رفتن نتانیاهو و انتخابات زودهنگام در اسرائیل قطعی است

چه اینکه برخی تحلیلگران معتقدند که اگر طی فشارهای موجود و مذاکرات میان طرفینی آتش بس دائم میان حماس و اسرائیل برقرار شود به منزله شکست اسرائیل و سرنگونی نتانیاهو خواهد بود. آنچه مسلم است و همه تحلیلگران داخلی و بین‌المللی بر آن متفق القولند نتانیاهو و دولت امنیتی‌اش رفتنی هستند و باید شاهد انتخابات زود هنگام در اسرائیل باشیم. هرچند که تاثیر افکار عمومی در داخل اسرائیل، فشار خانواده‌های اسرا و همچنین جریانات و احزاب مخالف نتانیاهو نیز در این مسیر بی‌تاثیر نیست. حال باید دید که در ادامه تحولات میدانی و دیپلماسی جنگ غزه شرایط چگونه پیش خواهد رفت و در نهایت طرفین به سمت آتش‌بس کامل پیش خواهند رفت یا شاهد ادامه جنگ و ورود سایر بازیگران خواهیم بود. در این راستا بر‌ای بررسی جنگ غزه و مواضع اسرائیل و حماس، اختلافات داخلی اسرائیل و احتمال از هم پاشیدن دولت نتانیاهو و سرنگونی وی «آرمان ملی» با عبدالرضا فرجی راد، تحلیلگر مسائل بین‌الملل و سفیر سابق ایران در نروژ و فنلاند به گفت‌وگو پرداخته است که می‌خوانید.

* شرایط میدانی و فضای دیپلماتیک در خصوص جنگ غزه میان حماس و اسرائیل را چگونه ارزیابی می‌کنید و از دیدگاه شما نگاه طرفین جنگ به آتش‌بس چگونه بوده که با وجود پیشنهادهای گوناگون آتش‌بس موقت ادامه نیافت و جنگ از سر گرفته شد؟

