نجات از آلودگی هوا با مدد از طبیعت

هر چند تغییر شاخص های استاندارد جهانی در زمینه آلودگی هوا، یکی از راهکارهایی بود که از سوی مسئولان در سطوح مختلف ارائه شد اما با واکنش های مختلف جامعه مسکوت ماند. کارشناسان معتقدند آلودگی هوا در سطح بین المللی معضلی است که برای برخی از افراد حقیقی و حقوقی تبدیل به محلی برای چانه زنی شده است و در این مسیر عوارض غیرقابل جبران این معضل نیز هر ساله بیش از پیش تشدید می شود و همچنان دست های ما بالاست و دعا می کنیم که بادی، بارانی بیاید تا شاید آلودگی کمتر شود و ما هوایی را نفس بکشیم.

«آلودگی هوا» متولی ندارد

محمد حسین رامشت، استاد دانشگاه در این باره به آرمان ملی گفت: آلودگی هوا معضلی است که اخیراً با وارونگی جو شدت بیشتری یافته و باعث افزایش غلظت آلاینده ها شده است و تبعات نامطلوب زیادی در جامعه را به دنبال داشته است که افزایش بیماری ها و در معرض خطر مرگ قرار گرفتن افراد میانسال و بیمار و ... از جمله عوارض آن به شمار می آید که تا کنون راهکاری به جز تعطیلی مدارس، ادارات و... برای مقابله با این معضل ارائه نشده است، هرچند واکنش افراد حتی جوان نسبت به مسئله آلودگی هوا یکسان نیست و برخی از افراد در این گروه سنی نیز با خطرات فراوانی روبرو می شوند و علاوه بر این به گفته کارشناسان حوزه سلامت، آلودگی هوا به تدریج کاهش شاخص های سلامت و عمر مفید افراد را به دنبال خواهد داشت.

او افزود: با توجه به شرایط موجود و فقدان اعتبارات مالی لازم برای حل این معضل به نظر می رسد که باید راهی به جز این مشکل را جست وجو کرد و نگرش های حاکم در این فضا را تغییر داد چرا که زوج و فرد کردن حرکت خودروها در سطح شهر، محدود بودن توانِ اجرایی برای برقی کردن وسایل حمل و نقل و ... تاکنون نتوانسته است مشکل آلودگی هوا را کمتر کند و مشکلات این مسئله هر ساله بیشتر خود را نشان می دهد.

کسب درآمدهای جهانی از آلودگی هوا

رامشت ادامه داد: معضل آلودگی هوا در حال حاضر در بسیاری از کشورها و کلانشهرها تبدیل به یکی از منابع کسب درآمد تبدیل شده است که به صورت علنی در سمینارها و همایش های برگزار شده از سوی افراد حقیقی و حقوقی، به تعیین مبلغ دراین زمینه منتهی می شود و در نهایت با چانه زنی برخی از افراد به ظاهر طرفدار محیط زیست در خصوص منابع آلودگی های صنعتی و غیرصنعتی پایان می گیرد.

استاد سابق دانشگاه اصفهان استفاده از ظرفیت دانش بنیان ها را در این خصوص مناسب ارزیابی و بیان کرد: یکی از راهکارهایی که در زمینه مقابله با آلودگی هوا ارائه شده و موفق به اجرای آزمایشی مطلوبی در شهر اصفهان شده است، طرحی با عنوان «مدیریت آسمان» است که با الگوبرداری از طبیعت اجرا شده است. در این راستا با توجه به اینکه وارونگی هوا پدیده ای ناشی از سکون در وضعیت آب و هوای خاص ایجاد می شو که در فصل زمستان بیشتر تشدید و قابل مشاهده است، اما در فصل تابستان با توجه به تابش هر روز خورشید و غلبه عوامل جغرافیایی مشکل وارونگی هوا کمتر می شود و در نتیجه میزان آلودگی حذف یا بسیار کمتر می شود. به این ترتیب ما نیز سعی کرده ایم با الگوپذیری از طبیعت مشکل آلودگی هوا با جابجایی عوامل آلوده کننده هوا و ایجاد باد و دیگر عوامل این مشکل را حل کنیم.

این کارشناس توضیح داد: در برخی از شهرهای جنوبی به دلیل گرمای هوا و همچنین جابجایی هوا از طریق دریا و خشکی میزان آلودگی بسیار کمتری را شاهد هستیم، از این رو با استفاده از فرایند می توانیم در شهرهایی مانند تهران، اصفهان و ... با وجود کوه ها و دیگر شاخص های طبیعی و ایجاد جابجایی مصوعتی هوا، میزان آلودگی هوا را کاهش دهیم.

