جراحی ناترازی انرژی با چاقوی درمانگر دانش بنیان‌ها

بحران در بخش انرژی که سال هاست باعث تعطیلی چند روز در هفته در تابستان به دلیل کمبود برق و زمستان ها به دلیل کمبود گاز، رونق اقتصاد و بنگاه های تولیدی را هدف قرار داده است حتی با آماردرمانی و خبر از بهبود شرایط نیز تغییری نکرده و بهبود نیافته است . این در حالی است که بخش خصوصی بارها ضمن اشاره به ظرفیت های موجود خود برای حضور در این عرصه اعلام آمادگی کرده است. حضور دانش بنیان ها و استارتاپ ها، در بازار کشورهای همسایه به ویژه «بازار اوراسیا» نشانی از توانمندی های این گروه در بخش صادرات کالاهای آب و برق، راه اندازی خطوط تولید برخی از محصولات مانند کنتورهای هوشمند برق در سوریه و عراق و ... دارد که با وجود تحریم ها توانسته اند با حضور دراین عرصه، ارزآوری مطلوبی نیز برای کشور به همراه آورند. آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایرانی از بومی سازی بسیاری از محصولات و خدمات طی سال های تحریم علیه ایران در صنعت انرژی در کشور خبر می دهد در حالی که شاید با حمایت‌های دولتی می‌توانستند حضوری مقتدرانه در بازار کشورهای همسایه و حتی اروپا داشته باشیم. در ادامه گفت و گوی «آرمان ملی» با وی درخصوص نقاط ضعف و تعریف نقشه راه مطلوب برای حضور مقتدرانه ایران در بازار انرژی خارج از مرزهای کشور با کمک از ظرفیت‌های بخش خصوصی به ویژ دانش بنیان ها را دنبال می کنیم.

• صنعت انرژی ایران با وجود برخورداری از فناوری ها و منابع انسانی قوی، نتوانسته بر خلاف سال هایی که حائز رتبه برتر در صادرات محصولات و خدمات در این بخش به خارج از کشور به ویژه «بازار اوراسیا» بود، قدرتمند باشد. دلیل اصلی این امر چیست؟

- بخش خصوصی دارای توانمندی های بسیاری در صنعت انرژی به ویژه کالای آب و برق و دیگر صنایع مرتبط با صنایع مذکور است، تقویت حضور ایران در بازارهای منطقه با حضور شرکت های دانش بنیان و استارتاپ با اتکا به توانمندی های بسیار مطلوب در زمینه های نیروی انسانی، ظرفیت بالای علمی و عملی، تولیدات، صادرات و ... بوده است، اما همزمان با تحریم و مشکلاتی که در این راستا در داخل کشور ایجاد شد با وجود برخورداری از توانمندی های بالقوه بسیار از میزان حضور در دیگر کشورها کاسته شد، هرچند ایران همواره ثابت کرده است که به راحتی قادر به صرف فعل خواستن در بخش‌هایی است که مایل به حضور مقتدرانه است و درحوزه انرژی نیز با وجود تحریم، چنانچه حاکمیت در مجموع بخواهد، خواهیم توانست در مسیر پیشرفت حرکت رو به جلو داشته باشیم. در حقیقت دانش بنیان های ایرانی در حال حاضر فقط نیاز به یک فشار رو به جلو برای حرکت در مسیری هستند که قطعاً با توجه به توانمندی های علمی و نخبگان خود، به راحتی خواهند توانست تحریم ها را دور بزنند و بسیاری از محصولاتی را که نیاز به واردات آن داریم، در حد استانداردهای جهانی بومی سازی کنیم. اما آنچه که الان در حال حاضر ضرورت تلقی می شود این است که کشور در حال حاضر نیاز به نوسازی دانش بنیانی دارد تا با ایجاد انگیزه مجدد در آن ها بتوانیم در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و ... مجدداً اِعجاب‌آفرینی کنند.

