رخ نمایی اولین دانه‌های برف

تصویری که شاید چند وقت پیش و با چهره خشکی از دماوند که در فضای مجازی دست‌به‌دست شد، همذات پنداری بیشتری می‌کرد؛ دماوندی که در ماه اول زمستان خشکِ خشک بود.

اما این خشکی‌ها و کم آبی‌های موجود، یک زنگ خطر دیگر را هم برای مردم ایران به صدا درآورده است؛ گرما و عطشی که نه در تابستان که ممکن است از همان بهار به استقبال مردم بیاید.

برف کشور نصف شد

شاید تا به حال چنین سابقه‌ای برای هواشناسی رقم نخورده باشد که تا این حد پیش بینی‌هایش در خصوص رفع آلودگی هوا یا بارندگی اعم از برف و باران، غلط از آب درآمده باشد. اما در شرایطی که پیش‌بینی هواشناسی برای بارندگی در فصل پاییز محقق نشد، روز گذشته یعنی 16 دی ماه، اخبار هواشناسی از کاهش دمای هوا در نوار شمالی کشور و بارش برف و باران در برخی استان‌ها خبر دادند. البته روز پیش از آن هم یعنی 15 آذر هشدار نارنجی بارش برف در ۱۶ استان صادر و پیش‌بینی شده بود که بارش‌های قابل ملاحظه‌ای خواهیم داشت.

سازمان هواشناسی با صدور هشدار سطح زردرنگ از بارش باران، در نواحی سردسیر و مرتفع بارش برف، وزش باد شدید موقت، در نواحی کوهستانی کولاک برف و کاهش محسوس دما طی روز یکشنبه (۱۷ دی) در 6 استان خراسان رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، کرمان و شمال شرق هرمزگان خبر داد.

همچنین کارشناس مرکز مدیریت راه‌های کشور از بارش برف و باران محورهای 11 استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل، گیلان، مازندران، قزوین، البرز، تهران، زنجان، همدان و کردستان خبر دادند.

با این حال و با وجود بارش‌های برف نه در حد زیاد و کشورشمول خبرها از این حکایت دارند که برف کشور نصف شده است. در واقع با پوشش ۴درصدی مساحت کشور از برف، نسبت به شرایط نرمال (متوسط درازمدت) در این وقت سال، سطح پوشش برف کشور نصف شده است. کارشناسان هواشناسی گفته‌اند که بارش برف در پاییز و زمستان به عنوان یک پشتوانه تأمین آب در تابستان سال بعد خواهد بود و هرچه بارش برف بیشتر و گسترده‌تر باشد، شاهد ورودی بیشتر آب به سد‌های کشور در طول بهار و حتی تابستان خواهیم بود.

در سال آبی جاری در کنار کاهش شدید بارش باران در نقاط مختلف کشور، کاهش برف نیز با کاهش قابل توجه نسبت به سال گذشته و نسبت به شرایط نرمال (متوسط درازمدت) مواجه شده است.

درحال حاضر تنها ۴ درصد مساحت کشور پوشش برف داریم، درحالی‌که این رقم در سال‌های نرمال (متوسط درازمدت) باید در این وقت سال حدود ۹ درصد باشد. درواقع با کاهش بیش از ۵۰ درصدی سطح بارش برف در کشور مواجه‌ایم.

بررسی داده‌های ماهواره‌ای و پیگیری از شرکت مدیریت منابع آب ایران نشان می‌دهد که از نظر آب معادل برف باریده شده، در سال آبی جاری با کاهشی ۳۵ درصدی نسبت به آمار متوسط درازمدت مواجه‌ایم.

وزیر نیرو از مردم خواست صرفه جویی کنند

اما روز گذشته، وزارت نیرو هم نسبت به وضعیت بارندگی‌ها در سراسر کشور اظهار نگرانی کرد و آن را نامطلوب دانست.

ایرنا نوشت که بیش از یک‌صد روز از سال آبی جاری گذشته و وضعیت بارندگی‌ها در سراسر کشور همچنان نامطلوب است و میزان آن در مقایسه با میانگین بلندمدت ۴۴.۳ درصد کاهش نشان می‌دهد.

مدیرعامل آب منطقه‌ای البرز، خبر داد که ورودی آب سد کرج نصف میزان خروجی شد و شاید مجبور شویم از دشت‌های ممنوعه آب برداشت کنیم!

