چالش نفتی؛ فروشندگان متعدد، مشتری ثابت

تهدید اقتصاد با بازار واحد فروش نفت ایران

به گزارش «آرمان ملی»، فروش نفت با قیمت پایین به این معنی است که ایران درآمد کمتری از صادرات نفت خود دارد که می‌تواند توانایی آن را برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های کلیدی مانند زیرساخت، آموزش و مراقبت‌های بهداشتی محدود کند.این در حالی است که قطعاً، تنوع بخشیدن به مشتریان سودمند است، اتکای بیش از حد به بازار واحدی مانند چین می تواند خطرات جدیدی مانند اتکای بیش از حد به یک مشتری واحد و اختلالات احتمالی در تجارت ایجاد کند. از سوی دیگر فروش نفت با تخفیف می‌تواند منجر به کاهش سودآوری صنعت نفت ایران شود و به طور بالقوه بر سرمایه‌گذاری در اکتشاف، تولید و نگهداری تأثیر بگذارد. هر چند کارشناسان معتقدند؛ فروش نفت با قیمت پایین برای دور زدن تحریم ها دارای مزایایی است، محدودیت هایی نیز دارد. هدف ایران باید ایجاد تعادل بین حفظ سهم خود در بازار، تنوع بخشیدن به مشتریان و کسب درآمد از صادرات نفت خود باشد.

به گزارش آرمان ملی، دولت در قانون بودجه سال ۱۴۰۲، به نهادها و برخی دستگاه‌های غیر از وزارت نفت مجوز داده تا با فروش نفت، بخشی از درآمد خود را کسب کنند. این موضوع نیز در لایحه بودجه امسال هم دیده شده است که بر این اساس، ۱۳۴ هزار میلیارد تومان که برای تقویت بنیه دفاعی کشور در نظر گرفته‌شده که نیروهای مسلح در صورت عدم تحقق، می‌توانند در هماهنگی با سازمان برنامه و بودجه و وزارت نفت از طریق فروش نفت و میعانات گازی توسط این نهادها، تأمین شود. پیگیری‌های صورت گرفته از شرکت ملی نفت ایران حاکی از این است که اولاً باید یک هماهنگی در فروش نفت بین شرکت ملی نفت ایران و ارگان‌های مربوطه وجود داشته باشد به این معنا که این دو مجموعه در فروش نفت با یکدیگر رقابت نکنند اما متأسفانه ظاهراً یک رقابت نانوشته ای بین سایر ارگان‌ها و وزارت نفت در فروش نفت به مشتریان سنتی صورت گرفته است و این مسئله بازار نفت ایران را تحت‌الشعاع قرار داده است. فروش نفت توسط سازمان‌ها و ارگان‌ها یکی از مسائلی است که این روزها ابهاماتی به دنبال دارد چرا طبق روال همیشگی در قانون بودجه این موضوع در نظر گرفته شده است که برخی از ارگان اجازه دارند برای تأمین بودجه خود از طریق فروش نفت اقدام کنند اما مشروط بر آنکه مشتریان جدیدی برای فروش نفت پیدا کنند. اما اکنون خبر تخفیف‌های مساله جدی فروش نفت توسط سایر ارگان‌ها که گاهاً شنیده شده که برای فروش نفت تخفیفات بالایی نیز به همین مشتریان سنتی داده می‌شود. در حالی که مشتریان همان مشتریان وزارت نفت هستند برخی از کارشناسان با نقد فروش نفت توسط سایر ارگان‌ها معتقدند که فروش نفت توسط سایر ارگان‌ها روش صحیحی نیست چرا که در شرایط تحریمی ایران به جز چین مشتری نفتی دیگری ندارد و همین امر موجب می‌شود تا به تمامی ارگان‌های مجوز دار برای فروش نفت با یکدیگر رقابت کنند و مشتریان چینی نیز با سوء استفاده از وضعیت موجود نفت را به ارزان‌ترین قیمت ممکن از ایران خریداری کنند، در حالی که این شرایط تا قبل از تحریم‌ها وجود نداشت و ایران مشتریان دیگری را هم داشت که این تنوع در مشتری شرایط بهتری را برای ما به دنبال داشت. برای همین بهتر است با وضعیت موجود تنها وزارت نفت به عنوان فروشنده اصلی امکان خرید و فروش نفت را داشته باشد تا چینی‌ها هم نتوانند سودجویی کنند و نفت را با قیمت ارزان خریداری کنند.

