جامعه مدنی به دنبال فروپاشی رادیکالیسم است

«آرمان ملی» برای پاسخ به این سوالات با دکتر تقی آزاد ارمکی، جامعه شناس گفت وگو کرده است.آزاد ارمکی روزهای پایانی اسفندماه  مهمان روزنامه  بود و پاسخگویی سئوالات ما .  گفت وگو مفصل او در چند بخش تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود  و بخش اول  گفت وگو در روز سه سه‌شنبه 27 اسفند  منتشر شد.  وی معتقد است:« در شرایط کنونی جامعه مدنی با انجام ندادن خیلی چیزها به دنبال اهداف خود است تا کنشگری در خیابان و جدل.جامعه متوجه این نکته شده که هزینه های حضور در خیابان هزینه های  آسیب‌زاست و جامعه به خوبی این واقعیت را درک کرده است.جامعه متوجه شده که در شرایطی که در خیابان حضور پیدا کند از هر دو طرف کشته خواهند شد که هر دو جز فرزندان این کشور هستند.به همین دلیل این راه را تجربه نمی کند. در چنین شرایطی آیا جامعه به عقب بازمی گردد؟ خیر،جامعه مسیری را که آغاز کرده را همچنان دنبال می کند تا به اهداف خود دست پیدا کند.وضعیت باید  اصلاح شود و این هدف مهمی جامعه مدنی در شرایط کنونی است. این  اصلاح نیز باید در ساحت های مختلف صورت بگیرد.امروز جامعه مدنی به رویکرد رادیکال تن نمی‌دهد. تن ندادن با ترک کردن صحنه یا در مقابل گروه رادیکال ایستادن تفاوت می کند». در ادامه ماحصل این گفت وگو را می‌خوانید.

*در حالی که جبهه پایداری در مجلس آینده نقش تعیین کننده‌ای خواهد داشت مجلس به سمت چه طرح‌هایی خواهد رفت و چه چشم اندازی پیش روی مجلس قرار خواهد داشت؟

رویکردی که جبهه پایداری در مجلس آینده در پیش خواهد گرفت از بسیاری جهات وضعیت مدیریت کشور را  سخت‌تر خواهد کرد.در شرایط کنونی هنگامی که با یک مدیر رده بالای کشور صحبت می کنیم عنوان می کند ما بیش از این کاری از دستمان برنمی‌آید.امروز دیگر حتی کسی نیز وجود ندارد که برای آن محدودیت ایجاد شود.دانشجوی امروز عنوان می کند من که قرار نیست در جایی دولتی استخدام شوم که باید از کمیته انضباطی هراس داشته باشم.در چنین شرایطی دانشجوی کنشگری خود را انجام می‌دهد و بدون هراس از نهادهایی مانند حراست و کمیته انضباطی برنامه‌های خود را جلو می برد.در چنین شرایطی برای دانشجو مهم نیست که نهادهای انضباطی چه رویکردی را دنبال می‌کنند. البته فضای دانشجویی تنها نمونه‌ای از  وضعیت گروه‌های دیگر اجتماعی است.

*در چنین شرایطی  رادیکالیسم سیاسی و جامعه مدنی در یک نزاع قرار نمی گیرند؟

در واقع رادیکالیسم سیاسی در مقابل جامعه مدنی قرار ندارد بلکه در مقابل خودش قرار گرفته است.امروز جامعه  حاکمیت سیاسی را نمی‌بیند.جامعه در حالی کنشگری است اما در شرایطی قرار ندارد که رادیکالیسم را اشاعه بدهد. به عنوان مثال در نوع پوشش تفاوت هایی ایجاد می کند که دغدغه‌های خود را محقق کند اما حساسیت رادیکالیسم را نیز برانگیخته نکند.هنگامی که حاکمیت دایره عمل خود را گسترده می‌کند همه نیروهای درون خود را مصرف می‌کند.به همین دلیل نیروی تازه نفس و برای اقدام دیگری وجود نخواهد داشت.رویکردی که این نیروها در پیش گرفتند نیز این است که در مقابل هم قرار گرفته اند.واقعیت غیر قابل انکار این است نگاه‌های ایدئولوژیک در جامعه  در حال افول هستند.در مقابل جامعه مدنی در حال قوی ترشدن است. سوال مهم  در این زمینه این است که چه کسی در نهایت ضرر خواهد کرد که من در پاسخ عنوان می کنم آنکه ضرر خواهد کرد ایران خواهد بود.برنده بازی نیز کسی است که منتظر اتفاق بعدی است.

