کلید مسکن ایران در دست چین

توافقنامه‌های بسیار جهت اجرای پروژه‌های متعدد مانند ساخت زیرساخت‌های حمل ونقل، توسعه بنادر، احداث جاده‌ها و پل و ... توسط چین به عنوان یکی از قدرت‌های صنعتی جهان، با سابقه اجرایی نه چندان درخشان در کشور، به گمان فعالان دراین عرصه، با وجود توانمندی مطلوب بخش خصوصی در این عرصه، سیاستی برد – برد محسوب نمی‌شود. صاحبنظران بر این باور هستند، ایجاد بازار رقابتی در هر زمینه می‌تواند رشد کیفی و کمی در آن حوزه را به دنبال داشته باشد، مشروط به اینکه مشارکت‌ها دوسویه باشد و با انتقال تکنولوژی و فناوری‌های نوین را به همراه داشته باشد. به گفته کارشناسان چنانچه حضور پیمانکاران چینی با شرط انتقال تکنولوژی و همچنین به‌کارگیری نیروی انسانی کارآمد ایرانی در بخش‌های مختلف همراه باشد، می‌تواند نتیجه مناسبی را به دنبال داشته باشد. کارشناسان بر این باورند؛ وابستگی به تأمین مواد اولیه از چین می‌تواند در مواجهه با مشکلات حمل و نقل یا تحریم‌ها به چالش کشیده شود. هر چند مسئولان عنوان کردند؛ به احتمال زیاد در صورت توافق نهایی، همکاری با چینی‌ها به واردات فناوری محدود می‌شود. اما انبوه‌سازان و فعالان در زمینه ساخت و ساز در بخش خصوصی ضمن ابراز گلایه از دولت معتقدند ایرانی‌ها در صورت حمایت در حد و اندازه آنچه از چینی‌ها صورت می‌گیرد، قادر به عرضه مسکن یا کیفیت با استفاده از ظرفیت‌ها و نیروهای بومی در کشور هستند. به منظوربررسی چالش‌ها و مزایای حضور چینی‌ها در کشور و اجرای قراردادهای ساخت مسکن با فرشید پورحاجت، عضو کانون سراسری انبوه‌سازان مسکن به گفت و گو پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

• ساخت مسکن توسط چینی‌ها بارها از سوی مسئولان عنوان شده اما ره به جایی نبرده است، اما این بار گویا صورت واقعی‌تر به خود گرفته است، سهم بخش خصوصی در این قرارداد به چه شکل است و به نظر شما مشارکت بخش خصوصی در حوزه ساخت و ساز با رعایت چه پارامترهایی می‌تواند مفید واقع شود؟

- ساخت مسکن توسط چینی‌ها، را ما نیز به عنوان بخش خصوصی در حد آنچه در رسانه‌ها منتشر شده است، شنیده‌ایم وهیچ رایزنی با ما صورت نگرفته است، فلذا اطلاعات دقیقی در این باره وجود ندارد، اما ما ظرفیت‌های مطلوبی در بخش خصوصی داریم که چنانچه از حمایت دولت در بخش اجرائیات برخوردار باشند، قطعاً خواهند توانست حضوری موثر در بخش ساخت وساز داشته باشند، اما تا کنون در حد همین میزان مذاکراتی که با چینی‌ها برای حضور در کشور صورت گرفته، با بخش خصوصی انجام نشده است، از این رو شاید جای گلایه کردن نیز وجود داشته باشد که آیا توانمندی‌ها و حمایت از پتانسیل‌های موجود در کشور در حوزه مسکن، به اندازه حمایت از دیگر حوزه‌ها مانند خودرو، پتروشیمی و .... اهمیت ندارد که با وجود ارائه چندین باره طرح‌ها و پیشنهادات ما برای ورود به این بازار و رونق ساخت مسکن، توجهی به ما نشده است و وارد مذاکره با کشور دیگری شده‌ایم، در حالی که سازندگان مسکن در ایران به دلیل خلاءهای موجود در حال حاضر در کشورهای دیگر در حال ساخت و ساز هستند. در حقیقت باید تاکید کرد با وجود حدود 600 هزار مهندس فارغ التحصیل در رشته های عمران، معماری و دیگر رشته های مرتبط با مهندسی، هیچ فرصتی برای اشتغالزایی در کشور وجود ندارد، اما از سوی دیگر مسئولان وارد مذاکره با کشوری شده‌اند که سابقه مطلوبی برای نهایی کردن تفاهم نامه‌ها و پروژه‌ها در حوزه‌های مختلف ندارد. البته قابل ذکر است که ما به هیچ وجه قصد فعالیت به شکل انحصاری در کشور را نداریم و ورود پیمانکاران خارجی را فرصتی برای رقابتی شدن در هر بازار می دانیم، اما اینکه بدون مذاکره با پیمانکاران و انبوه سازان داخلی، به سراغ پیمانکاران خارجی برای ساخت و ساز برویم، رویکردی است که سئوالات بسیاری برای این گروه ایجاد کرده است، چرا که به این شکل فرصت رقابت عادلانه در این حیطه از بین خواهد رفت. علاوه بر این پیمانکاران ایرانی در این حوزه، آشنایی بیشتری با الگوی معماری شهرسازی که الگوی معماری اسلامی و ایرانی است، دارند و خیلی بهتر می‌توانند در حوزه مسکن و ساختمان اجرایی کنند. این در حالی است که مورد کم‌لطفی دولت قرار گرفته‌ایم.