این کارشناس درباره هزینه انجام این کار گفت: تاکنون هیچ اقدام یا برنامه خاصی برای کاهش آلودگی هوا به دلیل شرایط حال حاضر صورت نگرفته است و به گفته مدیران محیط زیست هیچ راهکار عملیاتی با وجود بررسی های صورت گرفته در مورد آلودگی هوا امکان پذیر نیست، در نتیجه انجام پروژه مدیریت آسمان اگر با بتواند با هزینه هایی بسیار کمتر از استانداردهای جهانی عملیاتی شود از مطلوبیت بسیار بهتری در مقایسه با تبعات منفی در حوزه انسانی و .... خواهد داشت.

رامشت معتقد است: پراکندگی آلودگی هوا حتی در مساحت یک شهر به یک میزان نیست. به طور مثال در شرق اصفهان آلودگی بالاتر از مناطق غربی این شهر است. کار درست این است که شاخص منطقه به منطقه سنجیده شود. ولی وقتی تعطیلی اعلام می شود از این شیوه تبعیت نشده است و آلودگی به طور میانگین اعلام می شود.

راهکاری برای کلان شهرها با نتیجه آزمایش مثبت منطقه ای

او درباره تغییر شاخص های استاندارد برای اعلام آلودگی هوا و ضرورت تعطیلی هوا گفت: تغییر این شاخص ها به منظور جلوگیری از تعطیلی مدارس، ادارات و ... دردی را دوا نمی کند و تنها مشکلاتی دیگر را به مشکلات پیشین اضافه می کند. اما حل معضل آلودگی هوا با توجه به توپوگرافی مناطق شهری قابل اجراست هر چند پیچیدگی های خود را دارد اما کاری قابل اجراست و پیش از این در اصفهان با توجه به پستی و بلندی های موجود در شهر اجرا شده و سعی گردیده تا با آشفتگی هوا میزان آلودگی هوا را بکاهیم . به عبارتی با توجه به ارتفاعات و دشت های موجود در شهرهای تهران و ...در چنین وضعیتی سلول های حرارتی شکیل می شوند که با هم اختلاف دما دارند. اگر بتوان اختلاف بین دمای هوای سلول ها را بالا برد، سلول ها به سمت هم حرکت می کنند. معنی آشفتگی هوا همین حرکت است. آلودگی هوا در شهر ها محصول مداخله انسانی است و رفع آن هم به دست خودمان انجام خواهد شد. آلودگی هوا با بخشنامه و دستور از میان نمی رود، باید کار علمی کرد و از تجارب موفق دیگر کشور ها استفاده کرد.

جای خالی نظرات کارشناسی

مصطفی میرسلیم ،نماینده مردم تهران در مجلس با ارائه راهکارهایی برای مقابله با آلودگی هوای تهران گفت: دستگاه قضایی برای ورود به این موضوع بسیار مهم در احقاق حقوق عمومی نیازمند مشورت گرفتن از متخصصان فنی است وگرنه باعث انحراف می‌شود. اقدام قوه قضائیه در دفاع از حقوق عامل مردم بسیار مهم و ارزشمند است و تاکنون متأسفانه در کشور ما به موضوع حقوق عمومی کمتر توجه شده است و چند ماهی است که مسوولان ارشد قضایی آن را جدی گرفته‌اند و این تدبیر ان‌شاء الله نتایج بابرکتی برای مردم خواهد داشت. قوه قضاییه زمانی در این زمینه موفق خواهد شد که از افراد متخصص مشورت بگیرد چرا که این موضوع دارای ابعاد گسترده ای است که بی‌توجهی به آنها ممکن ما را از مسیر اصلی منحرف کند.

او افزود: وضع جغرافیایی و شرایط آب و هوا را عوامل موثر بر آلودگی هواست. برای مثال در تهران که بین ارتفاعات البرز در شمال و ارتفاعات دیگری در شرق محصور است، در شرایط عادی شدت جریان هوا که عامل مهمی برای دفع آلاینده‌هاست، نسبتا کند است و این موجب تراکم غلظت آلاینده‌ها می‌شود. وارونگی مانع آن می‌شود که آلاینده‌ها بتوانند از سقف وارونگی فراتر رفته و دفع شوند که این امر منجر به افزایش غلظت‌ آلاینده ها می‌شود.

