زاکانی به دنبال برندسازی سیاسی است

در سال ۱۳۵۶ به همت شهردار وقت تهران غلامرضا نیک‌پی که خود نوه دختری شاهزاده ظل السلطان، فرزند ناصرالدین شاه بوده‌است، با وقف قسمتی از زمین‌های موروثی خود و با خرید و تجمیع باقی‌مانده باغ که در دست ورثه صدیق الدوله، از نواده‌های قاجار و داماد میرزا علی‌اصغر اتابک بود که به میرزا علی اصغر خوان آبدار هم معروف بود، باغ بزرگ قیطریه را به پارک تبدیل می‌کند. به همین دلیل است که پارک قیطریه هندسه نامنظم دارد و مساحتی در حدود ۱۰۳٬۰۰۰ متر مربع دارد که فضای گل‌کاری و چمن‌کاری آن در کنار انبوه درختان قدیمی جلوه خاصی به آن داده‌است. در سال ۱۳۵۶ بخش‌هایی از باغ قیطریه توسط وارثان آن در اختیار شهرداری تهران قرار داده شد تا به پارک تبدیل شود. در سال ۱۳۷۲ نیز بقیه محدوده این باغ به بوستان قیطریه اضافه و ساختمان آن بعد از مرمت و تغییر کاربری به فرهنگسرای ملل تبدیل شد. در هفته‌های اخیر خبرهایی مبنی بر قصد شهرداری تهران برای ساخت یک مسجد در پارک قیطریه مطرح شد. این خبر با جنجال رسانه‌ای مواجه شد و مخالفانی داشت. برخی ساخت مسجد در این بنا را به خاطر داشتن مسجدهای متعدد در منطقه،  غیر کارشناسی می‌دانند. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی ابعاد مختلف این موضوع با دکتر زهرا نژادبهرام، عضو سابق شورای شهر تهران گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.

*دیدگاه شما درباره اقداماتی که شهرداری تهران در پارک قیطریه انجام داده است چیست؟ شهرداری با چنین اقداماتی چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

اقدامات اخیر شهرداری تهران در اداره و مواجهه با فضای سبز، از نادیده انگاشتن لایحه خانه باغ و مصوبه شورای عالی شهرسازی گرفته تا حذف درختان از حاشیه خیابان‌ها و ایجاد ساخت و سازهایی تحت عناوین مسائل فرهنگی وتجاری در پارک‌ها و حذف درختان این بوستان‌ها قابل تامل است. به نظر می‌رسد مدیریت شهری که وظیفه اش حفظ و نگهداری و توسعه فضای سبز شهری است اکنون در پی قطع درختان پارک قیطریه است تا بتواند سازه‌ای تحت عنوان مسجد در مکانی که عناصر مذهبی و فرهنگی در آن فاصله کوتاهی دارد، بسازد. جالب‌تر اینکه با صراحت بر ساخت مسجد در بوستان اصرار داشته و این مهم را به عنوان دستور کار مدیریت شهری دانسته است درحالی‌که مدیریت شهری هنوز در بند ترافیک و آلودگی هوا دست و پا می‌زند و هیچ یک از تعهدات خود را پاسخ نگفته است. به نظر می‌رسد مدیریت شهری و شورای شهر به دنبال مقاصد دیگری درشهر است که نه تنها مسائل اقتصادی و بی‌توجهی به درختان برای آنها در اولویت نیست بلکه شاید به دنبال آن است که با ایجاد یک سازه، شهر را به نام خود بزند.

