شاخص‌های پولی منشأ تلاطم بازارها

 این بازار پول است که بازار کالا، بازار کار و بازار سرمایه را متاثر می‌کند. چون بازار پول نقش خون را در اقتصاد دارد. اگر به هر دلیلی بازار پول در تعادل نباشد، طبیعی است که سایر بازارها را متاثر می‌کند. نماد بازار پول، قیمت پول است. وقتی که قیمت پول به هر دلیلی ثبات نداشته باشد و افزایشی باشد، این قیمت پول، قیمت سایر کالاها را متاثر می‌کند. به عنوان یک مثال ساده؛ اینکه مردم در ژاپن و برخی کشورهای دیگر تمایل دارند پولشان را در بانک‌ها سپرده‌گذاری کنند، حتی نرخ بهره منفی بگیرند، یعنی نه تنها پولشان در بانک با ابزار نرخ بهره زیاد نشود بلکه پولشان با نرخ بهره منفی کم بشود. چرا در ژاپن چنین اتفاقی می‌افتد ولی در ایران مردم تمایل ندارند پول را در بانک سپرده‌گذاری کنند. چون نرخ تورم در ایران بالاتر از نرخ بهره بانکی است. آمار رسمی بانک مرکزی می‌گوید نرخ بهره در 9 ماه گذشته حدود 45 درصد است اما نرخ بهره در بانک‌ها زیر عدد 10 درصد است. یعنی هر کس پول خود را در بانک بگذارد و سال آینده همین موقع بردارد نمی‌تواند کالایی که همین امسال می‌توانسته با آن پول بخرد را بخرد. پس پول از بانک خارج می‌شود در صندوق امانات بانک‌ها تبدیل به دلار یا ارز خارجی یا طلا می‌شود. پس منشا عدم تعادل سایر بازارها، منشا افزایش قیمت ارزها، منشا افزایش قیمت اجاره مسکن و خود مسکن، منشا افزایش قیمت خودرو و سایر کالاها، بازار و حجم پول است که بقیه بازارها را متاثر می‌کند. چرا کارگران می‌گویند دستمزد ما را متناسب با نرخ تورم افزایش دهید؟ چرا بازنشستگان می‌خواهند حقوقشان متناسب با نرخ تورم افزایش یابد؟ اگر سوال معکوس پرسیده شود و مثلا به کارمندان و بازنشستگان و کارگران گفته شود سال آینده تورم صفر است آنگاه بعید است که کارگر یا کارمندی انتظار افزایش بیش از نرخ دولت درباره دستمزدها را داشته باشد. مبنای تحلیل سایر بازارها، بازار پول و قیمت پول است و قیمت پول را هم حجم نقدینگی مشخص می‌کند. درست است این دولت در هنگام شروع رشد نقدینگی حدود 42 درصد را الان به 26 درصد رسانده است اما هنوز هم تناسبی با رشد اقتصادی حدود چهار درصد ندارد. مضاف بر اینکه اخلال تحریم، اخلال عدم مبادله بانکی، اخلالی که در تجارت کشور به خاطر تحریم‌ها ایجاد شده هم مزید بر علت است. پس اگر می‌خواهیم بدانیم چرا نرخ دلار افزایشی است و چرا الان زمزمه افزایش فرآورده‌های نفتی است و چرا گفته می‌شود مثلا قیمت فراورده‌ها با کشورهای همسایه تفاوت دارد و قاچاق می‌شود. علت در شاخص تورم است. شاخص تورم هم به دلیل افزایش رشد حجم نقدینگی است. پس پدیده‌های پولی است که بر بخش واقعی اقتصاد و قیمت کالاها و اجاره مسکن و بقیه کالاها در بازار اثرگذار است. اگر بازار پول سالم باشد، اگر شاخص‌هایی مثل نرخ تورم، نرخ رشد نقدینگی عدد یک رقمی بشود و بلندمدت هم دوام داشته باشد سایر بازارها به آرامش می‌رسد. 

 هادی حق شناس

اقتصاددان