شهردار به دنبال مطرح شدن است

 «آرمان ملی» برای بررسی این موضوع با دکتر مصطفی اقلیما، جامعه‌شناس گفت‌وگو کرده است. اقلیما معتقد است: “شهرداری تهران خود در ایجاد این نابرابری تا اندازه‌ای سهم داشته است چرا که در توزیع امکانات و منابع مالی در مناطق مختلف تهران عدالت و برابری را رعایت نکرده است. در حالی که شهرداری برای رفع شکاف طبقاتی و نابرابری اجتماعی باید خدمات را به شکلی یکسان در همه مناطق تهران توزیع کند. توزیع ناموزون ایجاد پارک‌ها و فضای سبز، اختلاف قیمت فراوان در قیمت زمین‌های بالای شهر و پایین شهر، تمرکز امکانات ورزشی در مناطق شمالی و مرکزی تهران و تجمع رستوران‌ها و مراکز خرید در شمال شهر تنها گوشه‌ای از اقدامات شهرداری تهران است که باعث توزیع ناعادلانه امکانات و خدمات در تهران شده است.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

*شهرداری تهران در دوران علیرضا زاکانی در زمینه مسائل اجتماعی چه رویکردی داشته است؟ چرا اغلب طرح‌های اجتماعی شهرداری با سروصدای زیادی همراه می‌شود؟

مدیریت شهری نیاز به سرو صدا و جنجال ندارد و کسی که به دنبال هیاهو است اهداف دیگری را دنبال می‌کند. به نظر می‌رسد شهردار تهران نیز به دنبال این است که نامش بر سر زبان‌ها بیفتد. در چنین شرایطی هنگامی که برای اقدامات وی مخالفت‌های بیشتری وجود داشته باشد وی مشهورتر می‌شود. این در حالی است که شهرداری تهران به اندازه‌ای کار دارد که شهرداری فرصت رسیدگی به این مسائل و ایجاد هیاهو را پیدا نکند. به عنوان مثال ساخت مسجد در پارک قیطریه جزئی از وظایف شهرداری تهران نبوده که این همه جنجال به پا کرده است. سوال من این است که آقای زاکانی از زمانی که شهردار تهران شده‌اند چه اقدام موثری برای شهر تهران انجام داده اند؟ حتی امور روزمره و روتین شهرداری نیز با تاخیرانجام شده و مردم تهران بابت مالیاتی که بابت ارائه خدمات به شهرداری پرداخت می‌کنند خدمات مناسبی دریافت نکرده‌اند.من هنوز متوجه نیستم چرا شهرداران زمانی که به شهرداری می‌رسد فکر می‌کند هر کاری دوست دارد می‌توانند انجام دهند.

*چرا چنین رویکردی در پیش می‌گیرند و شورای شهر و نهادهای نظارتی چه نقشی در این زمینه دارند؟

شورای شهر باید بر عملکرد شهردار نظارت کند و مانع از تصمیمات اشتباه شود. این در حالی است که در عمل چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد. نوع شهردار شدن آقای زاکانی نیز نیز جای سوال دارد که چرا فردی که تخصصی در مدیریت شهری نداشته به عنوان شهردار انتخاب شده است. شهردار تهران در مرحله نخست باید به این نکته آگاهی داشته باشد که در مقابل عوارضی که از مردم می‌گیرد باید براساس خواسته مردم عمل کند و اقداماتی را انجام دهد که خواسته مردم است. مساجد همواره ساخته می‌شده‌اند و ربطی به شهرداری ندارد. آیا در گذشته مسجد ساخته نمی‌شده که در شرایط کنونی برای ساخت مسجد در پارک قیطریه چنین حاشیه‌هایی به پا شده است. در هیچ کجای جهان شهرداری‌ها در ساخت مساجد دخالت نمی‌کنند. اصلا ساخت مسجد به شهرداری ارتباط ندارد که شهردار تهران دست به چنین کاری زده است. ما نیازمند شایسته سالاری و پاسخگویی هستیم و من امیدوارم روزی فرا برسد که اگر مدیری اقدامی انجام می‌دهد در مقابلش به مردم پاسخگو نیز باشد و نه اینکه هر کاری دوست داشته باشد انجام بدهد. شورای شهر باید به اقدامات شهرداری تهران ورود کند و اجازه ندهند وی هر کاری دوست داشته باشد انجام بدهد. پولی که امروز از مردم گرفته می‌شود حق الناس است و شهرداری باید به شکلی عمل کند که در راستای‌های خواسته‌های مردم باشد و نه هر کاری که تمایل داشت انجام بدهد.

