خاموشی آوا

همان دختری که فیلم مخفیانه کتک خوردنش توسط زنی که بعد معلوم شد نامادری‌اش است در فضای مجازی چرخید و با به کما رفتن دختربچه در بیمارستان ‌کودکان شهید مطهری، اظهارات اقوام و همسایه‌ها و بازبینی دوربین‌های مداربسته خانه که پدر بچه‌ها در همین چند ماهی که از ازدواج با همسر دومش می‌گذشت در خانه کار گذاشته بود کاشف به عمل آمد که نامادری آوا به هر بهانه‌ای او و برادرش را در نبود پدر زیر مشت و لگد می‌گرفته و یا با ابزار دیگر آن‌ها را به قصد کشت، کتک می‌زده. روز گذشته اما خبر رسید که آوا به دلیل شدت جراحات، از کار افتادن کلیه که پزشکش پیش‌تر به آن اشاره کرده بود و نیز علل و عوامل متاثر از کتک  خوردن‌های پی در پی،‌ جان خود را از دست داده و همانجا روی تخت بیمارستان و در چهار سالگی زندگی‌اش تمام شده در حالی که حالا دیگر  همه  او را می شناسند؛ به عنوان یک کودک دیگر؛ قربانی خشونت. اینکه چرا یک زن که خود هم فرزندانی دارد می‌تواند دو کودک بی‌دفاع و بی‌تقصیر، آوا و برادر هشت ساله‌اش را به مفهوم واقعی شکنجه کند، محل بحث نیست. تمرکز ما روی چرایی به وقوع پیوستن جرائمی علیه کودکان است و طرح این سوال که در جامعه‌ای که در آن زیست کرده و نفس می‌کشیم و کودکی خود را گذرانده‌ایم چه خشونت‌هایی علیه کودکان اعمال شده؟ و این سوال که آیا در خصوص خشونت‌هایی که از سوی اطرافیان، خانواده و والدین صورت می‌گیرد قوانین بازدارنده‌ای وجود دارد؟

زمینه‌سازی برای تکرار جرم

عاقبت کار و مجازات نامادری آوا و برادرش که حالا در زندان به سر می‌برد معلوم نیست. او با وجود فیلم‌هایی که پدر آوا می‌گوید همه دنیا دیده‌اند، کتک زدن بچه‌ها را انکار کرده، پدری که گفته می‌شود کارگر 38 ساله‌ای‌ست که در خانه‌اش هم دوربین کار گذاشته اما تا زمان بیخ پیدا کردن کار دخترش، به آن‌ها سری نزده!

خشونتی به نام کودک همسری

قربانیان کودک همسری، دسته دیگری از کودکانی هستند که آن‌ها هم می‌توانند به عنوان بمبی از آسیب‌های اجتماعی عمل کنند. طلاق، قتل و حتی بدل شدن به والدینی که به راحتی بتواند دست به جرائم بزرگ و کوچک بزند، گوشه‌ای از آسیب‌های این خشونت علیه کودکانی است که هنوز به سن بلوغ هم نرسیده مجبور به ازدواج می‌شوند.

اردیبهشت 1402، مرکز آمار ایران خبر داد که براساس آخرین گزارش‌هایش ایران از زمستان سال ۱۴۰۰ تا آخر پاییز سال ۱۴۰۱ دست‌کم ۲۷ هزار و ۴۴۸ مورد ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در نقاط مختلف ایران به وقوع پیوسته است. اگرچه این روند از سال ۹۶ شکل نزولی پیدا کرده بود، ولی از سال ۹۸ به همان روال قبلی بازگشت و صعودی شد.

کشتن روح کودک

آزار اما می‌تواند نه تنها به جسم کودک که به روح و روان او آسیب برساند. عدم آگاهی خانواده‌ها در کنترل روابط فرزندان یا حتی نحوه برخورد خود با فرزندان، بی توجهی مفرط و سایر روش‌های تربیتی نادرست، مخرب و آسیب زننده، می‌تواند زمینه ساز بروز انواع آسیب‌ها چه به عنوان سوژه آسیب پذیر چه به عنوان آسیب زننده را به همراه داشته باشد. به همین دلیل کشتن روح کودک نمی‌تواند دست کمی از آسیب به جسم و کشتن فیزیکی او داشته باشد.

آزار جنسی کودک در نبود آموزش و آگاهی بخشی لازم

آزار می‌تواند جنسی باشد و در نبود آموزه‌ها و آگاهی بخشی لازم چه در مدارس،‌ چه جامعه و چه خانواده رخ دهد. زمانی که آموزش یک سری موارد مربوط به سلامت جنسی کودک در جهت مصون نگاه داشتن او از انواع آسیب‌ها، ‌هنوز به عنوان نوعی تابو شناخته می‌شود، راه برای آسیب زدن جسم و روح کودکان فراهم شده و این قسم از کودکان که مورد آزارهای جنسی قرار می‌گیرند بدون شک بزرگترین و سنگین‌ترین آسیب‌های روانی و روحی را با خود حمل خواهند کرد.

جای خالی حقوق کودکان؟

باید گفت که ویژگی مشترک تمام قوانین و مقررات راجع به حقوق کودکان این است که به کودک از نظر جسمی و روحی آسیب وارد نشود و برای رشد و تکامل وی ضروری باشد. به موجب کنوانسیون حقوق کودک و اعلامیه  جهانی حقوق کودک والدین و یا قیم قانونی، والدین مسئولیت عمده را در مورد رشد و پیشرفت کودک به عهده دارند و اساسی‌ترین مسأله آنها حفظ منافع عالیه کودک است.

بر اساس احکام و ویژگی‌های قوانین راجع به حقوق کودکان، ‌در قانون مدنی و قانون حمایت خانواده منفعت کودک مورد توجه قرار گرفته است و به دنبال آن در آرای قضایی مربوط به حضانت کودک به این امر توجه شده است. این رویه عمدتاً با توجه به تعهدات ملی و بین‌المللی دولت در زمینه رعایت مفاد کنوانسیون حقوق کودک و همچنین رعایت تعهدات ناشی از شرع مقدس اسلام است.

در ایران علی‌رغم وجود مقرراتی پراکنده، در موضوع حمایت از کودکان قوانینی همچون قانون مجازات اسلامی، قانون مدنی، قانون حمایت از خانواده، قانون تامین زنان و کودکان بی‌سرپرست و قانون تامین وسائل و امکانات تحصیل اطفال و نوجوانان ایرانی وجود داشته که نهایتاً در شکل قانون «حمایت از کودکان و نوجوانان» ظهور و بروز  دارد.

بر اساس آنچه وکلای دادگستری گفته و به موجب ماده 2 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه جسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد ممنوع  است.

به طور کلی موارد زیر از جمله مهمترین منافع و حقوق کودکان بشمار می‌آیند که نیازمند حمایت است:

1- حق حیات کودک

2- هویت کودک ازجمله سن، جنس، نژاد کودک

3- مراقبت و نگهداری و امنیت کودک

4- رفاه کودک

5- حق آزادی بیان کودک

6- حق بر سلامتی و تحصیل کودک