• ارزیابی شما از اجرای پروژه‌های ساخت مسکن از سوی دولت، مانند مسکن مهر، مسکن ملی و ... چیست و به‌نظرتان آیا در حال حاضر ظرفیت‌های موجود پاسخگوی نیاز داخلی برای ادامه استمرار چنین پروژه‌هایی است؟

- اجرای پروژه‌های مسکن تحت عناوین مسکن مهر و.. با وجود فراز وفرودهای آن، هر چند در حد و اندازه کمی و کیفی کمتر از آنچه پیش بینی شده بود، با حضور بخش خصوصی اجرایی شد که پیمانکاران ایرانی در آن نقش پررنگی داشتند و البته برخی از پیمانکاران خارجی نیز با حضور خود، فضایی رقابتی را به ساخت و ساز در این زمینه دادند، اما قطعاً فعالان در عرصه ساخت و ساز در حوزه انبوه‌سازی کارنامه‌ای روشن‌تر از چینی‌ها از نظر کیفی و کمی در بخش مسکن دارند، علاوه بر این چینی‌ها تاکنون ثابت کرده‌اند که اجرای پروژه‌ها را به دلایل مختلف با تاخیر مواجه ساخته‌اند و یا مردم و دولت را با آشفته بازاری روبه‌رو ساخته‌اند که نتیجه آن از هدررفت زمان و پول در نتیجه ورود این گروه بوده است. این در حالی است که در حق بخش خصوصی با وجود توانمندی‌های مطلوب کم لطفی شده است و مورد حمایت دولت ومجلس حتی در حد بسیار کمتر از آنچه درباره صنایعی مانند خودروسازی قرار می گیرد، انجام نمی شود به گونه‌ای که گویا بنگاه‌های اقتصادی دیگر غیر صنایع خودروسازی و برخی از صنایع معدود، جزو بخش فعال این کشور نیستند، در حالی که به گفته خودِ خودروسازان، آنها با زیان انباشته فراوانی روبه‌رو هستند که شاید ادامه حضورشان بیشتر از دیگر صنایع برای کشور هزینه‌بر باشد.

• به نظر شما دلیل تمایل بیشتر برای انعقاد قرارداد با کشورهای دیگر به ویژه چینی‌ها برای اجرای پروژه‌های عمرانی و ساخت و ساز در مقایسه با پیمانکاران داخلی چیست؟

- در حقیقت این مساله برای ما هم جای سئوال دارد که چرا با وجود دانش مناسب فعالان صنعت ساختمان در بخش‌های مختلف مهندسی و ... از ظرفیت‌های داخلی استفاده نمی‌شود و چرا به جای حمایت از ما از سازندگان چینی حمایت می شود، در حقیقت باید اذعان کنم که اگر به همین میزان حمایتی که از چینی‌ها در این زمینه صورت می گیرد، از بخش خصوصی و انبوه‌سازان داخلی حمایت انجام شود، قطعاً نتایج بهتری از نظر کیفی و کمی به دست خواهیم آورد و همین الان اعلام می کنم که در صورت حمایت دولت ساخت یک میلیون واحد مسکونی در سال، در صورتی که موانع را از ما دور کنند و حمایت هایی مانند آنچه از چینی‌ها انجام می شود، درباره ما نیز صورت گیرد، قطعاً تحقق وعده‌های ساخت مسکن را به راحتی عملیاتی می کنیم. در حقیقت بخش خصوصی با مشارکت دولت و تعهداتی که مسئولان برای بانک‌ها تعریف می‌کنند، خواهد توانست در قالب پروژه‌های مشارکتی مشکلات موجود در این خصوص را از میان بردارد.

ما به هیچ وجه قصد فعالیت به شکل انحصاری در کشور را نداریم و ورود پیمانکاران خارجی را فرصتی برای رقابتی شدن در هر بازار می دانیم، اما اینکه بدون مذاکره با پیمانکاران و انبوه سازان داخلی، به سراغ پیمانکاران خارجی برای ساخت و ساز برویم، رویکردی است که سئوالات بسیاری برای این گروه ایجاد کرده است، چرا که به این شکل فرصت رقابت عادلانه در این حیطه از بین خواهد رفت. علاوه بر این پیمانکاران ایرانی در این حوزه، آشنایی بیشتری با الگوی معماری شهرسازی که الگوی معماری اسلامی و ایرانی است، دارند و خیلی بهتر می‌توانند در حوزه مسکن و ساختمان اجرایی کنند. این در حالی است که مورد کم‌لطفی دولت قرار گرفته‌ایم

