پشت پرده 4 دهه ورزش سیاسی

به نظر می رسد برخی از دولت‌ها در گذشته از ورزش استفاده ابزاری می‌کردند و تلاش می کردند از مسیر ورزش اهداف سیاسی خود را دنبال کنند. این در حالی است که برخی از دولت ها مانند دولت آیت ا... هاشمی نگاه توسعه گرا به ورزش داشته و زیربنای توسعه ورزش کشور را پایه گذاری کرده است.دخالت سیاست در ورزش در دولت احمدی نژاد کار را به جایی رساند که حضور برخی از تیم های ورزشی کشور در مسابقات بین المللی به حالت تعلیق درآمد و سایه سنگین سیاست بر سر ورزش کشور به خوبی احساس می شد. به همین دلیل«آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی چهار دهه ورزش سیاسی در ایران با مهندس سعید فائقی، معاون پیشین سازمان تربیت بدنی گفت وگو کرده است. فائقی معتقد است؛« دخالت سیاست در ورزش در دولت آقای احمدی نژاد تنها به دلیل نابلدی بود.به عنوان مثال در حالی که کشتی گیر تیم ملی در یک بازی حساس جهانی در حال کشتی گرفتن بود به یکباره آقای احمدی نژاد وارد سالن می شدند و به دلیل تشریفات و هیاهوی ورود رییس جمهور به سالن حواس همه را پرت می کردند و تمرکز ورزشکاران تیم ملی را به هم می ریختند.نکته دیگر اینکه دیدگاه آقای احمدی نژاد در زمینه کاغذپاره خواندن تحریم ها در ورزش نیز وجود داشت. به همین دلیل نیز هنگامی که به ایشان می گفتند اگر سیاست در ورزش دخالت کند احتمال تعلیق وجود دارد ایشان در پاسخ می گفتند شما کار خودتان را انجام بدهید و کسی نمی تواند تعلیق کند و اگر تعلیق هم صورت بگیرد هیچ تأثیری در ورزش کشور نخواهد داشت.با این وجود اگر منصفانه به عملکرد دولت احمدی نژاد در زمینه ورزش نگاه کنیم باید عنوان کنم که در دولت احمدی نژاد رکوردهای مهمی در ورزش کشور زده شد و ورزش ایران دستآوردهای مهمی به دست آورد که ممکن است تا مدت ها جابه جا نشود.نمونه بارز آن مقام چهارمی ایران در بازی های آسیایی و همچنین کسب چهار مدال طلا در بازی های المپیک بود.» در ادامه این گفت وگو را می‌خوانید.

*در چهار دهه که از انقلاب اسلامی گذشته سیاست به چه میزان در ورزش ایران تأثیرگذاشته است؟آیا می توان ورزش ایران را از سیاست جدا دانست؟

بهترین زمانی که ورزش ایران به صورت تخصصی مدیریت شده در دولت موقت بوده است.در آن مقطع زمانی مهندس بازرگان آقای شاه حسینی را به عنوان رییس سازمان تربیت بدنی انتخاب کردند و ایشان نیز با خرد جمعی و به صورت علمی ورزش کشور را مدیریت می کرد.این وضعیت تا زمان روی کار آمدن آقای رجایی نیز ادامه پیدا کرد.در دولت آقای رجایی،آقای داوودی شمسی ریاست سازمان تربیت بدنی را به دست گرفتند که ایشان نیز همان رویکرد علمی و تخصصی گذشته را دنبال کردند. هر چند در این مقطع زمانی انتقاداتی نیز نسبت به مدیریت ایشان صورت گرفت.آقای داوودی شمسی از جنس ورزش نبود و مشاور نخست وزیر در امور نهادهای انقلاب بودند.در این مقطع زمانی اماکن ورزشی در اختیار جنگ قرار گرفته بود و بسیاری از ورزشکاران نیز به جنگ رفته بودند.در نتیجه در این زمان سیاست تا حدودی در ورزش نقش آفرینی می کرد. این وضعیت در دولت نخست مهندس موسوی وجود داشت. با این وجود در دولت دوم مهندس موسوی که آقای درگاهی به عنوان رییس سازمان تربیت بدنی انتخاب شدند وضعیت متفاوت شد و دوباره تخصص در اولویت ورزش کشور قرار گرفت.ایشان فارغ التحصیل رشته تربیت بدنی بودند و به همین دلیل از مدیران ورزشی در سازمان تربیت بدنی استفاده کردند.بنده و آقای هاشمی طبا نیز در همین زمان وارد چرخه مدیریت ورزشی کشور شدیم.آقای هاشمی عنوان می کردند من خودم سیاسی هستم اما دولت من دولت کار است و وزرا قرار است به صورت تخصصی فعالیت کنند. در این مقطع زمانی جنگ به پایان رسیده و سازندگی در دستور کار دولت قرار گرفته بود. به همین دلیل سازندگی در ورزش نیز در دستور کار کشورقرار گرفته بود.