جامعه مسیری را که آغاز کرده را همچنان دنبال می کند تا به اهداف خود دست پیدا کند.وضعیت باید  اصلاح شود و این هدف مهمی جامعه مدنی در شرایط کنونی است. این  اصلاح نیز باید در ساحت های مختلف صورت بگیرد.امروز جامعه مدنی به رویکرد رادیکال تن نمی‌دهد. تن ندادن با ترک کردن صحنه و یا در مقابل گروه رادیکال ایستادن تفاوت می کند

*چه کسی منتظر اتفاق بعدی است و اتفاق بعدی چیست؟

جامعه مدنی منتظر اتفاق بعدی است.جامعه مدنی که همچنان کنشگری می کند تا به اهداف خود دست پیدا کند.

*بار اصلی توسعه جامعه همواره روی دوش نخبگان است. این در حالی است که  اغلب نخبگان جامعه قبل از برگزاری انتخابات اسفند ماه سال گذشته از صحنه خارج شده بودند. این وضعیت چه پیامدهایی برای مدیریت کشور خواهد داشت؟

سخن نخبگان جامعه قبل از برگزاری انتخابات این بود که ما به دنبال کمک به مدیریت کشور بودیم اما شما به ما چنین اجازه‌ای نمی‌دهید و از ما کمک نمی‌خواهید. به همین دلیل نیز ما کار گذشته خود را ادامه می‌دهیم.کار خودشان نیز خودزنی،خودکشی و یا خروج نیست بلکه به زیست اجتماعی معنا می‌دهیم.هنگامی که دربدترین شرایط اقتصادی  جامعه دچار فروپاشی نمی‌شود به چه معناست؟آیا مردم از درک وضعیت  موجود ناتوان شده‌اند؟ خیر؛چنین اتفاقی رخ نداده و بلکه مردم به دنبال این هستند که اتفاقات خوبی در آینده رخ بدهد.اینکه این اتفاقات خوب به چه صورت رخ خواهد داد به این موضوع بازمی گردد که باید  اصلاح به وجود بیاید.در چنین شرایطی آیا کسی حاضر است در خیابان رادیکالیسم را اشاعه بدهد. پاسخ منفی است. جامعه به این نتیجه رسیده که با چنین شیوه‌هایی رادیکالیسم را تشدید می‌کند.جامعه به جای اینکه برای خود هزینه ایجاد کند صبر می کند تا نیروی رادیکال به اندازه ای دچار فرسایش و خسران درونی شود.در چنین شرایطی  اصلاح امکان پذیر خواهد شد.من معتقدم در سال57 رژیم شاه از درون فروپاشید. به همین دلیل نیز هنگامی که رژیم شاه سقوط کرد انقلابیون تازه به دنبال هم می گشتند تا همدیگر را پیدا کنند.اگر به  وضعیت مجلس اول و دوم نگاه کنیم متوجه می شویم که از دل آنها نخست وزیر و وزیر انتخاب می شود.این اتفاق به معنای این است که در ایران به صورت مدنی انقلاب رخ می دهد. جامعه مدتی منتظر می ماند تا گروه مسلط از درون دچار  افت و خسران شود تا پس از آن به سادگی جابه جایی در قدرت صورت بگیرد. در شرایط کنونی  جامعه مدنی با انجام ندادن خیلی چیزها به دنبال اهداف خود است تا کنش گری در خیابان و جنگ و جدل.جامعه متوجه این نکته شده که هزینه های حضور در خیابان هزینه های  سنگینی است و جامعه به خوبی این واقعیت را درک کرده است.جامعه متوجه شده که در شرایطی که در خیابان حضور پیدا کند از هر دو طرف کشته خواهند شد که هر دو جز فرزندان این کشور هستند.به همین دلیل این راه را تجربه نمی‌کند. در چنین شرایطی آیا جامعه به عقب باز می گردد؟ خیر،جامعه مسیری را که آغاز کرده را همچنان دنبال می کند تا به اهداف خود دست پیدا کند.وضعیت باید  اصلاح شود و این هدف مهمی جامعه مدنی در شرایط کنونی است. این  اصلاح نیز باید در ساحت های مختلف صورت بگیرد.امروز جامعه مدنی به رویکرد رادیکال تن نمی دهد. تن ندادن با ترک کردن صحنه و یا در مقابل گروه رادیکال ایستادن تفاوت می کند.

