اشتباه استراتژیک ؛ چادر زدن در اردوگاه شرق

با این وجود یادشان رفته بود که از منظرسیاست خارجی، کشورها تنها به منافع خود در جهان امروز می‌نگرند و به قول نظریه‌پردازان روابط بین‌الملل کشورها درجهان امروز نه دوستی دارند و نه دشمنی؛ دوست کشور‌ها منافع ملی آنها و دشمن کشورها ضدیت با منافع ملی‌ آنهاست. ایران پسا انقلاب که خود تاکید کننده بر همین شعار راهبری بود و  برسردر وزارت خارجه هک  شده است « نه‌شرقی نه غربی جمهوری اسلامی»  یکباره در بازی‌های جهانی به سمت شرق گرایش پیدا کرد و خواسته و ناخواسته در دولت سیزدهم در«اردوگاه شرق» چادر زدند اما میخ‌های این چادر نه براساس منافع ملی بلکه برای مقابله با غرب و تهدید‌ها، تهمت‌ها و تحریم‌های آن سوی دریای آتلانتیک در برابر ایران در دستور کار قرار گرفت. روس‌ها و چینی‌ها هم که تنها به منافع خود می‌نگرند، توجهی به شرق‌گرایی دولت حاکم بر تهران نکرده و هر بار در توسعه روابط با کشورهای عربی منطقه برخواسته امارات در ارتباط با جزایر سه‌گانه مهرتایید زدند و از تهران خواستند که دعوا در مورد  این جزایر را در محاکم بین‌المللی با امارات متحده عربی مورد پیگیری قرار دهند.

* از روس نبینیم، ایراد از خودمان است

 هرچند شورای همکاری خلیج فارس در طول دهه‌‌های گذشته بر حق امارات بر جزایر سه‌گانه تاکید کرده است اما هیچ‌گاه چین و روسیه در  این ادعای اعراب علیه ایران همراهی نکردند. با این وجود با چرخش آشکار چین به سمت غرب آسیا و خلیج فارس و توسعه رابطه اقتصادی و سرمایه‌گذاری در کشورهای این حوزه  یکباره تهران شاهد عرض اندام بیشتر از سوی کشورهای عربی این بار با چاشنی چین بود. بعدها که روس‌ مشاهده کرد برای خروج از انزوای بین‌المللی نیاز دارد به اعراب خلیج فارس نزدیک شود سیاست اعراب‌گرایی را در دستور کار خود قرار داد و پای همان بیانیه‌ای را امضا کرد که چینی‌ها امضا کردند. هرچند در آن زمان تهران مراتب اعتراض خود به چین و روسیه را اعلام کرد اما  همین چند روز قبل که  روس‌ها مجددا بر اشتباه بزرگ خود در ارتباط با جزایر سه‌گانه مهر تایید زدند و این ‌بار اما دولت با مشاهده واکنش مطبوعات از چپ تا راست اخطار جدی به روسیه داد. دراینجاست که باید گفت این دولت  در اعلام مواضع مداخله گرانه روسیه در مورد ایران مقصر است چرا که  از ابتدا بر شرق گرایی خود بالید، عضویت در شانگهای را بزرگترین دستاورد خود اعلام کرد،  از توسعه رابطه با کشورهای عربی برای خود دستاوردسازی کرد و از همه مهمتر وزارت خارجه دولت به صورت جدی مساله پهپادها را در ماجرای نبرد روسیه و اوکراین پیگیری نکرد تا اتهامات علیه تهران مطرح نشود و فرمان مذاکرات هسته‌ای که به میانجیگری اروپایی‌ها به سمت احیای برجام درحال حرکت بود را با یک نیش ترمز به بهانه پرونده‌های ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سمت اعرابی برد که روزگاری مخالف برجام بودند! و آنها را واسطه مذاکره با آمریکا کرد. تمام این  موارد موجب شد اعراب برموضع خود در مورد جزایر سه‌گانه بیش از گذشته پا فشاری کنند  و شد آنچه نباید می‌شد و روسیه‌ای که ما مدعی هستیم با آن رابطه عمیق استراتژیک داریم و حتی با دعوت ما علیه داعش در سوریه وارد جنگ شده؛ در کنار امارات قرار گرفت و حق ایران را نادیده انگاشت.

*ادراک ما  از مناسبات، غلط است

محمدجواد ظریف اخیرا سخنرانی کوتاهی داشته که بیان کننده آن است که مشکل در نوع نگاه ایران است نه روسیه و نباید از روس‌ها به عنوان رفیق استراتژیک خرده گرفت. وزیر امور خارجه پیشین گفت: از حسین آقای شریعتمداری گرفته تا چپ‌ترین رسانه کشور نسبت به  موضع روسیه در اجلاس مراکش ناراحتند و همه اظهار ناراحتی می‌کنند. چرا ما باید ناراحت باشیم؟ چون ما یک ادراک غلط از نوع روابط جهانی و روابط خود با روسیه داریم. براساس این ادراک عمل کردیم و براساس همان ادراک از روسیه هم توقع داریم که عمل کند. در صورتی که اصولا روسیه بر اساس ادراک ما از روز اول عمل نکرده، امروز هم  عمل نمی‌کند و در آینده هم عمل نخواهد کرد.

*دنیا، دنیای مردانگی نیست

 وزیر امورخارجه پیشین کشورمان در ادامه افزود: دنیای امروز دنیا مردانگی و جوانمردی و نامردی نیست و ما اگر همین ادراک اولیه را نسبت به دنیا پیدا کنیم نه برای روسیه غش می‌کنیم نه از روسیه متنفر می‌شویم. نه روسیه ستیز می‌شویم نه روسیه پرست می‌شویم. نیاز است همین ادراک را داشته باشیم که جهان از آن جهان دو قطبی که درآن آمریکا در برابر شوروی قرار گرفته بود و هرکدوم از این دو طرف آمادگی داشتند برای یارشان هزینه کننده تا بتوانند در آن رقابت ژئواستراتژیک پیروز شوند، عبور کردیم.

*اشتباه‌های استراتژیک جبران ناپذیر است

جواد ظریف از قول جهانگیری معاون اول  دولت قبل گفت: رئیس جمهور چین بعد از اینکه 200 میلیارد دلار از چین خارج شد  به سانفرانسیسکو می‌رود  و به بایدن می‌گوید ما قصد دعوا با شما نداریم. البته ما از ابتدا می‌دانستیم چین قصد دعوا با آمریکا ندارد. اگر فکر می‌کردیم که چین قصد دعوا با آمریکا را دارد؛ اشتباه می‌کردیم توقعاتی از چین می‌داشتیم که غلط می‌شد. اگر فکر می‌کنیم روسیه به خاطر ما خود را به مخمصه می‌اندازد و به خاطر ما منافع خود را با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به خطر می‌اندازد، اشتباه کردیم. اگر ما این کار را خودمان کردیم آن هم به علت اینکه توقع از روسیه داشتیم باید در نگرش خودمان تغییر ایجاد کنیم نه اینکه از روسیه توقع دیگری داشته باشیم. جهان پسا جنگ سرد جهان دیگری است. اگر این جهان را نشناسیم توقع‌مان، محاسبات‌مان، غلط می‌شود و اشتباه‌های استراتژیک می‌کنیم و این اشتباه‌های استراتژیک جبران‌ناپذیر است.