حماس و اسرائیل هر دو به آتش‌بس نیاز داشتند و طبیعی است که حماس علاقه‌مند بود که آتش بس طولانی شود بدین علت که حامیان حماس و جبهه مقاومت در منطقه و حتی کشورهای عربی همه بر توقف جنگ و آتش بس تاکید می‌کردند برخلاف اینکه آمریکا و اروپا در آن مرحله دنبال حذف حماس بوده و با اسرائیل هماهنگ بودند. حماس نیز می‌دانست که این آتش‌بس موقتی است. از طرف دیگر اسرائیل نیز به آتش‌بس نیاز داشت، اما به مدت کوتاه؛ که در درجه اول فشار داخلی و تظاهرات داخلی ده‌ها هزار نفری خانواده‌ها و شهروندان اسرائیل که می‌گفتند اولویت باید به آزادی اسرا اختصاص داده شود کنترل کند. آنقدر فشارها زیاد بود که کابینه جنگی اسرائیل با این خانواده‌ها وارد گفت‌وگو شد و آنها نیز مصاحبه کرده و آزادی اسرا را اولویت نخست اعلام می‌کردند. همین باعث شد تا پیش‌بینی شود آتش‌بس در پیش است. مساله دوم فشار افکار عمومی جهانی بود؛ یعنی فشار افکار عمومی در اروپا و آمریکا باعث شده بود که اسرائیل احساس کند که بد نیست یک وقفه‌ای در جنگ ایجاد شود تا احساسات و تب و تاب احساسی و نگرانی که در جامعه جهانی ایجاد شده کاهش پیدا کند. اتفاقا به نظر من در قسمت دوم اسرائیلی‌ها تاکنون تا حدی موفق شدند، چراکه اکنون دیگر آن اعتراض و تظاهرات بزرگ در اقصی نقاط جهان را نمی‌بینیم و آن فشار تا حدودی کم شد، اما در قسمت اول که فشار خانواده اسرا باشد و شنبه شب نیز تظاهرات گسترده‌ای در تل‌آویو داشتند فشار همچنان ادامه دارد که هنوز مردم معتقدند باید به آتش بس موقت اولویت داده شود که بقیه زندانیان نیز آزاد شوند. در حال حاضر با آزاد شدن زندانیان و تبادل آنها حماس احساس می‌کند اکنون که کودکان و زنان و افراد مسن را آزاد کرده بقیه سربازانی هستند که اسیر شده‌اند و اگر بخواهد که سربازان را هم آزاد کند و جنگ ادامه پیدا کند دیگر چیزی در اختیار نخواهد داشت. به همین خاطر آمادگی ندارد به گفته اسرائیلی‌ها که هر روز ادامه آتش‌بس مساوی با آزادی 10 اسیر خواهد بود و 3 برابر آن زندانیان فلسطین در اسرائیل آزاد می‌شود تن دهد. نهایتا از 6 هزار زندانی که در اسرائیل است چیزی حدود 500 تا 600 نفر آزاد خواهند شد. لذا حماس اعلام کرده که باید همه زندانی‌ها آزاد شوند و این آتش‌بس طولانی مدت و ادامه‌دار باشد، اما اسرائیل زیر بار نمی‌رود و پذیرش شروط حماس برای اسرائیل یک شکست خواهد بود، چراکه اسرائیل از روز اول حمله به غزه 3 چیز را هدف قرار دارد. نخست؛ حذف حماس از صحنه غزه، دوم اینکه برخلاف نظر اروپایی‌ها و آمریکا در غزه بمانند و زمان هم مشخص نکردند تا به نوعی اشغال غزه از این معنا تعبیر شود. سوم هم آزادی همه اسرا و چهارمی هم می‌توان اضافه کرد که می‌خواهند منطقه حائلی میان اسرائیل و غزه به‌وجود بیاورند که در ادامه می‌توان به آن هم اشاره کرد. اسرائیل تاکنون دستاوردی در این جنگ نداشته و طبیعتا نتانیاهو و تیم تندرو وی در کابینه به دنبال این هستند که دستاوردی داشته باشند. به بیان دیگر حتی‌الامکان وقتی داخل اسرائیل را تا حدی منسجم کردند پس از شکاف‌های عمیق اخیر بتوانند دوام بیاورند و بر اسرائیل حکومت کنند. اگر هم نتوانند این کار را انجام دهند دولت نتانیاهو از بین می‌رود. از این به بعد با توجه به اینکه جنگ ادامه پیدا می‌کند و بعید است که حماس تمام آن چیزی را که در مشت دارد در اختیار اسرائیل بگذارد شاهد حملات هستیم. اسرائیل کشتار را بالا می‌رود و باید دید که از این به بعد موضع اروپا چگونه خواهد بود و همچنین این افکار عمومی جهانی با توجه به اینکه میزان کشتار بالا می‌رود چه عکس‌العملی می‌توانند داشته باشد.

اسرائیل تاکنون دستاوردی در این جنگ نداشته و طبیعتا نتانیاهو و تیم تندرو وی در کابینه به دنبال این هستند که دستاوردی داشته باشند. به بیان دیگر حتی‌الامکان وقتی داخل اسرائیل را تا حدی منسجم کردند پس از شکاف‌های عمیق اخیر بتوانند دوام بیاورند و بر اسرائیل حکومت کنند. اگر هم نتوانند این کار را انجام دهند دولت نتانیاهو از بین می‌رود

* تحلیل شما از اختلافات داخلی اسرائیل مخصوصا مخالفان نتانیاهو که به دنبال برکناری وی هستند چگونه است؟

