فرصت 50 روزه برای برگزاری انتخابات زودهنگام

 یکی از این اصول اصل 131 قانون اساسی است که در طول عمر 45 ساله نظام یکبار از آن استفاده شده و اکنون برای دومین‌بار است که باید به این اصل قانون اساسی مراجعه کرد. اصل 131 قانون اساسی می‌گوید: «در صورت‌ فوت‌، عزل‌، استعفا، غیبت‌ یا بیماری‌ بیش‌ از دو ماه‌ رئیس‌جمهور و یا در موردی‌ که‌ مدت‌ ریاست‌ جمهوری‌ پایان‌ یافته‌ و رئیس‌جمهور جدید بر اثر موانعی‌ هنوز انتخاب‌ نشده‌ و یا امور دیگری‌ از این‌ قبیل‌، معاون‌ اول‌ رئیس‌جمهور یا موافقت‌ رهبری‌ اختیارات‌ و مسئولیت‌های‌ وی‌ را برعهده‌ می‌‌گیرد و شورایی‌ متشکل‌ از رئیس‌ مجلس‌ و رئیس‌ قوه‌ قضائیه‌ و معاون‌ اول‌ رئیس‌جمهور موظف‌ است‌ ترتیبی‌ دهد که‌ حداکثر ظرف‌ مدت‌ پنجاه‌ روز رئیس‌‌جمهور جدید انتخاب‌ شود. نخستین بار مراجعه به این اصل قانون اساسی در شهریور ماه سال 1360 بود که در پی ترور شهید محمدعلی رجایی، رئیس‌جمهور وقت از سوی منافقین با اینکه وی معاونی نداشت؛ شورای موقت ریاست‌جمهوری با حضور مرحوم آیت‌ا... علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس وقت مجلس و مرحوم آیت‌ا... سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، رئیس وقت دیوان عالی کشور تشکیل شد و از آنجا که همراه شهید رجایی، رئیس‌جمهور؛ شهید باهنر نخست‌وزیر وقت نیز ترور شد به پیشنهاد این شورا و تصویب مجلس، در ۱۱ شهریور مرحوم آیت‌ا... محمدرضا مهدوی کنی به نخست‌وزیری رسید و تا برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری امورات کشور را در اختیار گرفت. حال این رویه پس از 43 سال دوباره به نحو دیگری تکرار شده است و این بار رئیس‌جمهور در سانحه‌ای هوایی به درجه رفیع شهادت رسید تا مجددا اصل 131 قانون اساسی فعال شود.

*فرصت تا 18 تیر

شاید به ذهن هیچ‌کسی خطور نمی‌کرد که برای رئیس‌جمهور کشور مشکلی پدید‌ آید و دیگر از حضور آیت‌‌ا... رئیسی در راس قوه مجریه و دولت بهره‌مند نباشیم. اما از آنجا که حادثه خبر نمی‌کند رئیس‌جمهور در سانحه هوایی سقوط بالگرد «بِل» هلال‌احمر در جنگل‌های ارسباران همراه با وزیر امور خارجه، امام جمعه و استاندار آذربایجان‌شرقی به درجه رفیع شهادت نائل آمد و اکنون با توجه به اصل 131 قانون اساسی باید تا برگزاری انتخابات زودهنگام طی 50 روز محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور فقید امورات اجرایی کشور را عهده‌دار باشد. در همین راستا نیز روز گذشته با دستور مقام معظم رهبری، مخبر در مقام مدیریت قوه‌ مجریه قرار گرفت تا به همراهی رؤسای قوای مقنّنه و قضائیه ترتیبی دهند که ظرف حداکثر پنجاه روز رئیس‌جمهور جدید انتخاب شود. به همین جهت نیز از روز گذشته که رئیس‌جمهور ایران به شهادت رسیده است، محمدباقر قالیباف، غلامحسین اژه‌ای و محمد مخبر دزفولی تا ۱۸ تیر امسال فرصت دارند تا شرایط لازم برای انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری را فراهم کنند. آنچه مشخص است باید طی دیروز یا امروز شورای 3 نفره تشکیل و فرایند آغاز انتخابات تصویب شود. به فاصله چند روز با دستور وزیر کشور هیأت‌های اجرایی تشکیل شوند. پس از آن به مدت 5 روز موعد ثبت‌نام داوطلبان خواهد بود، سپس شورای نگهبان به صلاحبت داوطلبان رسیدگی خواهد کرد. در ادامه اسامی توسط وزارت کشور منتشر و تبلیغات نامزدها انجام می‌شود و در نهایت انتخابات برگزار و نتیجه نهایی اعلام خواهد شد.

