هوشمندسازی؛ حلقه مفقوده حل بحران آب و برق

زیرساخت‌های قدیمی و هدررفت منابع آبی

به گزارش «آرمان ملی»، با وجود اینکه ایران به عنوان کشوری با منابع آبی محدود شناخته می‌شود، اما زیرساخت‌های قدیمی باعث هدررفت بسیار آب ناشی از شبکه‌های توزیع آب فرسوده و تصفیه خانه‌های قدیمی می‌شود که نیاز به تعمیرات و اصلاحات یا تعویض دارند. کارشناسان در این حوزه معتقدند؛ بسیاری از کنتورهای آب در ایران قدیمی هستند یا وجود ندارند و اندازه گیری دقیق مصرف آب را دشوار می‌کند. از سوی دیگر سطوح بالای نمک موجود در منبع آب در برخی از مناطق می‌تواند باعث خوردگی لوله‌ها شده و منجر به نشت و آلودگی شود، این در حالی است که بسیاری از شرکت‌های آب در ایران فاقد زیرساخت‌های فناوری اطلاعات لازم برای پشتیبانی از سیستم‌های مدیریت هوشمند آب هستند. در مقایسه با شرایط کنونی و موجود در ایران، دیگر کشورهای جهان در رویکردی نوآورانه از شبکه‌های توزیع آب قدیمی فاصله گرفته‌اند و با بهره گیری از ابزار و تجهیزات هوشمند سعی در به حداقل رساند هدررفت آب  دارند.

 تحریم‌ها و مدیریت ناکارآمد

تحریم‌ها و نبود مدیریت مناسب از منابع و سرمایه‌های موجود در بخش خصوصی باعث فرسوده شدن شبکه برق ایران شده، این درحالی است که تقاضای انرژی ایران به سرعت در حال افزایش است که بر شبکه فشار وارد می‌کند و نیاز به مدیریت کارآمدتری دارد، اما با وجود زیرساخت‌های ضعیف و نامطلوب همچنان بسیاری از کنتورهای برق در ایران قدیمی هستند یا وجود ندارند و اندازه گیری دقیق مصرف انرژی را دشوار می‌کند. استفاده از کنتورهای هوشمند و به روزرسانی نیروگاه‌ها و نیاز مبرم به اصلاحات در آن‌ها ضرورتی است که به دلیل نبود سرمایه لازم به تاخیر افتاده و دولت نیز تنها راهکار را در حال حاضر به منظور تامین برق خانگی و کاهش پیامدهای و عوارض نامطلوب احتمالی در این بخش، به قطع برق صنایع روی آورده است، معضلی که به گفته کارشناسان باعث سکته صنایع و کاهش نرخ تولید و در نهایت توقف رشد و توسعه اقتصاد در کشور می‌شود.

تامین مالی چالش اصلی هوشمندسازی

هر دو بخش آب و برق در ایران با محدودیت‌های مالی مواجه هستند که سرمایه‌گذاری در طرح‌های هوشمندسازی را دشوار می‌کند، تحریم وشرایط دشوار سرمایه‌گذاری در داخل کشور باعث شده تا به روزرسانی فناوری‌های لازم در این صنایع  دچار وقفه شود و استانداردهای تولید و توزیع در صنایع آب و برق از سطح جهانی فاصله بگیرد. فقدان استانداردسازی در بخش‌های آب و برق ایران می‌تواند ادغام فناوری‌های هوشمند و به اشتراک گذاشتن بهترین شیوه‌ها را دشوار کند.  مهاجرت باعث کمبود متخصصان ماهر و متخصص در شبکه‌های هوشمند و فناوری‌های مدیریت هوشمند آب شده و در چالش‌های موجود در این بخش افزوده شده است.

