نگاهی به عوامل اصلی تصادفات جاده‌ای

تجویز تخمه برای رانندگان از سوی عباسعلی بهدانی‌فرد، فرمانده انتظامی یزد بود و به منظور جلوگیری از خواب آلودگی و کاهش تصادفات جاده‌ای صورت گرفته بود. اما مثل اینکه آقای بهدانی‌فرد در این زمینه تحقیقات لازم را انجام نداده بود چراکه حالا احمد اسماعیل‌زاده، مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به رانندگان برون شهری توصیه کرده، تخمه شور را برای پیشگیری از خواب آلودگی در زمان رانندگی نخورند.

با توجه به صحبت‌هایی که از این مسئول وزارت بهداشت و پیش‌تر هم از مقام انتظامی شنیدیم، باید گفت که مسئولان موضوع اصلی که تصادفات جاده‌ای و آمار بالای آن است در این میان به  کنار رفته و مسئولان در حال توضیح دادن این نکته هستند که آیا رانندگان جاده برای جلوگیری از خواب آلودگی که به زعم آن‌ها عامل مهمی برای تصادفات جاده‌ای است، تخمه بخورند یا نخورند؟ و اگر خواستند تخمه بخورند این تخمه شور باشد یا بی‌نمک؟ بو داده یا بو نداده؟

مسئولان درباره محتویات تخمه نظر می‌دهند

اما بشنوید از توضیحات اسماعیل‌زاده: تخمه شور یکی از تنقلات مصرفی است که در حد کم برای افراد سالم ضرری ندارد اما مصرف زیاد آن برای افراد به خصوص مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مثل فشار خون بسیار مضر و اصلا برای پیشگیری از خواب آلودگی در زمان رانندگی توصیه نمی‌شود.

این مدیر وزارت بهداشت کمی بعدتر به توضیحاتی درباره مزایای تخمه آفتابگردان پرداخته و در متنی که در ایرانا منتشر شده، گفته: تخمه آفتابگردان یکی از مغزدانه‌هاست و در هرم راهنمای غذایی ایران در گروه حبوبات و مغزها قرار می‌گیرد؛ مغز انواع تخمه دارای مواد مغذی مختلفی از جمله پروتئین، چربی، کربوهیدرات، مواد معدنی مانند پتاسیم، کلسیم، منیزیم، مس، روی، منگنز، کروم و آهن و برخی ویتامین‌ها مانند ویتامین‌های گروه B ویتامین A و ویتامین E است. همچنین مغز تخمه مقادیر قابل توجهی فیبر و چربی امگا ۳ دارد.

به همین جهت او با توجه به ترکیبات تخمه گفته که مصرف انواع سالم و خام آن در حد متعادل (یک سوم لیوان در روز) مناسب است و مشکل خاصی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند. اما مصرف زیاد تخمه به خصوص شور و بو داده مضر بوده و چون اغلب به صورت تفننی و برای سرگرمی استفاده می‌شود معمولا افراد در مقدار استفاده از آن حواسشان نیست و زیاد استفاده می‌کنند.

اما تنها مضرات زیاد تخمه شکاندن، بالارفتن فشار نیست؛ این مقام وزارت بهداشت گفته است که باید توجه داشته باشیم که در ۱۰۰ گرم تخم آفتابگردان، ۵۸۰ کالری انرژی نهفته و در صورت زیاده روی به علت کالری بالایی که دارد، باعث اضافه‌وزن و چاقی می‌شوند. در حالی که امروز شیوع اضافه وزن و چاقی در جامعه بسیار بالاست و این مسئله یکی از مشکلات سلامت جامعه محسوب می‌شود.

توضیحات درباره محتویات تخمه ادامه دارد و اسمعیل‌زاده تاکید کرده که دانه‌های آفتابگردان به طور طبیعی سدیم کمی دارند، اما در فرآیند بو دادن و نمک زدن تخمه دارای مقادیر فراوانی از نمک می‌شود و مصرف زیاد آن می‌تواند فشارخون را افزایش ‌دهد و خطر ابتلا به سکته، بیماری‌های قلبی، پوکی‌استخوان، سرطان معده و بیماری‌های کلیوی را افزایش می‌دهد، این در حالی است امروزه فشارخون بالا در جامعه شیوع بسیاری دارد. بنابراین در مصرف انواع تخمه‌ها باید احتیاط کرد چرا که مصرف زیاد آن به دلیل چربی و کالری بالا منجر به اضافه وزن و چاقی می‌شود.