*مخبر باید با سران قوا تشکیل جلسه دهد

یک حقوقدان در خصوص شرایط انتخابات زودهنگام اظهارداشت: در تمام کشورهای جهان در مواردی که امکان ادامه خدمت برای رئیس‌جمهور وجود نداشته باشد یا اختیاری، قهری یا موانع قانونی که مصادیق آن بحث، عزل و استعفای رئیس‌جمهور است یا به‌دلایلی از لحاظ جسمی امکان ادامه خدمت را نداشته باشد حوزه زمانی تعیین می‌شود که در آن ظرف زمانی باید انتخابات برگزار شود و فرد دیگری به‌جای رئیس‌جمهوری که امکان ادامه مدیریت بر قوه مجریه ندارد فراهم شود. علی نجفی‌توانا به «آرمان ملی» گفت: در آن ظرف زمانی باید انتخابات برگزار شود و فرد دیگری به‌جای رئیس‌جمهوری که دیگر امکان ادامه مدیریت بر قوه مجریه نیست فراهم شود. البته در کشور ما اصل 131 غیر از این موارد به‌صورت خاصی با ظرفیت‌های تقنینی اشاره‌ای به موارد دیگری می‌کند که تاکنون مصداق آن جز در مورد عزل و فوت که اخیرا برای مرحوم آیت‌ا... رئیسی اتفاق افتاد نبوده است. وی افزود: به هر حال کشور نیاز به اداره دارد و باید قوه مجریه به وظایف خود عمل کند. اصل 113 نیز رئیس‌جمهور را مسئول اجرای قانون اساسی قلمداد می‌کند. این وکیل پایه یک دادگستری بیان کرد: یک شرطی در این اصل است که در برخی کشورها وجود ندارد و اینکه در کشورهای دیگر به طور خودکار معاون اول رئیس‌جمهور عهده‌دار امور می‌شود اما در کشور ما موافقت مقام معظم رهبری در صدور مجوز برای انجام وظایف معاون اول پیش‌بینی شده و در حقیقت شرط اول آن است که مقام رهبری، معاون اول را برای پذیرفتن این رسالت تایید و اعلام کند. بعد از این اعلام این شخص به‌عنوان جانشین رئیس‌جمهور مسئولیت را برعهده می‌گیرد. باید در نشستی در چارچوب شورایی متشکل از رئیس مجلس و رئیس قوه قضائیه زمینه برنامه‌ریزی برای انتخابات جدیدی که رئیس‌جمهور باید از میان منتخبان انتخاب شود را فراهم کند. در حقیقت به‌گونه‌ای در پیوند با انتخاب رئیس‌جمهور جدید دیگر شخص معاون اول اختیار تام ندارد و در هیأتی مرکب از روسای دو قوه دیگر نشسته و برنامه‌ریزی می‌کنند تا در ظرف زمانی 50 روز تشریفات مربوط به انتخابات ریاست جمهوری انجام شود. بنابراین در حالتی که الان قرار داریم حس می‌کنم با توجه به محدودیت زمانی از امروز آقای مخبر به‌عنوان معاون اول قوه مجریه باید با آقای اژه‌ای و قالیباف جلسه‌ای تشکیل دهند و در چارچوب آنچه  وجود دارد به‌ویژه قانون انتخابات اعلام کنند که افراد واجد شرایط کاندیدا شوند و از میان افرادی که توان اداره کشور را در شرایط فعلی دارند، یک نفر انتخاب شود.

*جلسه سران قوا

در پی اعلام عروج آیت‌ا... رئیسی، رئیس‌جمهور فقید و هیأت همراه جلسه سران قوا؛ به میزبانی محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور برگزار شد. دکتر قالیباف و حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای، روسای دو قوه مقننه و قضائیه ضمن تسلیت به مقام معظم رهبری، ‌مردم شریف ایران و معاون اول رئیس‌جمهور و اعضای دولت بر همکاری کامل با محمد مخبر برای انجام وظایف قوه مجریه تاکید کردند. مخبر در این نشست با اعلام تاثر عمیق و حزن غیر قابل وصف خود و اعضای دولت، ‌تصریح کرد: راه ‌خادم‌الرضا و دوستدار ملت ایران، آیت‌ا... رئیسی در انجام وظایف محوله را بدون هیچ خللی دنبال خواهیم کرد و امام خامنه‌ای و ملت شریف ایران مطمئن باشند راه ما راه رئیس‌جمهور مردمی است و خدمت توقف نخواهد داشت.

* از لحاظ قانون با شرایط خاصی مواجه نیستیم

سخنگوی شورای نگهبان اظهار داشت: از روز یکشنبه که این اتفاق پیش آمد، موارد لازم به معاون اول رئیس‌جمهور گفته شد و اداره امور توسط ایشان انجام می‌شود و از یکشنبه این فرآیند آغاز شده است. موضوع فرآیند حداکثر ۵۰ روزه برای برگزاری انتخابات تمهیداتی لازم را خواهد داشت و دستگاه‌های مختلف هماهنگی‌های لازم را انجام خواهند داد. هادی طحان‌نظیف تصریح کرد: همه چیز به‌صورت طبیعی و بر مدار قانون پیش خواهد رفت و قانون نیز هم برای شرایط عادی و اینچنین پیش‌بینی‌های لازم را کرده و از لحاظ قانون با شرایط خاصی مواجه نیستیم. وی تاکید کرد: از باب اداره کشور هیچ خلل و نگرانی وجود ندارد و کار طبق موازین قانونی پیگیری می‌شود. همچنین قائم مقام پژوهشکده شورای نگهبان در خصوص روال برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در 50 روز اظهار کرد: روال برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، همان روال عادی انتخابات ریاست جمهوری است، دستور انتخابات باید طی بازه زمانی مشخص صادر شود. ۵ روز زمان ثبت‌نام انتخاباتی است، ۱۰ روز زمان بررسی صلاحیت‌هاست و بعد هم تبلیغات انتخاباتی آغاز می‌شود.