مالیاتی برای درآمدهای پنهان و آشکار

افزایش طرح های مالیاتی در سال های اخیر با وجود کسادی کسب و کارها واکنش های مختلفی را به دنبال داشته است. هر چند دریافت مالیات از حوزه های مختلف امری عادی در اکثر کشورهای جهان به شمار می آید، اما کارشناسان معتقدند اخذ مالیات در کشورهای دیگر با اتکا به نظام مالیات ستانی قوی و منظم و شفاف سازی در بخش هزینه کرد باعث شده تا مردم نیز با مشاهده نحوه هزینه کرد درآمدهای مالیاتی در حوزه های عمرانی و ... میل به مشارکت بیشتری داشته باشند. از سوی دیگر مالیات ستانی عادلانه و حذف معافیت های مالیاتی غیرعادلانه از جمله شاخص هایی به شمار می آید که صاحبنظران معتقدند می تواند روند مالیات ستانی را با میل و رغبت بیشتری تسریع و تسهیل سازد، چرا که در حال حاضر بسیاری از افراد به دلیل نبود زیرساخت مناسب با وجود درآمدهای کلان از دایره مالیات ستانی خارج هستند. بدیهی است اجرای طرح اخذ مالیات از مجموع درآمد بدون تقسیم بندی های دیگر می تواند پارامتری برای تحت شمول قرار گرفتن عدالت مالیاتی باشد. هر چند این طرح نیز نیاز به چکش کاری هایی در حوزه رصد و ابزارهای مناسب شناسایی مبادلات تجاری و .... است.

اصلاحات فوری به منظور آماده سازی زیرساخت ها

سیدمحمد کسائیان کارشناس اقتصادی در این باره به آرمان ملی گفت: مالیات ستانی یکی از راه های مهم کسب درآمد دولت ها به شمار می آید که در سراسر جهان اجرا می شود، اما اخذ مالیات در ایران تا چند سال قبل به دلیل اتکاء به درآمدهای حاصل از فروش نفت زیاد مورد توجه قرار نمی گرفت که البته پس از اِعمال تحریم های شدید به ناچار دولت طی سال های گذشته بر روی درآمدهای مالیاتی متمرکز شد تا بتواند جبران کسری بودجه ناشی از حذف درآمدهای نفتی را جبران کند. اما به دلیل فقدان زیرساخت های لازم در این زمینه تا کنون نتوانسته به تمامی آنچه که دراین میان پیش بینی شده بود دست یابد و علاوه بر این به دلیل گذر از دوران کرونا و همچنین تحریم ها و شرایط دشوار فعالیت برای بنگاه های خرد و کلان توانایی چندانی برای فعالان اقتصادی برای پرداخت مالیات باقی نمانده بود.

فرارهای مالیاتی ناعادلانه

او افزود: هر چند اجرای طرح های مالیاتی بسیار طی سال های گذشته مصوب و به مرحله اجرا درآمد که توانست کمک مطلوبی برای دولت باشد اما در این میان برخی از طرح ها نیز مانند طرح مالیات بر خانه های خالی، خودروهای لاکچری و ... نیز نتوانست موفقیت آمیز باشد و از سوی دیگر برخی از افراد یا شرکت های حقیقی و حقوقی با استفاده از رانت و لابی های پنهان و نهان با وجود درآمدهای گزاف تا کنون حتی دارای پرونده ای گشوده شده برای بررسی و اخذ مالیات نیستند یا اینکه با اتکا به قوانین نوشته یا نانوشته شده از معافیت های مالیاتی ناعادلانه بهره می جویند.

این کارشناس اضافه کرد: در این میان بسیاری از مودیان معتقدند دریافت مالیات بر اساس طرح های موجود مانند مالیات بر خرید و فروش خودرو، مسکن و ... اجحافی است که در سایه عدم پرداخت بسیاری از افراد با درآمدهای کلان انجام می شود اما متاسفانه به این گروه از درآمدها به دلیل قرارنگرفتن در دایره طرح های مصوب، مالیاتی تعلق نمی گیرد و با وجود بهره بردن این افراد شرایط تورمی و کسب درآمدهای کلان، هیچ مالیاتی اخذ نمی شود. علاوه بر این به دلیل شرایط اقتصاد کشور و افزایش سریع نرخ تورم نمی توان نرخ مالیات را به صورت عادلانه محاسبه کرد و در حقیقت در برخی از موارد می توان گفت که بسیاری از خرید و فروش ها سودی را عاید کسبی نکرده است و به این ترتیب عدم تعادل در بازار هیچ تناسبی با دریافت مالیات ها از سوی دولت ندارد.

تعریف سامانه های قوی

کسائیان اجرای طرح مالیات بر مجموع درآمد را ابزار مناسبی برای مالیات ستانی دانست وافزود: در صورتی که این طرح به درستی اجرا شود و ابزارها و تجهیزات و سامانه های مناسبی برای رصد درآمدهای افراد در کشور داشته باشیم می توانیم امیدوار به مالیات ستانی عادلانه تری نسبت به گذشت باشیم ، هر چند در این میانه امکان چالش های نیز وجود دارد که از جمله آن ها می توان خروج سرمایه ها از بانک ها برای فرار از شناسایی میزان دارایی ها، انجام معاملات زیرزمینی، خروج سرمایه از کشورو ... اشاره کرد. در حقیقت چنانچه نظارت و زیرساخت و ابزار مناسبی در نظام مالیات ستانی کشور وجود نداشته باشد، امکان اجرای کامل پایه های مالیاتی در کشور وجود ندارد.

