشویق به تبادل تجربیات و ایده‌ها بین مدیران مدارس و کارکنان آموزش و پرورش.

• استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات:

o توسعه و به‌روزرسانی سامانه‌های الکترونیکی در آموزش و پرورش برای تسهیل امور و افزایش شفافیت.

o استفاده از فناوری‌های نوین آموزشی برای ارتقای کیفیت یادگیری و ارائه خدمات آموزشی به دانش‌آموزان در مناطق محروم.

o ایجاد بسترهای لازم برای مشارکت الکترونیکی ذینفعان مختلف در فرآیند تصمیم‌گیری در مورد آموزش و پرورش.

• ارزیابی و نظارت مستمر:

o انجام ارزیابی‌های منظم عملکرد نظام آموزشی استان بر اساس شاخص‌های حکمرانی خوب.

o شناسایی نقاط قوت و ضعف نظام آموزشی و تدوین برنامه‌های کاربردی.

دلایل متعددی برای نبود حکمرانی خوب در آموزش و پرورش ایران وجود دارد که در اینجا به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنم:

عوامل ساختاری:

• تمرکز قدرت: متاسفانه، شاهد تمرکز قدرت در نظام آموزشی ایران هستیم. تصمیم‌گیری‌ها عمدتاً در سطوح بالا انجام می‌شود و ذینفعان کلیدی، مانند معلمان، دانش‌آموزان و اولیا، در این فرآیند نقش چندانی ندارند.

• فقدان شفافیت: اطلاعات و داده‌های کافی در مورد عملکرد نظام آموزشی به طور عمومی در دسترس نیست. این امر مانع از نظارت و ارزیابی مؤثر و همچنین از اصلاحات مبتنی بر شواهد می‌شود.

• نبود انسجام: بین سطوح مختلف نظام آموزشی، ناهماهنگی‌هایی وجود دارد. این امر منجر به اتلاف منابع و عدم کارایی می‌شود.

• مقررات پیچیده: سیستم آموزشی ایران با قوانین و مقررات پیچیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند که مانع از نوآوری و انعطاف پذیری می‌شود.

عوامل سیاسی:

• نفوذ ذینفعان: برخی از گروه‌های ذینفع، مانند گروه‌های سیاسی یا مذهبی، ممکن است به دنبال حفظ منافع خود در نظام آموزشی باشند، حتی اگر این امر به ضرر کیفیت آموزش باشد.

• کمبود بودجه: آموزش و پرورش به طور سنتی سهم کمی از بودجه ملی را دریافت می‌کند. این امر منجر به کمبود منابع برای تامین نیازهای اساسی مانند معلمان، مدارس و تجهیزات آموزشی می‌شود.

عوامل فرهنگی:

• تاکید بر حفظ و انتقال دانش: در نظام آموزشی ایران، تمرکز زیادی بر حفظ و انتقال دانش از طریق روش‌های سنتی تدریس وجود دارد. این امر بر پرورش مهارت‌های تفکر انتقادی، خلاقیت و حل مسئله که برای قرن بیست ویکم ضروری هستند، تأثیر می‌گذارد.

• عدم تشویق مشارکت: در فرهنگ سنتی ایران، دانش‌آموزان به طور سنتی انتظار دارند که به طور انفرادی به معلمان گوش فرا دهند و آنچه را که به آنها گفته می‌شود، یاد بگیرند. این امر مانع از مشارکت فعال دانش‌آموزان در فرآیند یادگیری می‌شود.

• فقدان برابری آموزشی: دانش‌آموزان از پیشینه‌های socio- economic مختلف، به فرصت‌های آموزشی برابر دسترسی ندارند. این امر منجر به نابرابری آموزشی و تداوم چرخه فقر می‌شود.

راه حل‌ها:

• اصلاحات ساختاری: تمرکززدایی در نظام آموزشی، افزایش شفافیت، ایجاد انسجام بین سطوح مختلف نظام و ساده‌سازی مقررات از جمله اصلاحات ساختاری ضروری برای بهبود حکمرانی در آموزش و پرورش ایران است.

• افزایش بودجه: افزایش بودجه آموزش و پرورش و تخصیص آن به طور عادلانه به مدارس و مناطق محروم از جمله اقدامات ضروری برای ارتقای کیفیت آموزش است.

• تغییر رویکردهای آموزشی: نظام آموزشی باید از رویکردهای سنتی تدریس به رویکردهای فعال و دانش‌آموزمحور تغییر جهت دهد.

• ترویج مشارکت: باید از مشارکت فعال دانش‌آموزان، اولیا و معلمان در فرآیند تصمیم‌گیری در مورد آموزش و پرورش تشویق شود.

• کاهش نابرابری آموزشی: با اجرای برنامه‌های حمایتی مانند بورسیه تحصیلی و تغذیه رایگان می‌توان به دانش‌آموزان از پیشینه‌های socio- economic محروم کمک کرد تا به فرصت‌های آموزشی برابر دسترسی پیدا کنند.

بهبود حکمرانی در آموزش و پرورش ایران نیازمند تلاش‌های جمعی و تعهد به اصلاحات بلندمدت است. با رفع چالش‌های موجود و اجرای راه حل‌های مناسب، می‌توانیم نظام آموزشی را به گونه‌ای ارتقا دهیم که به همه دانش‌آموزان ایرانی فرصت‌های برابر برای یادگیری و پیشرفت ارائه دهد.

*حسن معافی

کارشناس آموزش