آیا تجمیع پیام‌رسان‌ها نیاز مخاطب به پیام‌رسان‌های فیلترشده را رفع می‌کند؟
فیلترینگ اپلیکیشن‌هایی نظیر واتساپ، کوچ اجباری مردم به پیام‌رسان‌های داخلی را به همراه داشت تا بتوانند با هم در ارتباط باشند؛ حالا هم تجمیع این پیام‌رسان‌ها خبرساز شده با اما و اگرهایی که در این گزارش به آن می‌پردازیم.
آرمان ملی آنلاین در روزهای گذشته این خبر توسط رسانه‌های دولتی منتشر شد که «وعده اتصال پیام‌رسان‌های بومی ایرانی که توسط عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، داده شده بود عملی شده و 4 پیام رسان بله، ایتا، گپ و آی‌گپ به یکدیگر متصل شدند.» در توضیح اخبار ذکر شده بود که «اتصال این 4 پیام رسان به این معنی است که کاربران هر یک از آن‌ها می‌توانند به مخاطبان خود در سه پیام رسان دیگر پیام ارسال کنند و کاربران در صورت تمایل بعد از اجرای به روزرسانی امکان اتصال به مرکز پیام و اعلام موافقت خود در زبانه حریم خصوصی و امنیت می‌توانند این ویژگی را فعال کنند.» خبری که با توجه به مشکلات رفع نشده هر یک از پیام رسان‌ها تا حدی دور از انتظار به نظر رسید.
بر اساس وعده‌ای که زارع‌پور داده، دو پیام‌رسان دیگر یعنی سروش پلاس و روبیکا هم در آینده به این جمع اضافه خواهند شد تا کاربران آن‌ها هم امکان ارسال پیام به مخاطبان خود در دیگر پیام‌رسان‌های بومی را داشته باشند. ضمن اینکه که قابلیت اتصال به دیگر پیام‌رسان‌ها از طریق بخش حریم خصوصی و امنیت این پیام‌رسان‌ها باید توسط کاربر فعال شود. اما انتشار خبر این اتصال با گمانه‌زنی‌هایی از سوی کارشناسان فضای مجازی همراه‌شد؛ برخی از کارشناسان بر این باورند که اتصال پیام‌رسان‌ها و یکپارچه‌سازی آن به معنای، تشکیل مرکز داده‌ای تجمیعی از اطلاعات کل پیام‌رسان‌های داخلی است.
در این میان برخی دیگر از کارشناسان بر این باورند که، یک سرور واسط احتمالا در وزارت ارتباطات برپا شده که تبادل پیام‌ها با آن خواهد بود. آنچه که نگرانی کارشناسان را برانگیخته است اما غیرممکن شدن E2EE یا رمزنگاری انتها به انتها در این حالت است؛ به گفته کارشناسان در پیام‌رسان‌های داخلی چنین امکانی فعلا فعال نیست اما به طور کلی اینگونه تبادل پیام‌ها فاقد رمزنگاری است و نسخه‌ای از همین پیام‌ها در سرور واسط ذخیره‌سازی و پردازش می‌شود.
آیا این تجمیع همه مشکلات را حل می‌کند؟
پیش از پرداختن به نظر یکی از کارشناسان در خصوص به‌روزرسانی جدید پیام‌رسان‌های بله، ایتا، آی‌گپ و گپ که امکان اتصال به یکدیگر را پیدا کرده‌اند بیشتر توضیح بدهیم که این اتصال به وجود آمده تا به گفته مسئولین، کاربران بتوانند با داشتن هر کدام از این پیام‌رسان‌ها به بقیه هم پیام بفرستند. این قابلیت که اینترکانکشن نام دارد همان‌طور که پیش از این گفته شده بود، از طریق فعال‌سازی در بخش تنظیمات پیام‌رسان‌ها اجرا می‌شود؛ امکانی که هنوز برای کاربران روبیکا و سروش‌پلاس میسر نیست. سایت زوم ایت که اخبار فناوری را پوشش می‌دهد، نوشته است که تعدد پیام‌رسان‌های داخلی یکی از دلایل عدم استقبال کاربران بود. به ویژه پس از شدت گرفتن فیلترینگ و اجبار مردم به استفاده از پیام‌رسان‌های بومی، تعدد این پیام‌رسان‌ها برقراری ارتباط را سخت‌تر می‌کرد. هر کدام از سازمان‌ها، نهادها و مؤسسات دولتی از طریق یکی از این پیام‌رسان‌ها با مخاطبان خود ارتباط برقرار می‌کردند و مردم مجبور می‌شدند همه آن‌ها را روی گوشی‌های خود داشته باشند.
مدیرعامل پیام‌رسان گپ بهمن ماه سال گذشته در این زمینه گفته بود اگر ارتباط متقابل پیام‌رسان‌ها وجود نداشته باشد کاربرها محدودیت‌های جزیره‌ای پیدا می‌کنند و نمی‌توانند به صورت کامل به همه خدمات دسترسی داشته باشند.