عوامل زیرساختی مهمی که مربوط به صنعت راه و جاده سازی هستند، در افزایش تصادفات موثر هستند و در ایران هنوز  جاده‌های خاکی و پر خطری وجود دارد؛ موارد دیگری که غیرایمن و بسیار خطرناک هستند و در کنار آن فرسودگی و از رده خارج بودن وسایل حمل و نقل را هم اضافه کنید که لاجرم راننده و بار او یا مسافرانش را با هم به ته دره می‌برد و به این هم فکر نمی‌کند که آیا راننده در حال خوردن تخمه بود یا نه؟ آیا تخمه‌اش شور بود یا کم نمک و همان‌طور که گفتیم بو داده بود یا نداده؟

تخمه بو می‌ده اما به تو نمی‌ده!

او سپس وارد بحث بو دادن یا ندادن تخمه وارد شده و گفته استفاده از حرارت زیاد در بو دادن می‌تواند منجر به کاهش مواد مغذی در تخمه شود و ویتامین‌هایی را که در برابر حرارت ناپایدار هستند تخریب کند و تغییرات نامطلوب (تبدیل روغن مفید به نامطلوب) در چربی تخمه به‌وجود آورد.

مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در ادامه بحث بو دادن گفته برخی افراد برای بودادن و شورکردن تخمه انواع با کیفیت پایین و ناسالم را انتخاب می‌کنند که این هم می‌تواند یک تهدید بالقوه برای سلامتی باشد.

اسماعیل زاده در نهایت بار دیگر تاکید کرده که «مصرف تخمه شور می‌تواند باعث بروز فشارخون بالا شود و خطر ابتلا به سکته، بیماری‌های قلبی، پوکی‌استخوان، سرطان معده و بیماری‌های کلیوی را افزایش دهد.»

در حالی‌که مسئولان در حال تجویز یا تقبیح تخمه خوردن هستند، روزانه تصادفات بسیاری در جاده‌های کشور در حال وقوع است و بنا به آماری که نوروز 1402 اعلام شد، تعداد کشته شده‌های این تصادفات رشد 6 درصدی داشت البته اگر بتوان از واژه رشد برای آن استفاده کرد. بد نیست بدانید که رئیس پلیس راهور فراجا روز 14 فروردین همین سال، اعلام کرد که ۸۲۱ نفر در صحنه تصادفات رانندگی از ۲۴ اسفند تا ۱۳ فروردین جان خود را از دست داده‌اند. آمار بالایی است و به نظر نمی‌رسد که یک تخمه خوردن بتواند مانعی برای آن باشد یا حداقل تعداد و آمار فاجعه بارش را کاهش دهد.

همان‌طور که در گزارش هم به آن اشاره شد، عوامل زیرساختی مهمی که مربوط به صنعت راه و جاده سازی هستند، در افزایش تصادفات موثر هستند و در ایران هنوز جاده‌های خاکی و پر خطر بسیاری وجود دارد و نیز موارد دیگری که غیرایمن و بسیار خطرناک هستند و در کنار آن فرسوده بودن و از رده خارج شدن وسایل حمل و نقل را هم اضافه کنید که لاجرم راننده و بار او یا مسافرانش را با هم به ته دره می‌برد و به این هم فکر نمی‌کند که آیا راننده در حال خوردن تخمه بود یا نه؟ آیا تخمه‌اش شور بود یا کم نمک و همان‌طور که گفتیم بو داده بود یا نداده؟

در آخر هم که بر اساس برخی آمار، سالانه حدود ۸۰۰ هزار تصادف رانندگی در ایران رخ می‌دهد و روزانه ۴ نفر کشته می‌شوند. یعنی مرگ یک نفر در هر ۳۶۰ دقیقه. کارشناسان می‌گویند که حوادث رانندگی در ایران پس از آلودگی هوا بیش‌ترین قربانی را دارد.