*چرا میزان آرای باطله در انتخابات اخیر نسبت به ادوار گذشته بیشتر بوده است؟افزایش میزان آرای باطله از نظر جامعه شناسی به چه معناست؟

بخش هایی از جامعه به دلایل مختلف در انتخابات اسفندماه شرکت کرده  اند.بخشی از کسانی که رأی سفید داده اند نیز اعتراضی بوده است. این بخش در صحنه باقی مانده اما به عنوان اعتراض رأی سفید به صندوق انداخته است.کسی که چنین رأیی داده به خوبی می داند که رأیی که به صندوق انداخته شمرده می شود.

*آیا چنین کنش گری به گفتمانی که در تقابل قرار دارد کمک نمی کند که افزایش میزان مشارکت در انتخابات را برای خود به عنوان یک موفقیت قلمداد کند؟

این وضعیت مانند شرایطی است که کسی در حال سخنرانی قرار دارد و جمعی نیز به سخنان وی گوش می دهند. در حین سخنرانی کسی از بین جمعیت بلند می شود و خطاب به سخنران عنوان می کند شما شخص مناسبی برای سخنرانی نیستید و سخنانی که مطرح می کنید مفید نیست.اتفاقی که درباره آرای باطله در انتخابات نیز رخ داده به همین صورت است.کسی که به سخنران اعتراض می کند صحنه را ترک نکرده و بلکه در صحنه حضور داشته و به سخنان سخنران گوش داده است. این نکته مهمی است.چنین اتفاقی در کمتر کشور در جهان رخ می دهد و من آن را هوشمندانه قلمداد می کنم.این اتفاق در انتخابات ریاست جمهوری آغاز شد که در آن انتخابات ما در حدود چهار میلیون رأی باطله داشتیم.در انتخابات مجلس اخیر نیز با توجه به اینکه  اهمیت انتخابات مجلس مانند انتخابات ریاست جمهوری نیز نیست اما میزان آرای باطله افزایش داشته است. در چنین شرایطی سوال مهمی که وجود دارد این است که  حاکمیت برای انتخابات ریاست جمهوری چه خواهد کرد و چگونه می خواهد مردم به پای صندوق های رأی بکشاند؟

*دقیقأ چه خواهد کرد؟

من فکر می کنم جمهوری اسلامی تلاش خواهد کرد حساسیت انتخابات ریاست جمهوری آینده را کاهش بدهد و از هر کسی که در انتخابات شرکت کند تشکر کند تا اینکه عنوان کند به دنبال انتخابات70 درصدی خواهد بود.مسیری که ما در آن قرار گرفته‌ایم در جهتی است که میزان مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری نسبت به ادوار گذشته کاهش خواهد داشت.نکته مهمی که وجود دارد این است که اگر میزان59 درصدی که در انتخابات شرکت نکرده‌اند را در کنار کسانی که رأی باطله به صندوق انداخته‌اند بگذاریم به این نتیجه می رسیم که در شرایط کنونی دو سوم جامعه سیاسی معترض است. این اتفاق مهمی است که در انتخابات اخیر رخ داده است.