مهمترین منابع آلوده کننده در پایتخت

نماینده مردم تهران در مجلس عامل دوم آلودگی هوا را منابع آلوده کننده دانست و گفت: منابع آلوده کننده شامل دو دسته منابع ثابت نظیر منازل و مراکز تجاری و صنعتی از جمله پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها؛ و منابع متحرک نظیر انواع خودروها هستند. در تهران نزدیک ۸۰ درصد آلودگی ناشی از عوامل متحرک است. بنابراین استفاده از خودروهای شخصی به جای وسائل حمل و نقل عمومی باعث تشدید آلودگی می‌شود.

میرسلیم آلاینده‌ها را عامل سوم آلودگی هوای تهران عنوان کرد و افزود: این مواد چند دسته اند؛ مواد سمی نظیر گاز زغال یا مونوکسید کربن و اکسیدهای ازت و مواد سوختی محترق نشده و نیمه محترق و مواد حلقوی که سر منشأ آنها احتراق ناقص و سوخت‌های غیر استاندارد یعنی مثلا حاوی گوگرد و بنزن است. این مواد باعث انواع حساسیت‌ها و بیماری‌های ریوی و قلبی و سرطان‌ها می‌شود. دسته دوم مواد جامد است نظیر دوده و گرد و غبار؛ اگر ابعاد این ذرات کمتر از ۱۰ میکرون باشد براحتی جذب بدن می‌شود و سلامتی را به خطر می‌اندازد. شرایط بد عملکرد خودروها مانند عملکرد درجا ناشی از راهبندان و نیز عدم تنظیم مناسب کوره‌ها به دلیل تغییر نوع سوخت، این آلاینده‌ها را افزایش می‌دهد. باید توجه کرد که این دو دسته از آلاینده‌ها بیماری زایی و حساسیت‌ها را تا چندین برابر تشدید می‌کند.

نماینده مردم تهران ادامه داد: دستۀ سوم مواد متصاعد از احتراق است یعنی گاز CO۲ که سمی نیست ولی افزایش غلظت آن تعادل‌های جوّی را برهم می‌زند و باعث اثر گلخانه‌ای و گرمایش عمومی می‌شود. سرمنشأ آن نیز قدیمی بودن دستگاه‌ها و بهینه نبودن تنظیم آنها است. به طور کلی در مورد آلاینده‌ها استفاده از پالایشگرها و معاینۀ فنی و مراعات استانداردها بسیار مؤثر است که نسبت به آن سهل انگاری می‌شود.

ضرورت ورود دستگاه قضایی به بحران آلودگی هوا

وی عملیاتی کردن ذخیره گاز برای زمستان، جدی گرفتن معاینۀ فنی خودروها و نظارت بر عملکرد مجریان و مراعات دقیق استاندارد یورو ۵ برای بنزین و گازوئیل توزیع شده و تشویق استفاده از خودروهای پایه گاز را راهکارهای میان مدت در مقابله باآلودگی هوا عنوان کرد. در این

زمینه باید رسیدگی به تخلف‌هایی که در شهرسازی و صدور پروانه خارج از ضابطه از طرف شهرداری‌ها انجام گرفته با سوء استفاده از اختیارات کمیسیون ماده ۵ و جلوگیری از ادامه ساخت و ساز و تراکم جمعیت در تهران مگر در اصلاح بافت فرسوده در دستور کار قرار گیرد. باز هم تاکید می کنم که دستگاه قضایی برای ورود به این موضوع بسیار مهم در احقاق حقوق عمومی نیازمند مشورت گرفتن از متخصصان فنی است وگرنه باعث انحراف می‌شود.

بر اساس این گزارش، بر اساس اخبار منتشر شده از سوی سازمان ملل، کیفیت هوا در دهه گذشته بهبود چشمگیری نداشته است و سازمان جهانی بهداشت دستورالعمل‌های جدید کیفیت هوا را ارائه کرده که بر اساس آن سطح تاثیر ذرات ریز بر سلامت را به نصف کاهش دهد. از این رو بررسی این مشکل و ارائه راهکار جدی مطالبه ای از سوی مردم در هر کشوری است که قطعاً متولی آن مسئولان در سطوح مختلف هستند که در رایزنی با کارشناسان و صاحبنظران امید است به نتیجه ای مطلوب دست یافت.