«آرمان ملی» اتخاذ رویکرد مطلوب در سیاست خارجی را بررسی می‌کند:
سیاست متوازن، متعادل، بدون چسبندگی
آرمان ملی- حمید شجاعی: ایران همواره در نظام بین‌المللی درصدد بوده تا نقش‌آفرینی مثبتی مبتنی بر کسب منافع ملی داشته باشد و در این راستا نیز تلاش داشته تا با همه کشورها مناسبات مثبت و سازنده‌ای داشته باشد.
با این حال در مقاطع مختلف شاهد آن بوده‌ایم که سیاست خارجی کشور به لحاظ رویکرد عملیاتی با تغییراتی مواجه بوده است. چه اینکه در برخی دولت‌ها شاهد پررنگ‌شدن تعامل با کشورهای غربی مثل آمریکا و اروپا بوده‌ایم و مناسبات با کشورهای شرقی همچون چین یا روسیه بدان حد که باید در دستور کار قرار نمی‌گرفت. در برخی دولت‌ها نیز بالعکس شاهد مناسبات قوی‌تر با کشورهای شرقی و بی‌اعتنایی به غربی‌ها بوده‌ایم. رویکردهایی که هر کدام در نوع خود با آسیب‌هایی مواجه بوده و نمی‌توان آنها را رویکردی کامل و جامع در سیاست خارجی کشور در نطر گرفت. جالب اینکه اگر نگاهی به اصول سیاست خارجی کشورمان نیز بیندازیم با شعارمحوری و پایه‌ای «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» روبه‌رو می‌شویم که به نوعی چراغ روشنی در این عرصه به شمار می‌رود و راه را نشان می‌دهد. چه اینکه اگر با دقت نظر بیشتری به این مفهوم بپردازیم نیک درمی‌یابیم که این شعار نه صرفا به جهت عدم وابستگی به شرق و غرب که در شرایط فعلی در برداشت به‌روز شده از آن بیانگر استفاده مناسب و متناسب از روابط با شرق و غرب در راستای منافع ملی است. لذا همانطور که اکثر تحلیلگران و کارشناسان در حوزه روابط بین‌الملل بدان تاکید می‌کنند بهترین رویکرد و راهبرد؛ «سیاست خارجی متوازن» در نظام بین‌الملل بدون چسبندگی به شرق یا غرب است. چرا که اگر تمام تخم‌مرغ‌های خود را در سبد چین و روسیه یا بالعکس غرب بگذاریم، خود را به آن کشور یا نگاه محدود کرده و استفاده از فضای گسترده نظام بین‌الملل را از دست می‌دهیم. کافی است نگاهی به رویکرد اتخاذ شده در سیاست خارجی کشور طی سال‌های گذشته موسم به « نگاه به شرق» و پیامدهای آن بیندازیم و ببینیم که این سیاست تا چه میزان برای کشور با منافعی همراه بوده و تا چه مضراتی را به کشور تحمیل کرده است. قدر مسلم برداشت درست بر مبنای واقعیت‌های نظام بین‌الملل از نوع روابط با کشورها می‌تواند کمک شایان توجهی به مواجهه بهتر و اتخاذ تصمیمات کند. از طرفی دستکم توافق 20 ساله با روسیه و 30 ساله با چین که هنوز هم با گذشت چند سال جزئیاتی از آن بیرون نیامده و نوع برخورد روس‌ها در اتفاقات مختلف مثل همنشینی با اعراب و امضای بیانیه ضدایرانی مراکش نشان می‌دهد که گرچه ایران می‌تواند از روسیه و چین به فراخور روابط و مناسبات استفاده‌هایی داشته باشد؛ اما امر مطلوب این است که صرفا خود را محدود به این دو کشور در قالب نگاه به شرق نکند، با نگاهی وسیع‌تر به دنیا بنگرد و رویکرد همه‌جانبه را با تعامل با همه کشورها چه شرق و چه غرب دنبال کند و همواره در راستای کسب منافع ملی در ارتباط با کشورها در وسط ماجرا بایستد.