*چه اتفاقات مهمی در دولت هاشمی در ورزش کشور رخ داد؟

در سال نخست دولت آقای هاشمی به ورزش قهرمانی توجه جدی شد.در این مقطع زمانی اعزام ورزشکاران دوباره از سر گرفته شد و کشتی و فوتبال ما دوباره به مقام قهرمانی دست پیدا کردند.ورزش قهرمانی سروصدای زیادی به پا کرد و به همین دلیل توسعه ورزشی در زمینه های دیگر و از جمله ورزش رسانه ای آغاز شد.در این مقطع زمانی رادیو ورزش و شبکه سه که مسائل ورزشی را در اولویت خود داشت افتتاح شد و این مسأله در اشاعه ورزش در کشور تأثیرگذار بود.با این وجود با توسعه رسانه‌ای ورزش و موفقیت ورزش قهرمانی انتقادات نیز نسبت به مدیریت ورزش کشور بالا گرفت.در نتیجه این فشارها باعث شد آقای غفوری‌فرد که رییس سازمان تربیت بدنی بودند کنار بروند و جای خود را به آقای هاشمی طبا بدهند.در این مقطع زمانی آقای هاشمی طبا، رییس کمیته المپیک بودند که به دلیل اینکه با آقای غفوری فرد اختلاف پیدا کرده بودند به توصیه آیت ا... هاشمی از سمت خود کناره گیری کرده بودند.با این وجود پس از کنارگذاشتن آقای غفوری فرد،تکنوکرات هایی که در گذشته زمینه ریاست آقای هاشمی طبا برکمیته ملی المپیک را فراهم کرده بودند تلاش کردند آقای هاشمی طبا ریاست سازمان تربیت بدنی را به دست بگیرند.در دورانی که آقای غفوری فرد ریاست سازمان تربیت بدنی را در اختیار داشتند و ورزش قهرمانی نیز در دستور کار قرار گرفته بود به مرور زمان پای سیاسیون نیز به ورزش باز شد.آقای غفوری فرد برای زمینه سازی درورزش قهرمانی تلاش کردند از وزرا و برخی از نمایندگان صاحب نفوذ استفاده کنند.نمونه بارز این افراد نیز آقای ترکان،میرسلیم و محلوجی بودند.

بهترین زمانی که ورزش ایران به صورت تخصصی مدیریت شده در دولت موقت بوده است.در آن مقطع زمانی مهندس بازرگان آقای شاه حسینی را به عنوان رییس سازمان تربیت بدنی انتخاب کردند و ایشان نیز با خرد جمعی و به صورت علمی ورزش کشور را مدیریت می کرد.این وضعیت تا زمان روی کار آمدن آقای رجایی نیز ادامه پیدا کرد.در دولت آقای رجایی،آقای داوودی شمسی ریاست سازمان تربیت بدنی را به دست گرفتند که ایشان نیز همان رویکرد علمی و تخصصی گذشته را دنبال کردند

*این وضعیت در دوران ریاست آقای هاشمی طبا در سازمان تربیت بدنی نیز ادامه پیدا کرد؟

سیاست آقای هاشمی طبا این نبود؛ اما برخی از مدیران همچنان به کار خود ادامه دادند.آقای هاشمی طبا به دنبال این بودند که مدیرانی از جنس ورزش در مدیریت ورزش کشور حضور داشته باشند و به همین دلیل با حضور سیاسیون در ورزش موافق نبودند.در چهار سال دوم سیاست های ورزشی دولت شکل متوازنی به خود گرفت.در سال نخست که آقای هاشمی طبا سکان مدیریت سازمان تربیت بدنی را برعهده گرفتند بودجه سازمان تربیت بدنی در حدود یک میلیارد تومان بود.آقای هاشمی طبا به دنبال توسعه زیربنایی و زیر ساختی ورزش کشور بودند.این در حالی بود که بودجه کافی برای توسعه زیرساخت های ورزش کشور وجود نداشت. به همین دلیل طرح «هر سیگار یک ریال» توسط آقای هاشمی به مجلس ارائه شد که به وسیله آن از هر نخ سیگار در کشور یک ریال به توسعه ورزش تعلق می گرفت. با تصویب این طرح و مدیریت آقای هاشمی طبا،یک میلیارد بودجه ورزش کشور به25میلیارد تومان افزایش پیدا کرد.طرح دیگری که در این زمان مطرح شد افتتاح1370 اماکن ورزشی به مناسبت بیستمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی بود.برخی گمان نمی کردند این اتفاق رخ بدهد. با این وجود در دولت آقای هاشمی نزدیک به2500 اماکن ورزشی در کشور ساخته شد که از پیش بینی های صورت گرفته بسیار بالاتر بود.مسأله مهم دیگر در این مقطع زمانی این بود که قرار شد یک هزارم سود کارخانه های کشور به ورزش قهرمانی اختصاص پیدا کند.

