افت تحصیلی را جدی بگیریم!

و میانگین کشوری نمرات دانش‌آموزان علوم انسانی در امتحانات نهایی خرداد امسال ۸.۷۵ بوده است که بیش‌ترین افت را شاهد هستیم. محسن زارعی؛ رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش با اشاره به این موضوع گفت: در مجموع اُفت نمرات دانش‌آموزان را شاهد بودیم، سال گذشته میانگین نمرات در شاخه نظری   11.62 و امسال به 10.02 رسید. وی درباره دلایل اُفت نمرات امتحانات نهایی خرداد 1402، گفت: راهبرد مطالعه دانش‌آموزان صحیح نیست و در مطالعه دروس به مفاهیم مهم، کلیدواژه‌ها و حفظ کردن توجه داشتند. متأسفانه نظام ارزشیابی چهارگزینه‌ای، روش مطالعه دانش‌آموزان را به سمت حافظه محوری سوق داده و شرایط به گونه‌ای شده است که دانش‌آموز می‌گوید من دروس را مطالعه کردم اما در حقیقت به حفظ مطالب اکتفا کرده است و یادگیری مبنا نبوده، این روند باعث شده است عملکرد او خوب نباشد در حالیکه در خرداد 1402 سؤالات امتحانات نهایی استنباطی بود. به طور کلی میانگین معدل نمرات دانش‌آموزان در سال 1402 نسبت به 4 سال قبل در تمامی رشته‌ها با افت حدود 2 نمره‌ای در امتحانات نهایی روبه‌رو بوده است که این امر نگرانی‌هایی را در آموزش کشور به دنبال دارد. افت تحصیلی می‌تواند به عوامل متعددی نسبت داده شود که عبارتند از:

1. سیستم آموزشی: عملکرد سیستم آموزشی ممکن است در برخی جوانب ناکارآمد باشد. این شامل نقاط ضعف در شیوه‌های درسی، روش‌های آموزش و ارزشیابی است. عدم تطبیق مناسب با نیازهای جامعه و بازار کار، نقص در آموزش مهارت‌های عملی و کاربردی، حفظ روش‌های سنتی تدریس و کمبود نوآوری در روش‌های آموزشی می‌تواند از عوامل موثر در افت تحصیلی باشد.

2. زیرساخت‌ها و منابع: کمبود منابع مالی، تجهیزات، کتاب‌ها، آزمایشگاه‌ها و زیرساخت‌های آموزشی مناسب می‌تواند تأثیر منفی روی کیفیت آموزش و یادگیری داشته باشد. همچنین، کمبود معلمان و نیروی انسانی متخصص و کیفی نیز می‌تواند به کاهش کیفیت آموزش و افت تحصیلی منجر شود.

3. عوامل اجتماعی و فرهنگی: عوامل اجتماعی و فرهنگی می‌توانند نقش مهمی در افت تحصیلی ایفا کنند. فشارهای اجتماعی برای عملکرد بالا، رقابت شدید، نگرانی‌ها و مسائل روانی، عدم حمایت خانواده و عدم ارزش‌گذاری جامعه به تحصیلات می‌توانند دلایلی باشند که دانش‌آموزان را از تحصیل منزوی و متوجه کاهش عملکرد خود کنند.

4. عوامل اقتصادی: شرایط اقتصادی نامساعد و فقر می‌توانند به کاهش دسترسی به آموزش و تأمین نیازهای اساسی دانش‌آموزان منجر شوند. نیاز به کار کردن در سنین پایین، کمبود منابع مالی برای پرداخت شهریه، خرید کتاب‌ها و تجهیزات آموزشی می‌تواند به عدم تمرکز و عدم توانمندی در تحصیلات منجر شود.

5. عوامل روان‌شناختی: مسائل روان‌شناختی مانند استرس، اضطراب، افسردگی و مشکلات روانی دیگر می‌توانند تمرکز و عملکرد تحصیلی را تحت تأثیر قرار دهند و به افت تحصیلی منجر شوند.

تعطیلی مدارس در دوران همه‌گیری کرونا یا تعطیلی در اثر آلودگی‌ هوا در شهرهای بزرگ و روی آوردن به آموزش‌های مجازی تأثیرات منفی بر آموزش و یادگیری دانش‌آموزان داشته که پایه علمی دانش‌آموزان را ضعیف کرده و همچنین از بنیه علمی خوبی برخوردار نیستند. در زیر به برخی از تأثیرات منفی این تعطیلات اشاره می‌کنیم:

• قطع فعالیت درسی؛

• ناتوانی در تداوم برنامه‌های درسی؛

• کاستی از تعامل اجتماعی و تجربه‌های اجتماعی؛

• فشار و استرس خانواده؛

• جدی نگرفتن آموزش‌های مجازی توسط دانش‌آموزان؛

• کمبود امکانات و تجهیزات و عدم آشنایی معلمان با روش‌ آموزش‌های مجازی.

نتایج ضعیف دانش‌آموزان ایرانی در آزمون‌های تیمز و پرلز نیز نشان از ضعف آموزشی در کشور و افت تحصیلی بین دانش‌آموزان ایرانی دارد که مسئولین باید فکری اساسی برای این موضوع کنند و با آسیب‌شناسی و بررسی دقیق این افت تحصیلی، راهکارهای لازم را به کار ببندند. امسال نیز که در پایه‌های دهم و یازدهم امتحانات به صورت نهایی برگزار می‌گردد که معدل نمرات نیز در کنکور تأثیر50 درصدی دارد، حتماً افت نمرات در این پایه‌ها نیز نسبت به سال‌های قبل بیشتر خواهد بود.

*حسین معافی

کارشناس مسائل آموزشی