روزن امید رفع چالش‌های کمبود برق

به گفته علیرضا پرنده مطلق، معاون فنی مهندسی ساتبا در سال جاری با ساخت سامانه‌های مقیاس کوچک حمایتی در سال ۱۴۰۳ جهش خوبی خواهیم داشت و به ساخت ۱۱۰ هزار سامانه مقیاس کوچک در سال ۱۴۰۳ در بخش حمایتی دست پیدا کنیم. بر این اساس گویا سیاستگذاران کشورمان نیز به اهمیت توسعه تجدیدپذیرها پی برده و در قوانین و مقررات بر آن تاکید کرده‌‌‌اند؛ اما متاسفانه به‌رغم تکالیف قانونی موجود از جمله بند «ب» سیاست‌‌‌های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران در مورد انرژی مصوب سال ۱۳۷۹، قوانین مندرج در برنامه‌‌‌‌‌‌های پنج‌‌‌ساله اقتصادی- اجتماعی کشور، قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی، قانون رفع موانع تولید رقابت‌‌‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور، مصوبه شورای‌‌‌عالی انرژی در خصوص سند چشم‌‌‌انداز تولید و مصرف گاز طبیعی در افق ۱۴۲۰ مبنی بر تعیین سهم ۲۵‌هزار مگاواتی برای احداث نیروگاه‌‌‌های تجدیدپذیر و...، همچنان سهم انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر از کل عرضه انرژی کشور بسیار ناچیز است و از برنامه‌‌‌های مصوب بسیار فاصله دارد، به‌‌‌گونه‌‌‌ای که در حال حاضر سهم حوزه تجدیدپذیرها در تامین انرژی به کمتر از هزار مگاوات می‌‌‌رسد. از سوی دیگر طبق تعهدات ایران در توافق‌نامه پاریس، کاهش ۴درصدی گازهای گلخانه‌‌‌ای تا سال ۲۰۳۰ توافق شده است، با توجه ‌‌‌به اینکه در سال ۲۰۱۸، در کشورمان معادل ۶۰۰میلیون تن گاز دی‌‌‌اکسیدکربن تولید شده، مطابق این توافق‌نامه، باید تولید گاز مذکور تا سال ۲۰۳۰ به میزان ۲۴میلیون تن کاهش یابد که برای این منظور باید بالغ بر ۴‌هزار مگاوات از نیروگاه‌‌‌های فسیلی با نیروگاه‌‌‌های تجدیدپذیر جایگزین شود.

دستاوردهای هوشمندسازی

استفاده از کنتورهای هوشمند آب برای نظارت بر مصرف آب در زمان واقعی، کاهش آب بدون درآمد (NRW) و بهبود کارایی کلی شبکه توزیع آب، سیستم‌های کنترل نظارتی و جمع‌آوری داده‌ها (SCADA) برای نظارت و کنترل فرآیندهای تصفیه و توزیع آب، سیستم‌های نشت‌یابی پیشرفته برای شناسایی و مکان‌یابی نشتی‌ها در شبکه توزیع آب، راه اندازی شبکه هوشمند برق با امکان ادغام منابع تجدیدپذیر و بهبود مدیریت شبکه و افزایش کارایی، راه اندازی سیستم‌های AMI برای نظارت بر مصرف برق با هدف رصد میزان مصرف از سوی مصرف کنندگان با هدف کنترل و مصرف بهینه و... از جمله اقداماتی است که از سوی ایران طی سال‌های اخیر صورت گرفته است، بر این اساس؛ پیش بینی می‌شود پروژه شبکه هوشمند آب باعث صرفه جویی در حدود 30 درصد از منابع آبی کشور شود که معادل تقریبا5/1 میلیارد متر مکعب آب در سال است. همچنین انتظار می‌رود پروژه شبکه هوشمند تلفات برق را تا 10 درصد کاهش دهد که معادل تقریباً 5/1تراوات ساعت برق در سال است. علاوه بر این هوشمندسازی در بخش‌های آب و برق ایران مزایای متعددی از جمله کاهش تلفات آب، بهبود بهره‌وری انرژی، افزایش شفافیت، اشتغال‌زایی و پایداری محیط‌ زیست را به همراه داشته است. صرفه جویی‌های تخمین زده شده از این ابتکارات قابل توجه است و اهمیت هوشمندسازی در بهینه سازی تخصیص منابع و بهبود کارایی کلی این بخش‌های حیاتی را برجسته می‌کند.

موانع پیش روی هوشمندسازی آب و برق

اما باوجود پیشرفت‌های صورت گرفته در هوشمندسازی صنایع آب و برق ایران، هنوز چالش‌های متعددی وجود دارد که در صورت شناسایی آن‌ها و برنامه ریزی مناسب می‌توان به چالش‌های موجود در این بخش غلبه کرد. نبود سرمایه و تامین مالی مناسب  از مشکلات اصلی پیاده‌سازی فناوری‌های هوشمند محسوب می‌شود ومانع از مدیریت مطلوب بر منابع آب و برق در کشور می‌شود. از سوی دیگر اتکای فزاینده به فناوری‌های هوشمند نیز نگرانی‌هایی را در مورد امنیت سایبری ایجاد می‌کند، زیرا پتانسیل حملات سایبری افزایش می‌یابد. در حقیقت اجرای موفقیت‌آمیز فناوری‌های هوشمند نیز نیازمند آگاهی و آموزش عمومی است، زیرا مصرف‌کنندگان باید مزایا و پیامدهای فناوری‌های هوشمند را درک کنند. این گزارش حاکی است؛ هوشمندسازی صنایع آب و برق ایران فرآیندی مستمر است که نیازمند سرمایه‌گذاری، نوآوری و همکاری قابل توجه بین دولت، صنعت و مصرف کنندگان است. در حالی که چالش‌هایی وجود دارد که باید به آنها پرداخته شود، مزایای فناوری‌های هوشمند، از جمله افزایش کارایی، کاهش هزینه‌ها و بهبود خدمات، این تلاش را ارزشمند می‌کند.