این کارشناس توضیح داد: این قانون هنوز در مرحله تصویب و بررسی چالش های احتمالی قرار دارد اما یکی از نکاتی که باید حتماً مدنظر قرار داد این است که؛ اخذ مالیات برعایدی سرمایه از به عنوان مثال مسکنی که به مدت یک سال در مالکیت فردی بوده است، باید با محاسبه دقیق نرخ تورم و استهلاک آن محاسبه شود که با توجه به رشد فزاینده تورم و همچنین نبود ابزارهای علمی، انسانی و ... امکان سنجش آن وجود ندارد عملیاتی شدن این طرح چنانچه ابزار مناسبی برای اجرا وجود داشت موجب رشد اقتصادی و چرخش موتور تولید و بهبود شاخص های رشد اقتصاد می شد و در نتیجه مالیات اخذ شده در این راستا نیز در مسیر تولید و رشد اقتصادی به کار می افتاد.

او اضافه کرد: هم اکنون بسیاری از افراد از طریق فعالیت در فضای مجازی درآمدهای کلانی دارند که برای آن ها هیچ طرح اخذ مالیاتی اخذ نشده است، خرید و فروش محصولات داخل و خارج از کشور در بستر اپلیکیشن های مجاز و غیرمجاز، دریافت تعرفه های آنچنانی بابت یک استوری و ... از جمله درآمدهایی محسوب می شود که تعریفی برای پرداخت مالیات برای آن ها وجود ندارد، بدیهی است با اجرای طرح مالیات بر مجموع درآمد این افراد نیز در دایره وسیع مالیاتی ستانی به شکل عادلانه درخواهند آمد.

موفقیت مشروط طرح های مالیاتی

کسائیان ادامه داد: اخذ مالیات از درآمد و ثروت با توجه به ضعف سیستم مالیاتی کشور و نبود بانک جامع اطلاعاتی مناسب در این حوزه به مشمول نشدن بسیاری از افراد در این حوزه می‌شود از این رو اصلاح نظام مالیاتی از ضروریاتی است که باید پیش از اجرا به‌طور جدی به آن پرداخته شود، چراکه در غیر اینصورت اخذ مالیات از کسانی که همواره در دسترس هستند صورت می‌گیرد و افرادی که دارای درآمدهای کلان هستند با فرار مالیاتی یا رانت از پرداخت مالیات ممانعت می‌کنند. این کارشناس ادامه داد: بسیاری از صاحبان درآمد و ثروت از سوی بازرسان مالیاتی به دلایل مختلف مخفی مانده‌اند و در محاسبات و پرداخت‌های مالیاتی در نظر گرفته نمی‌شوند از این رو نظام مالیاتی با توجه به شرایط کنونی دارای ساختاری ناقص است و نیاز به اصلاحاتی جامع در این زمینه دارد. او اضافه کرد: مالیات بر درآمد و ثروت یکی از گزینه‌هایی به شمار می‌آید که می‌توان از آن به عنوان جایگزین مناسب برای درآمدهای نفتی یاد کرد و به مدیریت اقتصاد بدون تکیه بر نفت امیدوار بود و به جای خلق پول به سمت شناسایی درآمدهای موجود در لایه‌های پنهان رفت و در راستای توسعه عدالت اجتماعی به درآمدهای دولت نیز افزود.

شناسایی سرمایه های سرگردان

او معتقد است: با شناسایی سرمایه‌های سرگردان در کشور علاوه بر کسب درآمدهای مالیاتی دولت، بستر مناسبی برای توسعه عدالت اجتماعی و همچنین هدایت آنها به سمت فعالیت‌های مناسب اقتصادی و کاهش نرخ تورم در کشور خواهد شد، چراکه حبس سرمایه در قالب‌های مختلف باعث رونق بازارهای کاذب مانند خرید سکه و طلا، ارز، مسکن خواهد شد و در نهایت تغییر نگرش سرمایه‌گذاری مفید در کشور می‌شود و بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها در سالیان اخیر به صورت خرید خودرو، مسکن انجام شده است که به عدم تعادل و اختلال در نظام اقتصادی موجب گشته است، اما در عین حال تخصیص مالیات به سرمایه‌ها نباید به گونه‌ای صورت گیرد که مردم به خروج سرمایه‌های خود از کشور متمایل شوند، چراکه این امر هم پیامدهای منفی به بار خواهد آورد بنابراین این طرح نیازمند انجام بررسی‌های کارشناسی توسط متخصصان و اجرای آزمایشی و سپس تعمیم آن در کل کشور است تا بتوانیم از نتایج مطلوب آن بهره‌مند شویم در غیراینصورت تبعات اجرای ناقص و اشتباه آن بیشتر به کشور آسیب خواهد زد. او افزود: اجرای طرح‌های مالیاتی نیز مانند بسیاری از کشورها با ممانعت‌هایی از سوی مودیان مواجه خواهد شد و مافیای مالیاتی یکی از مواردی است که ً در راستای شناسایی مودیان مالیاتی درصدد دور زدن قوانین مالیاتی و فرار مالیاتی برخواهند آمد اما می‌توان با انجام اصلاحات و نظام مالیاتی جامع و قوانین کامل از وقوع فرارهای مالیاتی جلوگیری کرد و علاوه برکسب درآمدهای مالیاتی برای دولت به گسترش عدالت اجتماعی در کشور نیز کمک کرد.

بر اساس این گزارش؛ به نظر می‌رسد اگر پیش زمینه‌های مورد نیاز برای اجرای برنامه اخذ مالیات از مجموع درآمد مهیا شود، می تواند نقش مهمی در تحقق درآمدهای دولتی و رشد اقتصاد ایفا می‌کند، هر چند که باید حواسمان باشد این پایه مالیاتی هم مثل مالیات بر خانه‌های خالی نشود که مشخص نیست به چه شکلی اجرا شده است.