• آیا تاکنون درباره اجرای پروژه‌هایی مانند نهضت ملی مسکن با بخش خصوصی مذاکره‌ای برای تعامل ومشارکت صورت نگرفته است یا از طرف بخش خصوصی پیشنهادی در این زمینه ارائه نشده است؟

- تاکنون صحبتی که بتواند به نتیجه‌ای برسد و توافق نهایی را به دنبال داشته باشد صورت نگرفته است، در حالی که ظرفیت و توانمندی‌های بخش خصوصی بسیار بیشتر از پروژه‌هایی نظیر نهضت ملی مسکن و... است. در سال 1388 رئیس جمهوروقت آقای احمدی‌نژاد برای ساخت حدود 2 میلیون واحد مسکونی در قالب مسکن مهر اعلام آمادگی کرد که البته فقط 3 تا 4 درصد آن عملیاتی شد، اما با همین میزان هم با وجود موانع ومشکلات پیش‌رو، بازار مسکن رونق گرفت و بخش خصوصی نیز سهم موثری در این زمینه داشت. طی دو سال اخیر دولت بارها قیمت‌ها را جابجا کرد و بر اساس آخرین نرخ اعلام شده، ساخت مسکن به ازای هر متر حدود 12 میلیون تومان اعلام شده است، اما با نوسانات تصمیم‌گیری مکرر طی دو سال قبل و اعلام نرخ‌های متفاوت، اعتماد و قطعیت برای حضور در بازار ساخت‌و‌ساز از بین رفت و فرصت ساخت مسکن با قیمت مصوب اولیه نیز از بین رفت و به این ترتیب بازار مسکن به مرحله کنونی رسید که حضور در آن دشوارتر شده است و به عبارتی تورم با هزینه‌های این بازار همخوانی ندارد و مشکلات در این زمینه به دلیل این ناهماهنگی‌ها افزایش یافته است. علاوه بر این در خصوص پروژه جهش تولید مسکن که جز وعده‌های دولت و تکلیف قانونی بوده است؛ فعلا بخش خصوصی چندان نقشی ندارد. آن چیزی که از اقتصاد برمی‌آید این است که بخش خصوصی باید بازیگر اصلی فرآیندهای تولیدی کشور باشد و ما هم به عنوان تنها نهاد صنفی و مدنی کشور در حوزه مسکن معتقدیم که مجموعه انبوه‌سازان باید نقش‌آفرین اصلی طرح‌های مسکن دولت باشد. ما بارها به دولت پیشنهاد دادیم تا در حوزه جهش تولید بخش خصوصی می‌تواند کارگزار خوبی باشد. مضاف بر اینکه با تمام فراز و فرودهایی که داشته یک تجربه ساخت و ساز عظیم در مسکن مهر داشته است.

• در صورت دعوت دولت از بخش خصوصی حضور فعالان در این صنعت برای حضور در بازار مسکن و ساخت پروژه های مسکونی به چه صورت عملیاتی و قابل اجرا و مقرون به صرفه برای آن ها ومردم نیز خواهد بود؟

- وقتی به حوزه شهرسازی ورود می کنیم زمین های مسکونی کاربری خدماتی دارند و در همین ساخت و سازها شاید ارزش افزوده زمین صفر باشد اما وقتی ساخت و ساز صورت گرفت و طرح های توسعه ای ایجاد شد؛ ارزش افزوده برای زمین ها ایجاد می شود که پوشش هزینه صفر زمین دولتی را لحاظ می کند. اگر در بیابان ساخت و ساز کردید؛ وقتی شهرک ساخته شد زمین های کناری آنجا نیز گران می شود. ما در شرایطی هستیم که بخش خصوصی و دولت هزینه را می دانند؛ اینکه دولت خانه را به چه قیمتی تمام کند مشخص نیست اما طی دو سال گذشته ما مرتبا اعلام کردیم که قیمت های اعلامی و ابلاغی دولتی منجر به تولید مسکن نخواهد شد و بخش خصوصی کشور حاضر نیست با قیمت های دولتی ورود کند. اساسا باید قیمت ها اصلاح شود. ما باید بپذیریم که تنها راهی که دولت دارد؛ افزایش درآمد و نقدینگی مردم است. ما دو راه در نیم قرن اخیر برای تقویت قدرت نقدینگی مردم داشتیم. اول افزایش حقوق و دستمزد که نتایج اقتصادی خود را دارد. راه دوم تامین نقدینگی از طریق تسهیلات بانکی است. تفاوت مسکن مهر احمدی نژاد و جهش تولید مسکن رئیسی در نرخ تسهیلات بانکی است. دولت و مجلس باید یک خط اعتباری باز کنند تا سود تسهیلات در حوزه جهش مسکن را کاهش دهد. در دولت احمدی نژاد بین 4 تا 7 درصد سود بانکی مسکن می گرفتند الان 18 درصد است. الان اگر میزان قسط وام مسکن بالاست ناشی از سود بانکی بسیار بالایی است که دولت می گیرد.