*چرا مدیریت شهری تلاش می‌کند شهر را به نام خود بزند؟

 همان‌گونه که احمدی نژاد با ساخت آبخوری‌ها که اکنون آثار آن در همه جای شهر قابل مشاهده است و در برخی مکان‌ها غیر قابل استفاده است، به نظر می‌رسد شهرداری تهران در دوران زاکانی نیز به دنبال برندسازی، مسجدسازی را در پارک‌ها برای خود هدف‌گذاری کرده تا با اتکا به اینگونه برندها برای انتخابات سال آینده به میدان رقابت وارد شود. در واقع سودای ریاست جمهوری زاکانی که پیش از این نیز به چشم آمده بود اکنون با در دست گرفتن مدیریت شهری به بستری برای ایجاد طرح‌‌های هزینه‌بر برای شهر مبدل شده است. ساخت مسجد در بوستان پرواز در منطقه 2 که دو مسجد در جنوب و شمال آن است و حصارکشی در پارک قیطریه به بهانه ساخت مسجد و بی‌توجهی به بافت میراثی و سبز این پارک که درختانی با قطر 3 متر را هم با خود همراهی می‌کند در کنار حصارکشی در بخشی از بوستان باغ فردوس و... جملگی طرح‌‌‌هایی برای  حذف درختان این شهر است.

*وزارت گردشگری عنوان کرده شهرداری تهران بدون اجازه این وزارتخانه نمی‌تواند در پارک قیطریه مسجد بسازد. وضعیت پارک قیطریه از نظر حقوقی به چه صورت است؟

پارک قیطریه که اثری میراثی و در عین حال سبز برای شمال تهران محسوب می‌شود وقف یک شهروند برای فضای سبز بوده است و از نظر حقوقی امکان تصرف برای ساخت فضای مسجد برای آن وجود ندارد. واقف فقط به دنبال ایجاد فضای سبز در این منطقه بوده است. اگر شهرداری هزینه ساخت این مسجد را به خانواده محتشمی پور و بازماندگان مرحوم نسبت داده‌اند بهتر است این مهم در جای دیگر که نیاز به مسجد وجود دارد صورت بگیرد نه در زمین وقفی که اسناد آن در اداره اوقاف موجود است.

هر چند که ممکن است توافق‌‌‌هایی برای بهره برداری تجاری باز بخشی از فضای مسجد احتمالی دراین منطقه هم شده باشد اما قیمتش سلب اعتماد  از مدیریت شهری است که به رغم وقف نامه این پارک و مخالفت اهالی محل و جمع آوری بیش از 60 هزار امضا در کارزاری با همین نام است. از این رو پیشنهاد می‌شود شورای شهر با جدیت بیشتری ورود کرده و واکنشی جدی در برابر این  اقدامات صورت دهد. شورای شهر به نمایندگی از رای دهندگان مکلف به حراست از شهر و جلوگیری از برنامه‌‌های بلند پروازانه شهرداری است و در این مسیر سکوت شاید بدترین گزینه باشد.

به نظر می‌رسد شهرداری تهران در دوران زاکانی نیز به دنبال برندسازی، مسجدسازی را در پارک‌ها برای خود هدف‌گذاری کرده تا با اتکا به اینگونه برندها برای انتخابات سال آینده به میدان رقابت وارد شود. در واقع سودای ریاست جمهوری زاکانی که پیش از این نیز به چشم آمده بود اکنون با در دست گرفتن مدیریت شهری به بستری برای ایجاد طرح‌‌های هزینه بر برای شهر مبدل شده است

*آیا میزان فضای سبز تهران به اندازه‌ای است که شهرداری تلاش می‌کند در فضای سبز تغییر کاربری ایجاد کند؟