آن اختلافاتی که پیش از جنگ میان اسرائیلی‌ها وجود داشت از بین نمی‌رود و در واقع اینها به صورت مصنوعی اعلام کردند که هر اختلافی که در داخل داریم برای اینکه حماس را نابود کرده و غزه را دراختیار بگیریم فعلا کنار می‌گذاریم، اما هرچه از جنگ می‌گذرد اگر طولانی شود و سربازان بیشتری از اسرائیل کشته شوند دوباره این اختلافات در درون سر باز می‌کند. به ویژه که الان جناح چپ در اسرائیل که زمانی قدرت را در اسرائیل از دست داد زمین را به جناح راست تندرو باخته و مدت‌ها است که از دست داده است. لذا آنها نیز به دنبال هستند تا از این فرصت استفاده کنند و نتانیاهو و جریان تندرو را زمین بزنند و دوباره به قدرت بازگردند. لذا هنوز به آینده امید دارند. در نتیجه ممکن است که به تدریج روی این اختلافات سرپوشی موقت گذاشته شود. با صداهایی که از غرب می‌آید مثل صدای آقای مکرون یا وزیر خارجه تندرو آلمان که دیدیم هفته‌های اول جنگ چقدر تند می‌رفتند؛ اما الان اعلام کردند آتش‌بس باید دائمی شود باید منتظر تغییراتی ماند. اگر جناح چپ اسرائیل بتواند خود را با غرب هماهنگ کند می‌تواند به کنار گذاشتن نتانیاهو و بازگشت به قدرت امیدوار باشد. البته موضع آمریکا زیگزاگی است و موضع واحدی ندارند، چراکه یک زمانی آقای بایدن می‌گفت حذف حماس عملی نیست و بعد از هفته‌ها که اسرائیل غزه را بمباران می‌کرد وقتی بلینکن چند روز پیش به اسرائیل سفر کرد اعلام کرد که اسرائیل هم حق دارد از خود دفاع کند و امنیت می‌خواهد؛ اما ما می‌گوییم که مردم عادی کشته نشوند. به عبارتی این خود یک نوع چراغ سبزی است که بلینکن به اسرائیلی‌ها برای حمله به جنوب داد. لذا جناح مقابل تندروها در اسرائیل یک امیدی دارند که در غرب به ویژه اروپا و همه افکار عمومی جهان به نتیجه برسد، فشارها زیاد شود و نتانیاهو دستاورد چندانی نداشته باشد. به خاطر همین به تدریج جنگ متوقف شود و کابینه نتانیاهو از قدرت خلع شود. اینها یک مسیری است که زمان‌بر است و شاید برای چند روز و چند هفته آینده به‌دست نیاید. اما این مساله بستگی دارد که حماس تا چقدر بتواند مقاومت کند. من معتقدم که اگر حماس بتواند چند ماه مقاومت کند هرچه این مقاومت بیشتر باشد و از آن طرف اسرائیل بخواهد خانه‌ها را بمباران کند مسیر به ضرر کابینه اسرائیل می‌شود. یک نکته را نباید فراموش کنیم آن هم اینکه ما فکر می‌کردیم به خاطر فشار آمریکا و اروپا نتانیاهو دست از این سیاست و هدفی که اهالی غزه را به داخل صحرای سینا می‌فرستد تا غزه را ببلعد خواهد کشید، اما با توجه به اینکه آمریکایی‌ها شدیدا مخالفت کردند و طی روزهای گذشته معاون بایدن هم در دوبی مخالفت کرد فکر می‌کردیم که نتانیاهو این هدف را کنار گذاشته، اما با این تقسیم بندی که نتانیاهو کرده و خان یونس را برای بمباران انتخاب کرده و به مردم گفته 12 نقطه را انتخاب کردیم و هر روز یک جا را بمباران می‌کنیم و شما به مرز رفح بروید یعنی به محض بمباران مردم به داخل مصر خواهند رفت. مصر هم که نمی‌تواند اینها را به رگبار ببندد لذا تصور من بر این است که اگر این بمباران‌ها ادامه پیدا کند و جنوب غزه را هم بخواهند مثل شمال غزه کنند یک نوع جنگ سردی در درجه اول بین مصر و اسرائیل ایجاد می‌شود. اگر این جنگ سرد ایجاد شود ممکن است مقداری هم به تهدید متقابل کشیده شود. اردن نیز برخورد خوبی داشته و بهتر از همه کشورهای عربی بوده است. لذا به نظر من باید انتظار داشته باشیم که بحرانی هم در مرز رفح ایجاد شود که اسرائیل بخواهد این جمعیت را به داخل مصر هل دهد و مصری‌ها هم کاری نمی‌توانند بکنند مگر اینکه تهدیداتی به سمت اسرائیل اعمال کنند و روابطشان تیره‌تر شود.

