سیاست نه شرقی نه غربی

 مدت‌هاست که این سیاست معنا و مفهوم خود را از دست داده است. کم و بیش بعد از پایان جنگ با عراق و بعد از دولت‌های مرحوم آقای هاشمی و خاتمی عملا سیاست خارجی ما دیگر معنای نه شرقی نه غربی‌اش بسیار کم‌رنگ شد. تلاش‌هایی در زمان دولت آقای روحانی صورت گرفت اما آن تلاش‌ها هم راه به جایی نبرد و عملا تندروها در ایران تلاش‌هایی را که صورت گرفت تا شاید در چارچوب برجام مقداری فلسفه و روح نه شرقی و نه غربی باقی بماند را نگذاشتند تحقق یابد. اگر گفته آقای ظریف را هم ترتیب اثر ندهیم مبنی بر اینکه روس‌ها به هیچ وجه علاقه‌ای بر توافق برجام نداشتند اما در عمل اینگونه شد و برجامی که  آن همه برایش تلاش  و تقلا شد تا بتواند تا حدودی موازنه شرقی و غربی را حفظ کند  عملا به جایی نرسید. درست است که این ترامپ بود که در اردیبهشت 97 از برجام خارج شد اما فراموش نکنیم که حرکت ترامپ تیرخلاص  بر پیکر از پا افتاده برجام بود چرا که قبل از آنکه ترامپ آمریکا را از برجام خارج نماید تمامی شرکت‌های غربی که به ایران آمدند یعنی از تیر 1394 به این سو؛  یکی پس از دیگری ایران را ترک کردند چرا که متوجه شدند که به رغم توافق برجام سیاست ثابت با غرب قرار نیست در ایران تغییری پیدا کند و همچنان  نگاه بد بینانه  به غرب اصل است. به هر حال اگر کورسوی مختصر امیدی به اجرای نه شرقی نه غربی بود  با آمدن آقای رئیسی به پاستور عملا دیگر مراسم رسمی خاک‌سپاری  نه شرقی نه غربی تحقق پیدا کرد و  انقلابیون دیگر رودربایستی را کنار گذاشتند و در حقیقت علاقه خود را به گسترش رابطه با روسیه و شرق نشان دادند. این مورد فقط در ارتباط با مسائلی همچون هسته‌ای نبوده و حمایت سیاسی  ایران در جنگ روسیه در اوکراین نمونه دیگری از  روند بود. حتی چین که متحد  استراتژیک روسیه است در حمایت جنگ روسیه در اوکراین از روسیه  چندان حمایت نکرد. کشورهای دیگر همواره تلاش می‌کنند توازن بین قدرت‌های بزرگ برقرار کنند تا از  طریق این توازن بتوانند به منافع ملی بیشتری برای کشورشان دست یابند و تمام تخم‌مرغ‌های خود را  نه در سبد غرب می‌گذارند و نه شرق. اما به نظر می‌رسد ایران همه تخم‌مرغ‌های سیاست خارجی خود را در سبد شرق چیده است. موضوعی که به نظر با سیاست خارجی  جمهوری اسلامی  از زمان انقلاب به این سو همخوانی ندارد.

​* صادق زیباکلام

  فعال سیاسی