در شرایط کنونی شهر تهران با کمبود شدید فضای سبز روبه‌رو است. از سوی دیگر آلودگی هوا، تراکم جمعیت در کنار مشکلات مربوط به سوخت‌های فسیلی نیاز به گسترش فضای سبز در این شهر را بیشتر کرده است. بر اساس رویکرد سازمان ملل سرانه فضای سبز برای هر نفر در شهرهای بزر‌گ بین 20 - 25 ‌متر مربع است. اما در شهر تهران بسیار کمتر از این است. در واقع از آنجا که قطع درخت دارای جرایم سنگینی در این شهر است وحتی مصوبه خانه‌باغ در جهت حفظ درختان در سال 1399 از سوی شورای عالی شهرسازی بدین منظور مصوب شد، مدیریت شهری ششم بی‌توجه به این اصول و ضرورت پاسداری از محدوده تحت اختیار خود نظیر پارک‌ها و... درصدد قطع درختان است. پارک قیطریه یکی از پارک‌های دوره قاجار است که در دهه 50 وقف شهرداری شد و به بوستان تبدیل شد. شکل هندسی پارک قیطریه به صورت نامنظم است و مساحت آن به 122600 مترمربع می‌رسد. این بوستان بافتی جنگلی دارد و با درختان درهم تنیده و سربه فلک کشیده، به بکرترین پارک شمالی تهران تبدیل شده است. وجود این فضای سبز برای منطقه قیطریه که از تراکم جمعیتی زیادی برخوردار است همچون نگینی سبز بر تارک این محله است و ایجاد هر نوع اختلال و از میان بردن فضای موجود خسارتی جبران‌ناپذیر را به شهر وارد می‌کند. شهری که باید الگوی شهرهای کشور بوده و نقش ممتازی در منطقه و جهان ایفا کند. فضای سبز موجود در تهران امروزه یکی از بهترین ظرفیت‌های گردشگری در شهر به خصوص برای خانواده‌های کم‌درآمد است که می‌توانند از این ظرفیت برای تفرج و گذران اوقات فراغت بهره ببرند. کم توجهی مدیریتی و در نظر نگرفتن نیاز این شهر بزرگ که قریب به 12 میلیون نفر را طی روز در خود جای می‌دهد، در حفظ و ارتقای فضای سبز به خصوص درختان با ارزش آن امری نیست که بتوان با سکوت از آن عبور کرد. پیش از این نیز مدیریت شهری با بی‌توجهی نسبت به ظرفیت فضای سبز شهری اجازه حذف درختان با قدمت در پادگان صفر شش در منطقه پاسداران را داده است و ظاهرا درصدد نادیده گرفتن مصوبه خانه‌باغ و بازگشت به مصوبه برج‌باغ منسوخ شده است.

*به جز مورد پارک قیطریه که رسانه‌ای شد آیا شهرداری اقدام مشابهی دیگری نیز در راستای تغییر کاربری فضای سبز داشته است؟

واقعیت این است که این موارد نگرانی برای حصار‌کشی در پارک قیطریه را برای شهر بیشتر می‌کند که این اتفاق در میان چشم شهروندان بدون هیچ توضیحی رخ داده و ظاهرا منجر به حذف درختان خواهد شد. فراموش نکنیم که مسئولیت مدیریت شهری به ویژه شورای شهر در نظارت بر اقدامات مدیریت شهری امری فصلی و موردی نیست بلکه حضور در هر نقطه شهر و پاسخگویی نسبت به اتفاقات متفاوت از اصلی‌ترین وظایف آنهاست. در این میان جا دارد که مدیریت شهری با عنایت به اجرای طرح «من شهردارم» که نسخه‌ای از طرح«آرزوهای تهران» در دوره قبل مدیریت شهری است پاسخ دهد آیا اجرای پروژه در پارک قیطریه بر مبنای این درخواست بوده است. مگر نه آنکه قرار بود مردم طرح‌ها و پروژه‌های شهری را درخواست کنند و بر اساس آن طرح قرار بود بر مبنای نظرات مردم طرح‌ها به اجرا در‌آید. به نظر نمی‌رسد اهالی محله قیطریه نسبت به از بین بردن درختان پارک منطقه چنین درخواستی را داشته باشند. ظاهرا این تصمیم متمرکز مدیریت شهری بوده که بدون توجه به خواست اهالی محل به دلایل نا‌معلوم و غیر قابل دفاع در حال صورت گرفتن است. آن‌هم درفصل بهار که فصل شکوفا شدن و باردهی آنهاست. خواست ما حذف حصارهای ایجاد شده و حراست از درختان این پارک است و ضرورت دارد کنشگران شهری و مردم محل نسبت به این اقدام درخواست جدی خود را بیان دارند. شورای شهر نیز در حمایت از خواست مردم و علاقه‌مند‌ان به حفظ فضای سبز موجود در شهر و حراست از درختان آن، آنها را همراهی کنند.