پیامدهای لایه‌های پنهان اقتصاد سیاه

پیامدهای اقتصاد زیرزمینی

به گزارش «آرمان ملی»، اقتصاد زیرزمینی می‌تواند فساد را تسهیل کند، زیرا کسانی که در آن مشارکت دارند ممکن است از آن برای فرار از مالیات و مقررات استفاده کنند. چرا که اقتصاد زیرزمینی، ردیابی فعالیت‌های اقتصادی را دشوار کند و اتخاذ تصمیم‌های آگاهانه در زمینه سیاست را به چالش می‌کشد. از سوی دیگر این مشکل منجر به تخصیص ناکارآمد منابع می‌شود، زیرا منابع بر اساس نیروهای بازار تخصیص نمی‌یابند. از طرف دیگر کاهش درآمدهای دولتی به دلیل گسترش این پدیده باعث می‌شود دولت‌ها بیش از پیش در ارائه کالاها و خدمات عمومی با مشکل مواجه شوند و همچنین فعالان در این عرصه به منظور فرار از جرایم نقدی و قضایی حتی دست به ارتکاب  جرائمی بزنند تا بتوانند جان سالم از تبعات فعالیت‌های غیرقانونی خود به دربرند.

کاهش ثبات و شفافیت اقتصادی

این گزارش می‌افزاید؛ کارشناسان بر این باورند که اقتصاد زیرزمینی باعث کاهش ثبات اقتصادی می‌شود و همچنین در عرصه بین‌المللی نیز باعث کاهش همکاری‌های بین‌المللی می‌شود، زیرا کشورها در صورت عدم شفافیت در مورد فعالیت‌های اقتصادی خود ممکن است کمتر در زمینه مسائل اقتصادی همکاری کنند. اما برخی از کارشناسان نیز معتقدند شکل گیری اقتصاد زیرزمینی گاهی به دلیل سیاست‌های اشتباه دولت‌ها و سخت گیری‌ها برای کارآفرینان خُرد ایجاد می‌شود که امکان حضور در اقتصاد رسمی را ممکن نمی‌کند، علاوه بر این گاهی تبعیض‌ها در حوزه قوانین و اجرا باعث می‌شود که افراد به دنبال ابزارها یا شرایطی باشند تا شرایط فعالیت خود به منظور ادامه زندگی را محیط غیررسمی بجویند. با این حال مهم است که چالش‌ها و معایب مرتبط با اقتصاد زیرزمینی را بشناسیم و برای رفع آنها به گونه‌ای تلاش کنیم که ثبات اقتصادی، شفافیت و مسئولیت پذیری را ارتقا دهد.

زور اقتصاد زیرزمینی

بر اساس این گزارش؛ چالش‌ها و تبعیض‌های مالیاتی یکی از عوامل شکل گیری اقتصاد زیرزمینی در جوامع محسوب می‌شوند؛ برخی از کارشناسان در این باره می‌گویند؛ ما بازار سرمایه یا بورس از پرداخت مالیات معاف کرده‌ایم و به عبارتی با دست خود این درآمد را از بین بردیم علاوه بر این فعالیت‌های اقتصادی در مقوله مالیات ستانی به شرط شفافیت قابل اعتناست اما اقتصاد زیرزمینی ما در حال حاضر به اقتصاد شفاف ما می‌چربد اگرچه گردانندگان اقتصاد زیرزمینی هم در تعیین نماینده و هم در تعیین  مدیران و... دخالت دارند و در حقیقت اموری در دست این افراد می‌چرخد در نتیجه ما از محیطی قصد دریافت مالیات داریم که دارای دو بخش تاریک و روشن است. حقوق بگیران روشن‌ترین و شفاف‌ترین بخش در حوزه مالیات ستانی است و بهترین مودیان محسوب می‌شوند که هنوز حقوق خود را دریافت نکرده مالیات مورد نظر از آن کسر می‌شود. از سوی دیگر مالیات بر مشاغل نیز جزو گروه تقریباً دارای عملکرد شفاف هستند و براساس آمار موجود تبریز بیش‌ترین مالیات مشاغل را در بین استان‌های کشور پرداخت می‌کند.

عوامل توسعه اقتصاد زیرزمینی و فرارهای مالیاتی

این گزارش حاکی است؛ اولین و اصلی‌ترین عامل در توسعه اقتصاد زیرزمینی «قاچاق» است و پس از آن «دو دفتره بودن دفاتر حساب و کتاب و حسابرسی مشاغل» است و سپس «نفوذ ذی‌نفعان اقتصادی در بخش تاریک کشور در تعیین نمایندگان و مدیران دولتی» قرار دارد. بر اساس بررسی نظام اقتصادی تاکنون، فساد مالی تا دهه 60 بسیار کم بوده است و اقتصاد دولتی بود و مدیران هم در بخش خصوصی فعالیت می‌کردند و می‌توان گفت که به هیچ وجه مشکلاتی که هم اکنون با آن مواجه هستیم وجود نداشت در حقیقت چالش‌های مالی، اختلاس‌ها، فساد بانکی و... تقریباً از دهه 60 آغاز شد و در این راستا اقتصاد زیرزمینی نیز از همان سال‌ها شکل گرفت و به دنبال آن مبارزه با فساد که جزو  اهداف دولت‌ها در جمهوری اسلامی و مردم و مورد تاکید حاکمیت  نیز بود از همان سال‌ها شروع شد  و با وجود تاکید  رهبر معظم انقلاب بر مبارزه با فساد در بدنه دولت‌ها با وجود قانون و احکام حکومتی هنوز مبارزه با فساد و اقتصاد زیرزمینی به نتایج ملموسی نرسیده است و متاسفانه تحریم‌ها نیز به این حساب اضافه شده و بسیاری به بهانه تحریم به حجم اقدامات و فعالیت‌های اقتصادی پنهان و.... افزوده‌اند و از این رو مجالی برای شناسایی و دریافت مالیات باقی نمی‌ماند.

ضرورت مقابله با اقتصاد سیاه

بر اساس این گزارش؛ کاهش رشد اقتصادی یکی دیگر از تبعات رشد لایه‌های تاریک اقتصاد زیرزمینی محسوب می‌شود که به دلیل تخصیص نامناسب درآمدها، میزان بهره وری و در نتیجه رشد و توسعه کاهش می‌یابد و در این راستا میزان رقابت و انگیزه برای ادامه فعالیت به شکل سالم کاسته می‌شود و به این ترتیب نوآوری نیز کاهش می‌یابد، زیرا افراد و مشاغل ممکن است کمتر در تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری کنند اگر با چشم انداز سود انگیزه نداشته باشند و در ادامه همچنین عمومیت شفافیت در عملکرد بنگاه‌های اقتصادی خرد و کلان کاهش می‌یابد و ردیابی فعالیت‌های اقتصادی و اتخاذ تصمیم‌های سیاست آگاهانه را به چالش می‌کشد، چرا که افرادی که همواره با فعالیت سالم خود و ارائه اظهارنامه‌های سالم و به‌موقع شاهد توزیع نابرابری درآمدها هستند و می‌بینند که برخی افراد و مشاغل خود را ملزم به پاسخگویی نمی‌بینند، با کاهش اعتماد به حاکمیت یا درگروه فعال در اقتصاد سیاه فعال زیرزمینی قرار می‌گیرند و یا در اندیشه مهاجرت از کشور خواهند بود.