زیاده خواهی‌عربی؛ عهدشکنی روسی

خاصه اینکه پس از تحریم‌های آمریکا و اروپایی‌ها علیه روسیه این کشور تصمیم گرفته که روابط خود با کشورهای منطقه خاورمیانه را بیش از پیش تحکیم بخشد و قراردادهای بلندمدت تجاری و نظامی زیادی با آنها منعقد کند. همین نوع رویکرد نیز باعث شده تا روس‌ها در مناسبات خود با کشورهای دیگر به‌ویژه اعراب حتی بعضا مواضع ضدایرانی نیز اتخاذ کنند. چه اینکه تابستان سال‌جاری نیز در نشست کشورهای عرب منطقه بیانیه مشترک ضدایرانی صادر کردند و  «ان قلت‌ها» و تشکیک‌هایی را در خصوص حاکمیت بر جرایر 3 گانه ایرانی مطرح نمودند. هر چند که پس از اعتراض ایران به روس‌ها بابت این نوع رویکرد اعلامی و بیانیه‌شان با اعراب آنها صرفا به یک عذرخواهی بسنده کردند، اما پر واضح بوده که روس‌ها هر زمان منافع‌شان ایجاب کند فارغ از هر مساله‌ای صرفا به هر کاری مبتنی بر منافع ملی خود دست می‌زنند. اما پرسش اینجاست که چرا روس‌ها در مقاطع مختلف به‌ویژه از زمانی‌که با اعراب منطقه نیز مراودات سیاسی، نظامی و تجاری برقرار کرده‌اند مواضعی مورد خوشایند اعراب و بعضا ضد ایرانی اتخاذ کرده یا می‌کنند؟ به عبارت بهتر مسکو نسبت به تهران و سایر پایتخت‌های عربی چگونه می‌اندیشد که با هریک به نحوی از انحاء صحبت می‌کند و خود را میان ایران و اعراب قرار داده و گاه با اعراب نشسته و از تمنیات آنها حمایت می‌کند و گاه در مواضعی مشترک با ایران قرار می‌گیرد. آنچه مسلم است روس‌ها به‌دنبال ایجاد ارتباط گسترده و هدفمند با کشورهای منطقه هستند و نمی‌خواهند ارتباط خود را هیچیک از کشورها را از دست بدهند. لذا تلاش دارند با ایران و اعراب با سیستم خاص خود رفتار کنند. حال اینکه با این وجود ایران در چارچوب سیاست خارجی خود با سمت‌گیری روس‌ها در قبال اعراب و برخی خواسته‌های زیاده‌خواهانه و وقیحانه آنها چگونه کنار می‌آید نکته‌ای است که باید در سیاست خارجی دولت سیزدهم به‌دنبال آن بود و دید که اساسا در این خصوص چه رویکرد و راهبردی در نظر گرفته شده است.

*عهدشکنی مجدد روس‌ها

19 تیرماه سال‌جاری بود که نشست مشترک وزیران خارجه روسیه و 6 کشور جنوب خلیج‌فارس به میزبانی با هدف تقویت همکاری و افزایش تعامل بین کشورهای عضو شورای همکاری و روسیه برگزار شد و در پایان نیز در بیانیه‌ای ضد ایرانی وزیران شرکت‌کننده در نشست از همه تلاش‌های مسالمت‌آمیز از جمله ابتکار دولت امارات و تلاش‌های این کشور برای دستیابی به حل مسالمت‌آمیز مساله جزایر سه‌گانه از طریق مذاکرات دو جانبه با ایران یا دادگاه بین‌المللی عدالت، براساس قواعد حقوق بین‌الملل و منشور سازمان ملل متحد برپایه مشروعیت بین‌المللی حمایت کردند. همان زمان نیز ایران مراتب اعتراض خود را نسبت به روسیه اعلام کرد و سفیر این کشور را احضار کرد که مساله با گفت‌وگوی امیر عبداللهیان و لاوروف خاتمه پیدا کرد. اما در شرایطی که انتظار می‌رفت این مساله دیگر مطرح نشود و حداقل روس‌ها دیگر ادعاهای واهی امارات را جدی نگیرند خبر رسید که ششمین نشست مجمع همکاری کشورهای عربی و روسیه  در مراکش با حضور وزرای خارجه عربی  و سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه برگزار شده  و مجددا مساله جزایر 3 گانه ایران مطرح گردیده است و طرفین خواستار ارجاع پرونده جزایر 3 گانه به محاکم بین‌المللی شدند و از ایران خواسته شد به مذاکره بر سر این جزایر تن دهد. اینکه روسیه می‌خواهد از روابط خود با اعراب نهایت استفاده را ببرد در جای خود، اما نباید این رویکرد به بهای تحدید حاکمیت ملی ایران تمام شود. خود روس‌ها و اعراب نیز می‌دانند که ایران بارها و بارها بر حق حاکمیت خود بر جزایر 3 گانه تاکید داشته و آنها را جزو تفکیک‌ناپذیر کشور دانسته است. اما اینکه روس‌ها در یک عهدشکنی آشکار به‌رغم همگرایی با ایران در کنار اعراب نشسته و از جدایی جزایر 3 گانه ایرانی دفاع کنند اصلا قابل توجیه نیست و دستگاه دیپلماسی کشورمان نیز باید قاطعانه موضع خود را در قبال روس‌ها و کشورهای عربی اعلام کند تا یکبار برای همیشه چشم طمع از جزایر ایرانی برداشته شود.

