تغییر راهبرد هسته‌ای ایران

در آن زمان ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی براساس مفاد برجام همکاری‌هایی را انجام داد و این نهاد بین‌المللی نیز در چندین گزارش به شورای امنیت سازمان ملل اعلام کرد که ایران به تمامی تعهدات خود عمل کرده است. با این وجود اما غربی‌ها زمانی که ترامپ از برجام خارج شد، به تعهدات خود در برابر ایران عمل نکردند که سبب شد ایران نیز از برخی اقدامات خود در برجام فاصله بگیرد و تغییراتی در سطح غنی سازی اورانیوم داشته باشد. اخیرا آقای کمال خرازی رئیس شورای راهبردی سیاست خارجی ایران اعلام کرده است که اگرموجودیت ایران تهدید شود، ناچاریم دکترین هسته‌ای خود را تغییر دهیم. این سخن آقای خرازی را نمی‌توان در معنای تمایل ایران به ساخت سلاح اتمی تفسیر کرد بلکه اظهار نظری در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران بود که می‌توان آن را از جنبه بازدارندگی مورد ارزیابی قرار داد. این سخنان برای آن است که دیگران در این اندیشه نباشند تا بهانه‌ای پیدا کرده و به ایران تعرضی داشته باشند. این سخنان به زبان دیپلماسی به این معناست که هزینه تعرض به ایران سنگین است و ایران می‌تواند در این صورت به سمت دیگری حرکت کند که غربی‌ها تمایل ندارند. البته ایران در صورتی که مورد تعرض قرار گیرد، ممکن است آن تصمیم را بگیرد اما این مورد را هم باید در نظر گرفت که غربی‌ها در این ارتباط حساسیت‌های زیادی دارند و نمی‌خواهند که ایران سلاح بسازد. حتی چین و روسیه نیز تمایلی ندارند که ایران سلاح هسته‌ای داشته باشد اما ایران تنها در مقام دفاع در برابر هرگونه تجاوز ممکن است با کسب تایید مقامات ارشد، تصمیمی بگیرد که به مذاق غربی‌ها خوش نیاید. برای دفاع مشروع در حقوق بین‌الملل محدودیتی وجود ندارد و کشورها می‌توانند در این مقام یعنی دفاع مشروع از هر وسیله‌ای استفاده کنند که حقوق بین‌الملل هم بر این مورد تاکید دارد. البته اطلاعی در دسترس نیست که ایران تا چه میزان از منظر علمی می‌تواند به این سمت حرکت کند برخی از مسئولین اعلام کرده‌اند که کشور از آن ظرفیت علمی برخوردار است که به سمت هسته‌ای شدن در بالاترین سطح حرکت کند اما از ساخت سلاح فاصله گرفته و سلاحی نسازد. آنچه اهمیت دارد و باید به آن دقت شود عدم تصمیم ایران به ساخت سلاح هسته‌ای است. همچنین در صورتی که موجودیت ایران از سوی دولت‌های متخاصم مورد تهاجم قرار گیرد، ممکن است در این ارتباط تصمیماتی گرفته شود.

*   یوسف مولایی

  حقوقدان و استاد دانشگاه