اختلافات ایران و آژانس

البته بخشی نیز در قالب پروتکل الحاقی است به اضافه اینکه آژانس می‌گوید که رصد ما از پادمان  باید متناسب با نگرانی‌هایی باشد که وجود دارد و لذا نمی‌تواند  موضع ثابتی باشد. چرا که وقتی نگرانی بیشتر است و گزارش‌هایی می‌آید که ایران فعالیت‌هایی می‌کند که مشکوک است باید شفاف‌سازی و رفع شک و شبهه با دسترسی به سایت‌ها و محل‌هایی که در چارچوب NPT در نظر گرفته شده فراهم شود. همین موضوع نیز باعث شده تا  اختلاف نظری میان تهران و آژانس بروز و ظهور کند‌. هر چند که این اختلاف نظر ناشی از دو روش متفاوتی است که برای رصد کردن پادمان در نظر گرفته شده است. از طرفی مدت‌هاست که آژانس نسبت به فعالیت‌های ایران به لحاظ شفافیت مطمئن نیست و همیشه به نوعی نگران این است که ایران در حال فعالیت‌هایی است که ممکن است از دید آژانس پنهان بماند. این هم به خاطر سوء سابقه‌ای است که در گذشته ایجاد شده و به آژانس گزارش‌هایی داده شده  و ایران نیز مقداری  البته بحق در مورد دسترسی همه‌جانیه‌ آژانس در چارچوب پروتکل الحاقی مخصوصا از زمانی که برجام به هم خورده سخت‌گیری می‌کند. لذا این عدم اعتماد و اطمینان دوجانبه‌ای  که ایران به آژانس و آژانس به ایران دارد باعث می‌شود که  آژانس بر شفافیت رصد پادمان یا رصد سختگیرانه تاکید کند تا به یک شفاف‌سازی برسد. از این جهت چون شرایط بین ایران و آژانس عادی نیست گفتمان یا مناسبات ایران با آژانس به نوعی عادی نیست. برای اینکه آژانس به گفته خود به ایران اعتماد ندارد. چندین گزارش قبل از این که قطعنامه‌هایی صادر شود در این خصوص منتشر شد. حدودا 17 تا 18 گزارش که در آنها آمده در مورد ایران آمده بود که از نظر آژانس  ایران مشکوک است و ایران نتوانسته پاسخ درستی برای رفع شبهه بدهد. لذا در همان زمان وضع تحریم‌ها در دولت احمدی‌نژاد، آژانس پرونده ایران را به شورای امنیت فرستاد و شورای امنیت نیز چند قطعنامه در ارتباط با فعالیت هسته‌ای ایران صادر کرد. مثل قطعنامه‌های ۱۶۹۶؛1737؛1747؛1803؛ و 1929   که تقریبا6 قطعنامه داریم که از سوی شورای امنیت صادر شده است. همه اینها بر مبنای گزارش‌‌های آژانس که فعالیت ایران شفاف نیست و مشکوک است صادر شد. لذا این عدم اعتماد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران  سابقه‌دار است. از سوی دیگر نفوذ و اعتبار کشورهای غربی و سازمان‌های بین‌المللی به نسبت قدرت واقعی که در جهان دارند سنجیده می‌شود. کشورهای بزرگ مثل آمریکا، انگلیس، فرانسه و...  وزن بیشتری دارند و بیشتر این چند کشور بزرگ هستند که آژانس را هدایت می‌کنند. درست است که شورای حکام  34  عضو دارد ولی 5 تا 6 کشور هستند  که نقش تعیین کننده‌ای دارند و اینها هستند که کشورهای  دیگر را به سمت  و سویی  که می‌خواهند هدایت می‌کنند .

*یوسف مولایی

کارشناس مسائل بین‌الملل