*بسیاری از تحلیلگران بر این عقیده‌اند که نتانیاهو و دولتش به این دلیل به سمت آتش‌بس دائم نمی‌روند که با توجه به آنچه تاکنون در فضای جنگ میان حماس و اسرائیل رخ داده رفتن به سمت اتمام جنگ مساوی با شکست کامل اسرائیل و در نهایت فشار و برکناری نتانیاهو است؛ این مساله را چگونه تبیین می‌کنید؟

اسرائیل اگر بخواهد الان آتش‌بس درازمدت را بپذیرد طبیعی است که شکست خورده یعنی بالاخره دولت نتانیاهو از روزهای اول چند هدف را دنبال کرد و وقتی به این اهداف نرسد باید پاسخگوی مردم در داخل اسرائیل باشد. ضمن اینکه الان در داخل اسرائیل یک جو نا امیدی و ترس وجود دارد و می‌گویند که اگر حماس بماند در آینده چنین حملاتی یک امر طبیعی است. البته من معتقدم که در این مساله هر دولت دیگری نیز جای دولت نتانیاهو باشد دنبال این است که حماس را حذف کند. حال در موقعی مثل نتانیاهو مردم را کشته و خانه‌ها را نابود می‌کند که ممکن است مثلا در غزه بمانند و به تدریج جلو بروند یا یک تضمین بخواهند از اعراب یا غرب بگیرند. بالاخره الان یک نا امنی بزرگی در اسرائیل ایجاد شده و آنها فکر می‌کنند که نمی‌توانند صحنه غزه را رها کنند و توافقی هم مثل قبل باشد. لذا اینها مسائل مهمی است که خیلی پیچیده است و خود دولت اسرائیل هم نمی‌داند که باید چکار کند. از طرفی باید به همان اهدافی که اعلام کرده برسد و اگر نرسد حتما رفتن این دولت و تجدید انتخابات در اسرائیل قطعی است. اگر هم دولت بعدی بیاید بالاخره نمی‌تواند قضیه را همین‌طور رها کند. این ترس و ناامنی که در مورد اسرائیل به وجود آمده بیانگر آن است که در هر انتخاباتی دولت مقابل نتانیاهو نیز باید شجاعانه شعارهای امنیتی بدهد. یعنی الان دیگر شعارهای اقتصادی، قانون اساسی، تجاری و... در انتخابات بعدی اسرائیل در اهمیت بالا قرار ندارد و شعارهای امنیتی مهم‌ترین و اولین شعار است. هر دولتی هم که روی کار بیاید نمی‌تواند بگوید صلح می‌کنیم تا سربازانمان برگردند و در انتخابات پیروز نمی‌شود. لذا این مساله کاملا پیچیده است و خود اسرائیلی‌ها هم گیجند که باید چه کنند. البته مقاومت حماس و گروه‌های مقاومت هم مهم است. درگیری که طی روزهای گذشته میان اسرائیل و حماس بوده سنگین بوده و ممکن است نتانیاهو برای اینکه بخواهد خودش را نجات دهد در غزه مقداری پا را از روی گاز بردارد و به سراغ لبنان بیاید، اما آن هم نامشخص است چراکه اگر به سراغ لبنان هم بیاید باید دید چقدر حزب‌ا... می‌تواند ضربه بزند. وقتی جنگ طولانی‌مدت باشد دولت اسرائیل هم می‌تواند طولانی‌مدت بماند.