هشدار دیوان به اسرائیل

وکلای خوانده تلاش کردند صهیونیست‌ها را به کشتار زنان، کودکان و مردم بی‌دفاع فلسطین محکوم کنند و از سوی دیگر وکلای اسرائیل که البته یکی از آن‌ها اهل انگلستان بود، کوشیدند اقدامات اسرائیل در غزه را دفاع مشروع در برابرحمله حماس جا انداخته و از محاکمه شدن اسرائیل به اتهامات وارد شده جلوگیری کنند. در نهایت هم دیوان نظر خود را در ارتباط با این دعوا اعلام کرد. نظری که مورد تایید کشورهای مختلف خصوصا ایران، عربستان و سایرکشورهای اسلامی قرارگرفت.

*نظردیوان چه بود؟

 دیوان بین‌المللی دادگستری صلاحیت خود را برای رسیدگی به این پرونده تایید کرد و از رژیم صهیونیستی خواست برای جلوگیری از نسل‌کشی اقدام کند. «جوآن داناهیو»، رئیس دیوان بین‌المللی دادگستری با قرائت حکم اولیه این دادگاه گفت: این دادگاه از فاجعه کنونی در غزه اطلاع دارد و قتل مستمر در آنجا را محکوم می‌کند. رئیس دیوان گفت: آفریقای جنوبی طی جلسات آنچه را که در غزه رخ می‌دهد نقض توافقنامه درباره منع نسل‌کشی دانست. اما دادگاه در حال حاضر حکم نخواهد کرد که آیا اسرائیل تعهدات مربوط به این توافقنامه را نقض کرده است یا خیر. با این حال دادگاه درخواست اسرائیل برای کنار گذاشتن پرونده را رد می‌کند. تمام طرف‌های عضو می‌توانند در صورتی که طرف دیگری مرتکب نقض‌هایی شود، آن را به دادگاه بکشانند.

*حکم در مورد امکان کشتار جمعی

رئیس دادگاه افزود: آفریقای جنوبی گزارش‌هایی را درباره نقض توافق منع کشتار جمعی و نسل‌کشی در غزه توسط اسرائیل ارائه کرد. اما دادگاه در حال حاضر تصمیمی را درخصوص اینکه آیا کشتار جمعی اتفاق افتاده یا خیر نخواهد گرفت اما درباره امکان وقوع کشتار جمعی حکم خواهد داد. ما پرونده کشتار جمعی علیه اسرائیل را رد نمی‌کنیم و درباره حکم دادن به اقدامات اضطراری اختیار داریم. اطلاعات نشان می‌دهد که بیش از ۲۵ هزار فلسطینی کشته و بیش از ۲ میلیون نفر طی جنگ آواره شده‌اند.

* اسرائیل باید به دیوان گزارش دهد

رئیس دیوان بین‌المللی دادگستری تأکیدکرد: شروط برای اتخاذ تدابیر موقت فراهم است. اسرائیل باید اقدامات لازم را برای ممانعت از قتل یک مجموعه از انسان‌ها یا آسیب رساندن شدید به آن‌ها اتخاذ کند. اسرائیل باید تمام اقدامات لازم را برای ممانعت از کشتار جمعی و نسل‌کشی در غزه اتخاذ کند. اسرائیل باید فورا تدابیری برای ممانعت از ویرانی و تخریب در غزه اتخاذ کرده و گزارشی را به دادگاه درباره تمام تدابیر موقت ظرف یک ماه ارائه کند.

*تاملی در رای دادگاه

به نظر می‌رسد این نظر و شاید بگویم این حکم از سوی دیوان دادگستری بین‌المللی تنها یک حکم اولیه است و دیوان بین‌المللی دادگستری در این نظر ابتدایی یا نخواسته و یا نتوانسته از اسرائیل بخواهد به اقدامات خصمانه خود علیه مردم غزه پایان دهد اما این هشدار صادرشده است که ممکن است در مظان اتهام در ارتباط با نسل‌کشی قرار گیرد چرا که اسرائیل موظف شده در مدت یک ماه به دیوان دادگستری بین‌المللی مستقر در لاهه گزارش دهد.

* دستوری برای عدم تسریع در جنگ

 یک حقوقدان بین‌الملل در ارتباط با ابعاد حکم دیوان بین‌المللی دادگستری به «آرمان ملی» گفت: نظر دیوان در ارتباط با شکایت آفریقای جنوبی رای نیست بلکه یک دستور موقت است تا از بحرانی‌تر شدن شرایط در غزه جلوگیری کند. این دستور برای آن است که از تسهیل بحران پیشگیری شود و به نوعی دستور به دو طرف مخصوصا اسرائیل است که از تشدید درگیری جلوگیری کنند.