*دولت اصلاحات چه رویکردی نسبت به ورزش کشور داشت؟

در دولت دوم آقای هاشمی ورزش کشور شکل متوازنی به خود گرفته بود و ورزش قهرمانی و توسعه زیرساخت های ورزشی کشور به صورت همزمان در دستور کار قرار داشت. این رویکرد با انتخاب آقای هاشمی طبا به عنوان رییس سازمان تربیت بدنی در دولت اول اصلاحات نیز ادامه و تاحدودی سرعت پیدا کرد. از سوی دیگر تیم ملی فوتبال ایران پس از بیست سال به جام جهانی صعود کرد که این اتفاق مهم نیز در دولت اصلاحات صورت گرفت. آقای هاشمی طبا در جایی به من گفتند که رییس دولت اصلاحات انتخاب روسای فدراسیون ها را برعهده سازمان گذاشته اند و عنوان کرده اند که تنها در انتخاب روسای فدراسیون فوتبال و کشتی با بنده هماهنگ شود.در نتیجه توسعه سیاسی که در دولت اصلاحات دنبال می شد به ورزش نیز سرایت کرده بود.

*دولت احمدی نژاد چه دیدگاهی نسبت به ورزش داشت؟چرا احمدی نژاد علاقه زیادی به دخالت در ورزش داشت؟

دخالت سیاست در ورزش در دولت آقای احمدی نژاد تنها به دلیل نابلدی بود.به عنوان مثال در حالی که کشتی گیر تیم ملی در یک بازی حساس جهانی در حال کشتی گرفتن بود به یکباره آقای احمدی نژاد وارد سالن می شدند و به دلیل تشریفات و هیاهوی ورود رییس جمهور به سالن حواس همه را پرت می کردند و تمرکز ورزشکاران تیم ملی را به هم می ریختند.نکته دیگر اینکه دیدگاه آقای احمدی نژاد در زمینه کاغذپاره خواندن تحریم ها در ورزش نیز وجود داشت. به همین دلیل نیز هنگامی که به ایشان می گفتند اگر سیاست در ورزش دخالت کند احتمال تعلیق وجود دارد ایشان در پاسخ می گفتند شما کار خودتان را انجام بدهید و کسی نمی تواند تعلیق کند و اگر تعلیق هم صورت بگیرد هیچ تأثیری در ورزش کشور نخواهد داشت.با این وجود اگر منصفانه به عملکرد دولت احمدی نژاد در زمینه ورزش نگاه کنیم باید عنوان کنم که در دولت احمدی نژاد رکوردهای مهمی در ورزش کشور زده شد و ورزش ایران دستآوردهای مهمی به دست آورد که ممکن است تا مدت ها جابه جا نشود.نمونه بارز آن مقام چهارمی ایران در بازی های آسیایی و همچنین کسب چهار مدال طلا در بازی های المپیک بود.

*آیا دولت آقای روحانی موفق شد در زمینه ورزش کشور تحول جدی به وجود بیاورند؟

آقای روحانی در دولت یازدهم آقای گودرزی را به عنوان وزیر ورزش انتخاب کردند که متخصص ورزش بودند. با این وجود ایشان به شکلی رفتار کردند که هیچ متخصصی دیگر نمی تواند در ورزش کشور قدعلم کند.رویکرد آقای سلطانی فر در وزارت ورزش نیز شباهت زیادی به آقای غفوری فرد در سازمان تربیت بدنی داشت.ایشان نیز به حضور سیاسیون در ورزش بی علاقه نبودند.

*نگاه دولت سیزدهم به ورزش به چه صورت بوده است؟

واقعیت این است که نه موفقیت‌های حاصل‌شده و نه کمبودها و چالش‌های کنونی را نمی‌توان به‌پای عملکرد دولت سیزدهم نوشت و بلکه ریشه درگذشته دارد. عیار واقعی مدیریت ورزش در حل چالش‌های کنونی مشخص خواهد شد و به همین دلیل باید منصفانه به قضیه نگاه کرد و منتظر ماند که دولت و وزارت ورزش در زمینه چالش های کنونی درنهایت چه تصمیمی خواهند گرفت.