*واکنش دستگاه دیپلماسی

وزیر امور خارجه در گفت‌وگوی تلفنی با سرگئی لاوروف در واکنش به بخشی از بیانیه ششمین نشست مجمع همکاری عرب و روسیه در مراکش، جزایر 3 گانه ایرانی را جزء لاینفک تمامیت ارضی ایران دانست و اشاره کرد: جمهوری اسلامی ایران هر ادعایی از سوی هر طرفی در این خصوص را کاملا مردود می‌داند. حسین امیرعبداللهیان با اشاره به مناسبات مثبت و رو به رشد مسکو و تهران یادآوری کرد: احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها از اصول بنیادین در مناسبات کشورهاست و تهران در موضوع احترام به تمامیت ارضی و مباحث حاکمیتی ایران با هیچ طرفی تعارف ندارد. همچنین پیش از این سخنگوی وزارت امور خارجه مطالب مندرج در این بیانیه درباره جزایر 3 گانه ابوموسی، تنب‌بزرگ و تنب‌کوچک را بی‌اساس و مردود خواند و آن را محکوم کرد. ناصر کنعانی بر موضع قطعی و مسلم جمهوری اسلامی ایران درباره جزایر 3 ‌گانه ایرانی تأکید کرد و گفت: جزایر ایرانی ابوموسی، تنب‌بزرگ و تنب‌کوچک واقع در آب‌های نیلگون خلیج‌فارس، تعلق ابدی به ایران داشته و جزو جدایی‌ناپذیر سرزمینی جمهوری اسلامی ایران است. وی با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران موضوع تمامیت ارضی و حاکمیتی خود بر جزایر سه‌گانه را قابل مذاکره و گفت‌وگو ندانسته، تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران هر ادعایی از هر طرف در این خصوص را مردود تلقی می‌کند و به هیچ وجه از حقوق حاکمیتی و سرزمینی خود عدول نخواهد کرد.

* این اقدام را محکوم می‌کنیم

مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل ضمن محکوم نمودن مواضع امارات در خصوص جزایر سه گانه متعلق به ایران اظهار داشت: باید تصریح و تاکید نمایم که جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان صاحب اصلی جزایر سه گانه با دقت تحرکات بدخواهان منافع ملی و منطقه‌ای را رصد نموده و پاسخ لازم را خواهد داد و قطعیت این تعلق با چنین نشست‌های سست پایه خدشه‌دار نخواهد شد. علی‌اکبر ولایتی؛ در واکنش به اجلاسی که در مراکش برگزار شد، گفت: این اجلاس با حضور بعضی از عرب‌های بی‌اعتنا به سرنوشت فلسطینیان و کارشناسان روسی در مراکش برگزار شد و بیانیه‌ای را صادر نمود که دارای اشکالات متعددی است که مهمترین آن دخالت در امور ایران تلقی می‌گردد که ما این اقدام را محکوم می‌کنیم. وی افزود: روابط استراتژیک و دوستانه ایران و روسیه به آسانی به دست نیامده است و در این خصوص می‌بایست منافع دوجانبه‌ای و منطقه‌ای در نظر گرفته شود و در شرایطی که روسیه در شرایط پیچیده بین‌المللی قرار دارد، اتخاذ بعضی از موضع‌گیری‌های وزارت خارجه روسیه باعث تاسف است، هر چند که برخی فشارهای سیاسی بر روسیه در شرایط پیچیده فعلی موجب می‌شود که برای به دست آوردن امتیازی کم ارزش و دست نیافتنی نیز به اعتبار خود لطمه وارد کند.