• آیا تولید محصولات یا خدمات ارائه شده از سوی دانش بنیان‌ها قادر به رقابت با محصولات خارجی بر اساس استانداردهای بین المللی است و توانسته در راستای رفع نیازهای داخلی کشور حرکت کند؟

- بخش خصوصی به خصوص شرکت های دانش بنیان در عرصه های مختلفی توانسته اند خلاهای موجود و نیازداخلی کشور را تامین کنند و علاوه بر رفع نیاز داخلی موجب صرفه جویی ارزی بسیاری در کشور را نیز فراهم کرده اند، از مصادیق قابل توجه دراین حوزه می توان به تولید محصولاتی مانند؛ کاتالیزها برای کمک به کاهش آلایندگی ها، توانمندسازی سوخت ها بر اساس شاخص های زیست محیطی، بومی سازی فیلترها و ... توانسته اند به خوبی ثابت کنند که حرف های بسیاری با توجه به توانمندی های خود در داخل و خارج از کشور دارند که در صورت حمایت و ایجاد تسهیلات برای آن ها حتی بیش از این نیز افزایش خواهد یافت. همچنین می توان به طراحی فلز بدنه موتورهای گازسوز با کاهش خورندگی و کارکردن با سولفور بالا اشاره کرد که از جمله مواردی است که با بهره از توانمندی دانش بنیان ها در این حوزه ها به مرحله عملیاتی شدن رسیده است. از سوی دیگر در کشور در بخش پتروشیمی مقدار زیادی گاز فلز تولید می شود که بالذاته دارای آلایندگی زیاد است اما چنانچه مهار شوند می توانند در تولید برق در نیروگاه ها به کار گرفته شوند و علاوه بر کاهش میزان آلایندگی ها اقدامی مقرون به صرفه است که این فرآیند نیز با حضور دانش بنیان ها در کشور اجرایی شده است . همچنین دانش بنیان ها در زمینه ساخت عایق بدنه موتورها و ساختمان ها و ... تاکنون فناوری ها و دستاوردهای مطلوبی داشته اند. از سوی دیگر باوجود ظرفیت های خوب دانش بنیان ها مبحث 19 مقررات ملی ساختمان ها مبنی بر بهینه سازی مصرف انرژی در ساخت و سازها را خوب رعایت نکردیم و فقط در بخش پنجره های دوجداره اقداماتی صورت گرفته است، در حالی که در حال حاضر در سطح بین المللی ساختمان ها با نگاهی به نانو و مکانیسم های نوین ساخت و ساز اقدامات بسیار مطلوبی صورت می گیرد که در این زمینه فاصله بسیاری با استانداردهای جهانی داریم ، به عنوان مثال ساخت نمای زیبا با عایق حرارتی علاوه بر ممانعت از هدررفت انرژی و طراحی نمای زیبا، قادر به تولید الکتریسیته از طریق نمای ساختمان ها و استفاده از انرژی تجدیدپذیر در ساختمان ها شده اند که همه این طرح ها توسط دانش بنیان ها قابلیت اجرایی شدن دارد.

استفاده از انرژی های جدید مانند تجدیدپذیرها فرصتی است که باید به طور جدی و سریعتر مورد توجه دولتمردان قرار گیرد و قطعاً تا 15 سال آینده استفاده از سوخت های فسیلی اگر پایان نیابد، بسیار کمتر خواهد شد و از این رو باید به سمت انرژی های پاک و نو حرکت کرد، دانش بنیان ها در ایران نشان داده اند که در زمینه نانو و تجدیدپذیرها حرکت های خوبی کرده اند و نیازمند حمایت های جدی تر برای تسریع در حرکت رو به جلو هستند

• «انرژی ها نو» مقوله ای که است که اکثر کشورهای جهان در ابعاد مختلف یافته های جدیدی داشته است. دراین زمینه آیا ایران نیز توانسته است با استفاده از ظرفیت های دانش بنیان ها حضوری فعال داشته باشد؟

- استفاده از انرژی های جدید مانند تجدیدپذیرها فرصتی است که باید به طور جدی و سریعتر مورد توجه دولتمردان قرار گیرد و قطعاً تا 15 سال آینده استفاده از سوخت های فسیلی اگر پایان نیابد، بسیار کمتر خواهد شد و از این رو باید به سمت انرژی های پاک و نو حرکت کرد، دانش بنیان ها در ایران نشان داده اند که در زمینه نانو و تجدیدپذیرها حرکت های خوبی کرده اند و نیازمند حمایت های جدی تر برای تسریع در حرکت رو به جلو هستند. پیش بینی مقام معظم رهبری در سال 1388 مبنی بر تعریف یک الگوی مصرف انرژی مطلوب در آن برهه از زمان بسیار جالب توجه بود اما متاسفانه توجه جدی در این زمینه به این امر نشد و در نتیجه همچنان خلاءهای فراوانی در بخش بهینه سازی مصرف انرژی و استفاده از انرژی های نو و تجدیدپذیر در کشور وجود دارد که نیازمند نقشه راه مطلوب و حرکت رو به جلو می باشد.