این کاهش بارش، اما در استان تهران وضعیت به‌مراتب بدتری را رقم زده و در کلانشهر تهران نیز نسبت به کل کشور و استان تهران نگران‌کننده‌تر است.

بر اساس آخرین بررسی‌ها در شهر افزون بر ۱۰ میلیون‌نفری تهران، میزان بارش‌ها از ابتدای سال آبی جاری تاکنون ۶۷ درصد در مقایسه با میانگین دوره مشابه درازمدت کمتر شده است.

بنا بر اعلام شرکت آب منطقه‌ای تهران هم‌اکنون حجم آب موجود در مخازن پنج سد تأمین‌کننده آب استان تهران کمتر از ۳۰۰ میلیون مترمکعب است که ذخیره مطمئنی به‌ویژه باتوجه‌به شرایط اقلیمی نیست.

در این میان، محسن اردکانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران ضمن دعوت شهروندان تهرانی به مشارکت در مدیریت مصرف آب، از شهروندان استان تهران درخواست کرده که با کاهش ۱۰ درصدی مصارف خود و پرهیز از مصارف غیرضروری این شرکت را در تأمین پایدار آب استان تهران یاری کنند.

احتمال جیره‌بندی آب چقدر است؟

در این میان، سحر تاجبخش، رئیس سازمان هواشناسی اخیرا گفته: «بر اساس داده‌ها و اطلاعات هواشناسی، سیگنال خاصی برای زمستان پیش‌بینی نمی‌شود و اگر بارش‌های فرانرمال نیز داشته باشیم، کم‌بارشی‌های آذرماه و سال‌های گذشته جبران نمی‌شود و همچنان مسئله مدیریت منابع آبی از اهمیت بالایی برخوردار است، همچنین مسئله نداشتن ذخیره برفی نیز بسیار نگران‌کننده است و در مجموع با توجه به ۴ سال خشکسالی پیاپی، وضعیت مناسبی پیشِ‌رو نیست.»

سعید جمالی، استاد دانشگاه و متخصص منابع آبی هم به فرارو گفته: برای پیشگیری از بحران‌های آبی مشابه با آنچه که اکنون در کشور رخ داده، روش‌هایی وجود دارد، برای مثال ما باید روش‌های انتخابی مدیریت منابع آبی را بر اساس برنامه‌ریزی‌های هوشمندانه‌ای انجام دهیم. نباید خودمان با دست خود، شرایط کشور را به سمت محدوده آسیب پذیری ببریم. وقتی نزولات جوی ما در خوشبینانه‌ترین حالت، یک سوم متوسط جهانی است، شعار‌های «خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی» توجیه پذیر نیست.

او افزوده: ما هر چه در سال به دست می‌آوریم فورا مصرف می‌کنیم. همچنین شاید با این وضعیت بتوانیم سال‌هایی با بارش بهنجار را به هر نحوی شده سپری کنیم، اما کافیست که کمی خشکسالی در کار باشد تا با بحران کمبود منابع آبی روبه‌رو شویم. در چنین شرایطی است که انواع و اقسام مشکلات از تنش‌های اجتماعی در کشور ظاهر خواهد شد. با توجه به اینکه قسمت قابل توجهی از کشور به کشاورزی وابسته است، کمبود آب مشکل زا خواهد بود و البته دام‌ها نیز از بین می‌روند. همه این‌ها حاصل باگ‌هایی است که در سیاست‌گذاری ما وجود دارد. ما باید به سمتی برویم که با کمترین نرخ مصرف آب، ارزش افزوده ایجاد کنیم و به جای صنایعی که «آب بَر» هستند، به دنبال تکنولوژی‌هایی باشیم که با حداقل مصرف آب بالاترین سوددهی را برای کشور خواهند داشت.

و در نهایت اینکه گرمای هوا سرشماری زمستانه حیات وحش تهران را به تعویق انداخته با این توضیح که «در حالی که قرار بود تا اوایل دی ماه سرشماری زمستانه حیات وحش شاخص استان تهران به‌اتمام برسد، رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش استان تهران گفت: امسال به علت وضعیت آب و هوایی و کمبود برف در ارتفاعات استان، سرشماری به تعویق افتاد. با این حال تلاش می‌کنیم این کار طی هفته جاری به پایان برسد.»