وزارت ارتباطات پس از این نارضایتی‌ها از طرح اتصال پیام‌رسان‌های داخلی به یکدیگر خبر داد و سال گذشته اعلام شد که تا دهه فجر آن‌ها به هم متصل می‌شوند. اما این اتصال اتفاق نیفتاد. آن زمان البته هنوز جزئیات این طرح حتی برای پیام‌رسان‌ها مبهم بود. در نهایت آنچه اتفاق افتاد پروتکلی بود که امکان ارتباط پیام‌رسان‌ها را تأیید کرد. قائم مقام پیام‌رسان بله بهمن ماه به زومیت گفته بود که واژه اتصال ابهام دارد و ماجرا یکپارچگی یا اتصال نیست بلکه صرفاً یک پروتکل واحد ارتباطی مثل پروتکل SMTP در ارسال ایمیل است.
تجملیان به ابهام دیگری که در مورد این اتصال اشاره کرده بود که مسائل مرتبط با تجربه کاربری بود. موضوعی که باید منتظر ماند و تجربه کاربران را پس از فعال کردن و استفاده از این امکان دنبال کرد. در مرحله بعد اعلام شد محصول نهایی تا آخر سال ۱۴۰۱ آماده می‌شود. اما در نهایت آخر فروردین امسال این وعده وزارت ارتباطات عملی شد و قابلیت ارسال پیام برای عموم ممکن شد.
وزارت ارتباطات از همان شهریور ماه ۱۴۰۱ نشان داد که قدمی برای رفع فیلتر پلتفرم‌های محبوب برنمی‌دارد. در آخرین اظهارنظر وزیر هم تأکید شده که پلتفرم‌های فیلترشده اگر دفاترشان در ایران تأسیس شود و تابع قوانین کشور باشند رفع فیلتر خواهند شد. شرطی که به نظر نمی‌رسد عملی باشد و این وزارتخانه درواقع تلاش خود را بر توانمندسازی داخلی در این حوزه گذاشته و امکان ارتباط پیام‌رسان‌ها با یکدیگر قدمی در این جهت است.
اما این سؤال مطرح است که با وجود آسان شدن ارتباط کاربران چهار پیام‌رسان داخلی، آیا مقبولیت پیام‌رسان‌های ایرانی بیشتر می‌شود و نیاز کاربران به پیام‌رسان‌های فیلترشده برطرف می‌شود؟ سؤالی که میزان دانلود فیلترشکن‌ها احتمالاً می‌تواند پاسخ آن را بدهد.
داده‌های مشترکان لو می‌رود؟
در واکنش به خبر ادغام پیام‌رسان داخلی، مدیر گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده پولی و بانکی، به خبرآنلاین، گفته: «اعتبار امنیت پیام‌رسان‌ها تنها با رمزگذاری سراسری سنجیده نمی‌شود و E2EE تنها یکی از حلقه‌های زنجیره امنیتی پیام‌رسان‌ها هستند.»
نیما امیرشکاری، ادامه داده است که «دو فلسفه امنیتی برای پیام‌رسان‌ها مطرح است، اول آنکه پیام‌رسان‌ها برای کاربر امن باشد، به این معنا که امنیت داده‌های وی به مخاطره نیفتد و یا دست غیر نیفتد و دوم آنکه خود ادمین‌ها و یا صاحبان پیام‌رسان‌ها بتوانند یا نتوانند به این اطلاعات کاربر دسترسی داشته‌باشند.»
مدیر گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده پولی و بانکی در ادامه گفته: «در پیام‌رسان‌های داخلی و با توجه به اینکه قانون حمایت از مصرف‌کننده دیجیتال در کشور ما جای کار دارد، امنیت داده‌ها در پیام‌رسان‌های داخلی خیلی مطرح نبوده‌است و کنترل خاصی بر روی آن‌ها صورت نگرفته‌است و در اکثر اپلیکیشن‌های پیام‌رسان، خود کاربر نیز اجازه دسترسی به مخاطبین و یا آلبوم عکس‌ها را به پیام‌رسان می‌دهد و متأسفانه هیچ تضمینی وجود ندارد که این داده‌ها در اختیار مسئولین پیام‌رسان‌ها قرار خواهد گرفت و یا آیا آن‌ها از داده‌های استفاده خواهند کرد یا خیر و حتی شواهد حاکی از آن است که به واسطه اینکه این پیام‌رسان‌ها شرکت‌های ثبت شده در ایران هستند، موظف هستند که اگر نیازی وجود داشته باشد، داده‌های کاربران را در اختیار افرادی قرار دهند و حتی اگر رمزگذاری سراسری نیز وجود داشته باشد، بازهم معنایی ندارد.»
امیرشکاری در آخر افزوده: «اتصال این ۴ پیام‌رسان‌ها به احتمال زیاد به صورت سرور به سرور خواهد بود، چون به سرعت این اتفاق افتاده‌است و هزینه کمتری دارد و در این حال هر دو طرف نسخه‌ای از داده‌های کاربران خود را ذخیره خواهند کرد تا بتوانند آن‌ها را در آرشیو و یا موارد مصرفی بعدی استفاده کنند.»
ارسال نظر