پایان توافق نانوشته؟

 این مورد در آن معنا نبود که ایران مقدار غنی‌سازی را کاهش داده است بلکه همان‌طور که گفته شد سرعت غنی‌سازی را کاهش داده بود. در این مرحله ایران روند تولید اورانیوم 60 درصد را متوقف نکرده بود بلکه سرعت تولید آن کم شده بود. اکنون در گزارش آژانس آمده که ایران به سرعت غنی‌سازی خود به سه ماه قبل بازگشته است. این مورد در آن معناست که ایران در سه ماه قبلی 3 کیلوگرم اورانیوم غنی شده 60 درصد غنی کرده بود. این درحالی است که در سه ماه اخیر 9 کیلوگرم غنی‌سازی کرده و این مورد در آن معناست که ایران سه برابر دوره قبل اورانیوم غنی کرده است. اکنون بحث این است که آیا این غنی سازی قدرت بازدارندگی برای ایران دارد. برخی از کارشناسان با سلسله نظراتی اعتقاد دارند که ادامه روند غنی‌سازی برای ایران قدرت بازدارندگی ایجاد می‌کند اما برخی دیگر از جمله نگارنده معتقدند که حتی اگر ایران غنی‌سازی با خلوص بالا انجام دهد اثری روی تحریم‌های غرب علیه ایران نخواهد گذاشت. تحریم‌های غرب موقعی پایان می‌یابد که بی‌خاصیت و حتی کم خاصیت شود. به نظر می‌رسید کاهش سرعت غنی‌سازی 60 درصد در ایران ناشی از یک توافق نانوشته بود حتی اگر در نظر بگیریم که ایران به دلیلی به آن توافق نانوشته پایان داده است چون عملا مشاهده کرده خبری از مذاکره برای رفع تحریم‌ها نیست، از این رو باید بررسی شود که با افزایش سرعت غنی‌سازی و یا حتی مقدار غنی‌سازی طرف مقابل ترغیب می‌شوند که وارد گفت‌وگو و مذاکره با ایران شوند؟ چون اصولا مذاکره با ایران با یک دستور کار مشخص انجام می‌شود و اهداف مشترکی دارد و در آن محدود کردن غنی‌سازی وجود دارد اما آن فاکتور آنقدر اثر‌گذار نیست که طرف مقابل را به تجدید نظر وادار کند که مذاکرات را از سر گیرد. از این رو باید به سمت دیگری رفت تا غربی‌ها را وادار به مذاکره برای لغو تحریم‌ها  کرد. مذاکرات ایران و آمریکا هم تحت تاثیر بحران غزه و بحران اوکراین دچار مشکلات جدی است اما بحث اصلی آن است که در حال حاضر طرح مشخصی که بر مبنای آن دو طرف بتوانند به یکدیگر به منظور مذاکره نزدیک شوند، وجود ندارد. ایران دنبال پایان دادن به تحریم‌های خود است. طرف مقابل هم دنبال پایان دادن به غنی‌سازی در ایران است. واقعیت آن است که دوطرف این روند را به صورت صفر و صدی نمی‌پذیرند و باید یک طرحی وجود داشته باشد طرحی که شبیه به برجام که طرفین از بخشی از خواسته‌های خود گذشته و بر یک مبنا به مذاکره بپردازند به عبارت بهتر طرفین باید اهداف کوتاه مدت خود را کنار گذاشته و بر مبنای اهداف بلندمدت خود به مذاکره بپردازند.

*حسن بهشتی‌پور

 کارشناس روابط بین‌الملل