توزیع ناموزون ایجاد پارک‌ها و فضای سبز، اختلاف قیمت فراوان در قیمت زمین‌های بالای شهر و پایین شهر، تمرکز امکانات ورزشی در مناطق شمالی و مرکزی تهران و تجمع رستوران‌ها و مراکز خرید در شمال شهر تنها گوشه‌ای از اقدامات شهرداری تهران است که باعث توزیع ناعادلانه امکانات و خدمات در تهران شده است

*آیا شهرداری تهران در اولویت بندی مسائل اجتماعی اولویت‌ها را به درستی تشخیص داده است؟

در نگاه نخست به نابرابری‌های اجتماعی در امور شهری باید به این پرسش که به واقع شهرداری تهران چه نقشی در ایجاد این نابرابری اجتماعی داشته، پاسخ داد. شهرداری تهران خود در ایجاد این نابرابری تا اندازه‌ای سهم داشته است چرا که در توزیع امکانات و منابع مالی در مناطق مختلف تهران عدالت و برابری را رعایت نکرده است. در حالی که شهرداری برای رفع شکاف طبقاتی و نابرابری اجتماعی باید خدمات را به شکلی یکسان در همه مناطق تهران توزیع کند. توزیع ناموزون ایجاد پارک‌ها و فضای سبز، اختلاف قیمت فراوان در قیمت زمین‌های بالای شهر و پایین شهر، تمرکز امکانات ورزشی در مناطق شمالی و مرکزی تهران و تجمع رستوران‌ها و مراکز خرید در شمال شهر تنها گوشه‌ای از اقدامات شهرداری تهران است که باعث توزیع نابرابر امکانات و خدمات در تهران شده است. افزایش آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی به ویژه در میان مهاجران و حاشیه نشینان از دیگر دلایل وجود نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی است. این در حالی است مهاجرت از مناطق کوچکتر به شهرهای بزرگ مساله‌ای اجتناب ناپذیر بوده و در سایر جوامع نیز این پدیده وجود دارد. اما تفاوت آن با آنچه در ایران رخ می‌دهد این است که این مهاجرت در سایر کشورها حساب شده بوده و زمانی فرد از روستا به شهر می‌آید که همه امکانات نیز برای وی درنظرگرفته و مهیا باشد اما در ایران کمبود امکانات شهری و رفاهی نخستین آسیبی است که مهاجران با آن روبه‌رو می‌شوند.

از سوی دیگر مشکلات فرهنگی نیز در کمین این خانواده‌ها نشسته‌اند.مردی که در روستا و در خانه خود همه کاره و تصمیم گیرنده بود یکباره وارد جامعه‌ای می‌شود که در آن زنان و فرزندان نقش پررنگی در تصمیم گیری‌های خانواده دارند. بنابراین اختلاف فرهنگی ناشی از ورود به شهرهای بزرگ در کنار مشکلات معیشتی و بیکاری بر آسیب‌های رفتاری و اجتماعی در میان حاشیه نشینان دامن زده و شکاف زیادی با شهرنشینان ایجاد خواهد شد.

*وظیفه شهرداری درباره این مسأله چیست؟

شهرداری در این میان وظیفه دارد که با توزیع یکسان منابع و امکانات رفاهی و اقتصادی در همه نقاط شهر، شهروندان را از همه خدمات شهری بهره‌منده سازد و استانداردهای زندگی سالم شهری را در همه مناطق تهران فراهم سازد. تا زمانی که نگاه نابرابر به مناطق تهران و افراد ساکن در آن‌ها حکمفرما باشد، مشکل شکاف طبقاتی و نابرابری‌های اجتماعی تهران حل نخواهد شد. تمرکز و تجمع امکانات رفاهی، تفریحی و آموزشی در مناطق شمالی تهران و غلبه نگاه از بالا به پایین میان برخی از ساکنان نقاط شمالی شهر به طور حتم احساس سرخوردگی و نارضایتی را میان سایر ساکنان تقویت خواهد کرد و به نوعی بی‌اعتمادی را در جامعه افزایش خواهد دا. نتیجه این مساله را در برچسب‌ها و توهین‌هایی که درگیری‌های فیزیکی و کلامی در سطح شهر روی می‌دهد، شاهد هستیم. استفاده از عبارت‌هایی مانند «جنوب شهری»، «بی فرهنگ» یا غیره به عنوان توهینی علیه سایر شهروندانی تلقی می‌شود که در مناطق مرکزی شهر به پایین سکونت دارند. توسعه موزون اقتصادی و اجتماعی شهری در کنار ایجاد تقویت و همبستگی میان شهروندان از بار روانی شکاف طبقاتی در بین شهروندان تهرانی خواهد کاست. نکته دیگر اینکه شهرداری و دولت با همکاری یکدیگر و با ساماندهی و در نظر گرفتن محدوده‌ها و مناطق خاص می‌توانند پدیده دستفروشی و سایر آسیب‌های اجتماعی را به طور صحیح مدیریت کنند و با این کار بار دیگر نظم و آرامش به شهرهای بزرگ به ویژه تهران بازگردد. در همه دنیا و حتی کشورهای توسعه یافته موضوع دستفروشی وجود دارد اما بیشتر کالاهای عرضه شده توسط دستفروشان بیشتر در حوزه صنایع دستی و تولیدات خانگی است که مسئولان کشور ما نیز باید با الگوبرداری از این روش‌ها، صنایع دستی، تولیدات خانگی و… را تقویت کرده و محل‌های مناسب برای عرضه و فروش آنها در نظر بگیرند و این صورت بخش عمده دستفروشان به جای جذب در باندها سعی می‌کنند تولیدات خود را با قیمت مناسب به شهروندان عرضه کنند.