*لزوم خودداری اسرائیل از نسل‌کشی

یوسف مولایی افزود: اقداماتی که باعث نقض حقوق بشر و نقض حقوق جنگ می‌شود و به نوعی نسل‌کشی تلقی می‌گردد باید طبق این دستورخودداری شود لذا اسرائیل باید از آواره کردن و جابه‌جایی مردم غزه و صدمه‌ای که به کودکان و افراد غیرنظامی وارد می‌شود؛ جلوگیری کند. از این رو مواردی که در حکم آمده برای آن است که اوضاع بدتر از این نشود و از آنجا که احتمال نسل‌کشی وجود دارد اسرائیل باید از این قبیل اقدامات خودداری کند.

* اسرائیل از جنگ منع نشده است

 این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه توقع برخی این بود که دادگاه از اسرائیل بخواهد که از ادامه جنگ جلوگیری کند، گفت: در این حکم نیامده که اسرائیل نباید به جنگ ادامه دهد چرا که تصمیم دادگاه در ارتباط با نسل‌کشی بوده و دستور دادگاه ظاهرا در مورد توقف جنگ نبوده است. از این رو دادگاه به مساله توقف جنگ ورود نکرده است. البته این تصمیم دادگاه به هیچ وجه رای نهایی دادگاه نیست. بلکه رای نهایی دیوان بین‌المللی دادگستری احتمالا 3 الی 4 سال دیگر اعلام می‌شود. دادگاه اکنون وارد جزئیات نشده است و به صورت کلی دغدغه و نگرانی خود را در مورد وضعیت غزه اعلام کرده و اسرائیل درخواست کرده از اقداماتی که ممکن است منتهی به نسل‌کشی شود بپرهیزد. از سوی دیگر از اسرائیل خواسته شده که به دادگاه گزارش دهد تا دیوان بین‌المللی دادگستری بررسی کند که آیا اسرائیل به تعهدات خود در جنگ عمل می‌کند یا نه.

*آمریکا درخواست لاهه را وتو خواهدکرد

 این حقوقدان برجسته بین‌الملل در ادامه تاکید کرد: این تصمیم دادگاه البته هنوز به رای منتج نشده اما اصولا کشورها باید دستور موقت را هم رعایت کنند. با این وجود ضمانت اجرای موثری برای این تصمیم دادگاه وجود ندارد چرا که عموما دیوان بین‌المللی دادگستری برای اجرای دستورات خود از شورای امنیت سازمان ملل درخواست می‌کند. در مورد اخیرا هم که شورای امینت اگر بخواهد در مورد این تصمیم حتی بعد از صدور حکم از سوی دیوان رای گیری کند آنگاه مسلما آمریکا وتو خواهد کرد و جلوی اجرای این حکم و حتی جلوی صدور قطعنامه را در شورای امنیت سازمان ملل می‌گیرد. از این منظر احتمالا در میدان عمل تصمیم خاصی اتفاق نمی‌افتد.

* رای لاهه فشارهای سیاسی را افزایش می‌دهد

 مولایی تاکید کرد البته با اعلام همین حکم فشارهای بین‌المللی و سیاسی و افکار عمومی بر اسرائیل افزایش خواهد یافت تا از این بحران جلوگیری کند اما اینکه اینکه دستورات این نهاد عملیاتی شود از منظر حقوقی امکانی برای آن وجود ندارد. با توجه به اینکه عملا اسرائیل هم اعلام کرده است که جنگ را متوقف نمی‌کند و تاکید هم دارد که قصد کشتار مردم غزه را ندارد بلکه با حماس طرف است. بنابراین ممکن است بتواند ثابت کند که قصد نسل‌کشی نداشته البته باید به اثبات برساند که اقداماتش به قصد نسل‌کشی نبوده است. البته هزاران نفر تا اکنون به علت اقدامات اسرائیل کشته شده‌اند.

مولایی افزود: بعید است که اسرائیل در شرایط کنونی به خاطر خواست و یا تصمیم دیوان بین‌المللی دادگستری عملیات نظامی را متوقف کند مشکل هم آنجاست که دیوان هیچ مابه‌ازایی برای اجرایی کردن تصمیم خود به صورت راسا ندارد و در حد توصیه و درخواست می‌تواند عمل کند اما این تصمیم دیوان بر افکار عمومی اثر می‌گذارد تا کشورهایی که به نوعی حامی فلسطین هستند اسرائیل را از منظر سیاسی تحت فشار قرار دهند تا به رای و نظر و تصمیم دادگاه احترام بگذارد و البته این رای هزینه اقدامات اسرائیل علیه غزه را بالا خواهد برد و طرفین مجبورند که حملات را متوقف کنند. البته فشار آمریکا می‌تواند موثر باشد چرا که حامی مالی و تسلیحاتی اسرائیل، آمریکاست و اگر آمریکا به اسرائیل فشار آورد تل‌آویو قادر به ادامه فعالیت نیست اما اینکه بخواهیم با توسل به این رای به بازدارندگی برسیم و جنگ را متوقف کنیم امکان پذیر نیست و این رای با توجه به نکاتی که گفته شد نمی‌تواند بازدارندگی ایجاد کند اما به طور یقین فشارها بر طرفین برای کاهش مخاصمه افزایش خواهد یافت.