پیش بینی شرایط دشوارتر از بازار نفت ایران

حمیدرضا صالحی، نایب رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در این باره به «آرمان ملی» گفت: ادامه محدود شدن مشتریان خرید نفت ایران حتی با قیمت کم به دلیل واهمه از تحریم های آمریکا، قطعاً برای ایران مثبت ارزیابی نمی شود، اما بر اساس شواهد موجود و پیش بینی پیروزی ترامپ در انتخابات پیش روی آمریکا، شرایط مساعدی برای صادرات نفت ایران که بنا به اظهارنظرهای مقامات دولتی وضعیت مطلوبتری در مقایسه با مدت مشابه گذشته داشته است، پیش بینی نمی شود. صالحی افزود: تنش های ماندگار در منطقه، جنگ اوکراین، درگیری اسرائیل و غزه و تنش های اخیر ایران و اسرائیل و ... از جمله پارامترهایی محسوب می شود که طی یک سال گذشته باعث نوساناتی در قیمت نفت در سراسر جهان شد که البته تبعات آن بر در ایران نیز قابل مشاهده است و تاثیر آن در تامین درآمدهای بودجه و چالش های بعدی آن نیز قابل بررسی است. او با استناد به رخدادهای پیشین در زمان ریاست جمهوری ترامپ گفت: عوض شدن متغیرها در صورت روی کار آمدن ترامپ بسیاری از شرایط بر ای ایران را عوض می کند، همانگونه که پیش از این نیز رخ داد، از این رو دولت باید جایگزین های مناسبی برای آنچه که در بودجه در بخش درآمدهای نفتی پیش بینی کرده است، در نظر بگیرد تا بتوانیم بدون بحران در بازار به آنچه در برنامه ریزی های خود به آن پرداخته ایم دست یابیم.

ضرورت بازاریابی های جدید

او افزود: ایران پس از اِعمال تحریم ها و تنگ تر شدن دایره کشورهای خریدار نفت کشور سعی در بازاریابی و پیدا کردن مشتریان جدیدی شد که در این میان کشور چین، تبدیل به یکی از مشتریان ثابت ایران شد که البته با تخفیفات و بازگشت سرمایه ها سهم کشور از درآمدهای نفتی در مقایسه با گذشته را بسیار کاهش داد. از سوی دیگر پس از پاندومی کرونا چین نیز به دنبال سیاست هایی که در پیش گرفت در صدد خرید و انبار کردن نفت با قیمت کم برآمد و ایران نیز به دلیل شرایط خاص خود همچنان به فروش نفت با تخفیف به منظور تحقق بخشی از درآمدهای نفتی خود برآمد، رویه ای نسبتاً مشابه گذشته که هم اکنون نیز در جریان است.

دستاورد شکست انحصار فروش نفت

مرتضی بهروزی فر، کارشناس انرژی نیز در این باره گفت: شکست انحصار نفت مطلوب ارزیابی نمی شود، ایجاد رانت، از دست دادن منافع ملی، از دست دادن بازارهای قدیم فروش نفت برای دولت توسط افراد جدیدالورود و ظهور افراد نوظهور و مشکلات متعاقب آن مانند بابک زنجانی از جمله معایب این طرح است و راهکاری مناسب برای کسب درآمد و ارز برای کشور محسوب نمی شود. این کارشناس اضافه کرد: علاوه بر این با توجه به اینکه در حال حاضر قسمت های مختلف بدنه دولت با مشکل اقتصادی مواجه است، برای دولت مطلوبیت این است که درآمد حاصله از فروش نفت در فضایی آکنده از اعتماد و به سرعت به کشور بازگردد اما در صورت واگذاری بازار انحصاری فروش نفت از سوی شرکت ملی نفت، احتمال حذف درآمدهای حاصل از این قسمت وجود دارد، از سوی دیگر احتمال اینکه دولت در آینده ای نه چندان دور به دنبال فسادهای حاصل از اجرای این طرح متحمل هزینه های گزاف برای مقابله با فساد در این زمینه شود بسیار بالاست. او توضیح داد: نفت تولید شده هر کشور دارای ویژگی های شاخص است که بسیار سخت و با هزینه های گزاف می توان آن را حذف کرد و اگر ایران قصد فروش نفت خود را بدون انجام زدودن ویژگی های آشکار آن انجام دهد، بازار صادراتی این محصول در جهان به ویژه اروپا بسیار محدود خواهد شد و فروش نفت از این طریق برای شرکت ملی نفت هم دشوار خواهد بود. بهروزی فر در باره راهکار موجود جهت توسعه فروش محصول نفت گفت: باید گفت که هیچ کشوری قادر به اجرای سیاست های اقتصادی خود بدون تعاملات سیاسی نیست و ایران نیز در این دایره خارج نخواهد بود.