• ایران در مقایسه با دیگر کشورها حتی کشورهای همسایه در بخش انرژی به ویژه انرژی های نو فاصله بسیاری دارد و این مقایسه باکشورهایی مانند عربستان و امارات بهتر قابل لمس است. آیا این گپ موجود را می توان با استفاده از ظرفیت شرکت های دانش بنیان با وجود تحریم ها پرکرد؟

- توان ایران در حال حاضر در بخش انرژی رو به جلو نیست و تقریباً می توان گفت در مقایسه با دیگر کشورها حتی همسایگان چیزی برای گفتن نداریم، در حالی که دیگر کشورها مانند عربستان و ... بسیار سریع در مسیر انرژی های نو و... گام بر می دارد. اما با وجود تمام مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد دستاوردهای دانش بنیان ها در بخش انرژی به ویژه صنایع نفت، گاز و پتروشیمی مطلوب ارزیاب می شود که حکایت از علاقه‌مندی و توانمندی آن ها دراین بخش است، اما همه چیز موکول به گذر از سد قوانین و در گرو حمایت و مجوزهای دولتی شده است که باعث کندشدن حرکت آنها شده است. در خصوص نقش تحریم ها در عقب ماندگی دانش بنیان باید گفت تحریم ها در حال حاضر در بسیاری کشورها اِعمال می شود و قطعاً آمریکا نقش خدایگانی ندارد و ایران در بخش هایی که خواسته تا تحریم ها را دور بزند، توانسته است؛ پس حضور دانش بنیان ها برای حمایت از دولت و بومی سازی در صنایع مختلف انرژی در تعامل دوسویه امکان پذیر است و در صورتی که ضعف مدیریتی در حوزه های مختلف از جمله صنایع مادر و پتروشیمی و نفت و گاز از بین برود شاهد حرکت های جدی و مطلوبی بوده ایم .

• دانش بنیان ها برای حضور بهتر در عرصه های بین المللی چه اقداماتی را می توانند انجام دهند؟

- بستر مناسبی برای فعالیت دانش‌بنیان‌ها در زمینه مدیریت مصرف انرژی در کشور فراهم است، و بسیاری از سازمان های دولتی مانند ساتپا و وزارت نیرو قول مساعد داده اند تا با ضمانت نامه های بانکی بین المللی و فراهم آوردن بستر ایجاد نیروگاه ها شرایط مساعدی برای توسعه همکاری ها فراهم آورد. از سوی دیگر فرآیند تولید انرژی از تجدید‌پذیر‌ها کمک ویژه‌ای به کنترل آلایندگی کربن در جهان خواهد داشت به همین دلیل جزو تحریم‌ها نیست و کشور‌های جهان نیز در این بحث با ما همراهی خواهند داشت؛ بنابراین اگر وزارتخانه‌های نیرو و اقتصاد این دو زیرساخت را فراهم کنند این قابلیت را خواهیم داشت که در زمینه افزایش تولید این دسته از انرژی‌ها رشد مناسب را به دست آوریم.دانش‌بنیان‌ها باید به استراتژی بهینه‌سازی و مصرف درست انرژی اقدام کنند.

• پیش بینی شما در خصوص رفع ناترازی انرژی در کشور چیست و چه راهکاری را پیش بینی می کنید؟

- آسیب شناسی ناترازی ها پیش نیاز حل مشکل در هر صنعتی محسوب می شود، از این رو بخش خصوصی تا کنون بارها برای این امر اعلام آمادگی کرده است، هر چند دولت نیز اهتمام خاصی برای حل مشکل دارد اما در بسیاری از حوزه ها با وجود توافق های صورت گرفته هنوز به توافق نهایی دست نیافته ایم . از جمله این موارد می توان به طرح برنامه ریزی شده تعویض بخاری های پرمصرف گرید G -F با A اشاره کرد که متاسفانه بعد از گذشت یک سال هنوز به مرحله اجرا درنیامده است، این در حالی است که بسیاری از صنایع مانند صنعت فولاد و پتروشیمی از ناترازی انرژی دچار آسیب و اضطرار بر کاهش تولید می شوند، اما بهینه سازی انرژی با وجود طرح های مناسب هنوز جدی گرفته نشده است. هر چند بخش خصوصی بارها برای حل این مشکل و تعامل برای حل مشکل ناترازی اعلام آمادگی کرده است، اما نیاز به تضامینی برای بازگشت سرمایه خود دارد.