* اصلاحات اقتصادی در گرو بازسازی سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی
اسحاق جهانگیری، معاون اول دولت‌های یازدهم و دوازدهم که در مراسم بیست‌ویکمین سالگرد تاسیس مجموعه دنیای‌اقتصاد شرکت کرده بود، گفت: مهم‌ترین پیش‌نیاز اصلاحات بزرگ اقتصادی در جامعه این است که مسئولان تصمیم‌گیر در میان مردم از اعتبار بالایی برخوردار باشند. اگر مسئولان تصمیم‌گیر که این تصمیمات کلیدی و حیاتی را می‌خواهند بگیرند، قادر نباشند با اکثریت قاطع جامعه گفت‌وگو و تعامل برقرار کنند و مسائل را با مردم در میان بگذارند و از آنها برای حل مشکلات کمک بخواهند، مشکلات حل‌شدنی نیست. وی ادامه داد: اعتبار مسئولان در بین مردم به کارآمدی آنهاست و کارآمدی با شعار به‌دست نمی‌آید. وی بیان داشت: کارآمدی، نتیجه دانش، دانستن، توانستن و خواستن است و باید این اراده در مسئولانی که می‌خواهند این بار را بر دوش بگیرند، وجود داشته باشد. وزیر صنایع و معادن دولت اصلاحات عنوان کرد: اصلاحات اقتصادی باید از بازسازی سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی آغاز شود. باید کاری کنیم که اعتماد مردم بازسازی شود، اگر حکومتی سرمایه اجتماعی نداشته باشد، قادر نیست هیچ تصمیم مهم و کارسازی که آثار و تبعات آن برای مردم است، اتخاذ کند. شروع مساله بازسازی سرمایه اجتماعی و اعتماد از همین مطلب مهم رهبری یعنی مبارزه با فقر، فساد و تبعیض باید باشد. وی افزود: از آغاز، بنای جمهوری اسلامی بر این بود که با فقر مبارزه کند، فقیری وجود نداشته باشد؛ اما امروز یک عده می‌گویند که ۶۰ درصد جامعه زیر خط فقر است؛ یک عده می‌گویند ۴۰درصد و هر کدام از این اعداد صحیح باشد؛ یعنی جمعیت زیادی فقیر شده‌اند. جهانگیری تاکید کرد: مرحله بعد باید مسائل‌مان را با دنیا حل کنیم. ما معنای حل مسائل‌مان با دنیا را این می‌دانیم که بتوانیم به بازار دنیا دسترسی داشته باشیم و تکنولوژی و منابع مالی از دنیا بگیریم. این به معنای تعامل با دنیاست. ایران استعداد زیادی دارد و کشورها علاقه‌مند هستند که با ایران کار کنند. این کشور جاذبه و امکانات دارد، اما وقتی آمریکا تحریم می‌کند، چین اولین کشوری است که همکاری‌هایش با ایران را قطع می‌کند. مگر در قرارداد توتال پیش‌بینی نشد که اگر توتال رفت با مدیریت شرکت چینی قرارداد ادامه پیدا کند؛ اما چین گفت ادامه نمی‌دهد. مگر رئیس‌جمهور چین وقتی به ایران آمد اصرار نکرد که راه‌آهن تهران- مشهد حتما در همان سفر امضا شود؛ اما به محض خروج ترامپ از برجام، آن پروژه جزو اولین پروژه‌هایی بود که کنار گذاشته شد. جهانگیری تصریح کرد: من بر اساس تجربه خودم با اطمینان می‌گویم با اتکا به منابع انسانی و سرمایه اجتماعی ایران می‌توان از چالش‌ها عبور کرد، ایران را می‌توان توسعه داد.
* باید در وسط بایستیم
رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی اظهار داشت: ایران می‌خواهد در این مثلث چین، روسیه و آمریکا کجا بایستد؟ اگر برود به یکی از راس‌های این مثلث بچسبد فاجعه است. به‌نظرم باید وسط این مثلث بایستد. اینجاست که باید از فرصت‌ها و از نقاط ضعف موجود خوب استفاده کند. علی‌اکبر صالحی گفت: آمریکا می‌خواهد هیمنه خود را در جهان تک‌قطبی حفظ کند. اما دو رقیب دارد. یک رقیب اقتصادی به‌نام چین و یک رقیب نظامی به‌نام روسیه. آمریکا با داشتن دو رقیب اقتصادی و نظامی می‌تواند اوج بگیرد. حالا این دو بالش در خطر است یکی توسط چین و دیگری توسط روسیه. وزیر اسبق امور خارجه ایران بیان کرد: آمریکا نمی‌تواند تکلیف این دو رقیب را با جنگ روشن کند زیرا در این صورت خودش هم باخته است. چطور باید این کار را کند؟ از شیوه‌های هوشمندانه. روسیه را در اوکراین گرفتار کرد. اما با چین چکار می‌تواند بکند؟ با انرژی. صالحی تصریح کرد: اکنون چین یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان منابع انرژی جهان است. عمده‌ترین تامین‌کننده انرژی جهان هم خاورمیانه است و در این بین، تنها شیری که نفت و گازش دست خودش است، ایران است. یعنی ایران است که دستش روی شیر نفت و گازش است، کشورهای دیگر این‌طور نیستند. مثلا اگر آمریکا اراده کند که عربستان به چین نفت نفروشد، آیا عربستان می‌تواند چنین کاری کند؟
ارسال نظر