نقش تهران در معادلات واشنگتن و پکن چیست؟

آرمان ملی آنلاین . تهران با توسل به جایگاه ژئوپلیتیک و نفوذ فرهنگی - اجتماعی و حتی همراهی برخی گروه‌های نظامی در منطقه، جایگاه مستقلی ر ا برای خودش دارد. اماآمریکایی‌ها با بخش مهمی از این نقش مشکلات و چالش‌های اساسی دارند. تهران هیچ نقشی برای رژیم حاکم بر تل‌آویو در منطقه قائل نیست اما آمریکا بعد از کنفرانس‌های مختلف از کمپ دیوید تا شرم‌الشیخ و غیره بین کارشناسان عرب و رژیم اسرائیل، استراتژی‌ای را طراحی کرده است که بر مبنای آن عادی‌سازی روابط بین اعراب و تل‌آویو در دستور کار قرار گرفته و یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس بر این مبنا حتی تأسیس سفارت اسرائیل در پایتخت خود را رسانه‌ای کرده است. واشنگتن از یک سو به نقش منطقه‌ای تهران اذعان دارد اما از سوی دیگر با آن بخش از این نقش که نفعی برای آنها ندارد، مخالفت می‌کند. از سوی دیگرآمریکا جایگاه پر اهمیتی برای رفیق استراتژیک خود یعنی عربستان سعودی در معادلات منطقه‌ای قائل نیست. ترکیه نیز از نظر آمریکا جایگاه چندانی در معادلات خاورمیانه ندارد. هرچند اردوغان در سال‌های اخیر کوشیده است با استراتژی نو عثمانی‌گری جایگاهی برای آنکارا فراهم کند.

قهر استراتژیک از خاورمیانه و تنگی حلقه محاصره چین

نگاه آمریکا به خاورمیانه در پرتوی حمله به افغانستان و عراق به منظور ایجاد ناامنی در منطقه و در مرحله بعد تعریف جایگاه امنیت آفرین برای خود در طول چند دهه گذشته بوده است. با این وجود شاهدیم که واشنگتن این جایگاه را از منظر ظاهری ترک کرده است چرا که کنترل چین برای او از اهمیت برخوردار است. نشانگان صحت این ادعا، دعواهای اخیر بر سر تایوان است. چین اعلام کرد که اجازه نخواهد داد هواپیمای نانسی پلوسی در تایوان به زمین بنشیند اما این موضوع آنقدر برای واشنگتن مهم بود که ناوگانی از بی ام 52 و اف 35 های آمریکایی هواپیمای پلوسی را در بالاترین سطح امنیتی اسکورت کردند و واشنگتن آشکارا به پکن گفت کنترل قدرت اژدهای زرد اولویت استراتژیک آمریکا در برابر پکن است. از این منظر هرچند آمریکا از منطقه قهر کرده اما این قهر، یک قهر استراتژیک به منظور تمرکز بیشتر بر چین است. قهری که به نظر طولانی نیز نخواهد بود و صدای بازگشت آمریکا به منطقه از پرتوی مقابله با داعش در افغانستان چه در کنار طالبان و چه با کنار گذاشتن طالبان از افغانستان، شنیده می‌شود.

بازی چین در برابر استراتژی حلقه‌های تنگ آمریکا
اگر چه چین به وضوح فهمیده و حتی درک کرده که آمریکا کنترل اقتصاداش را در دستور کار دارد، چرا که با نظامنامه‌های تعرفه‌ای و حتی بدهکار نمودن خود به چین و ده‌ها طرح اقتصادی دیگر توانسته رشد اقتصادی پکن را کاهش دهد اما در برابر پکن هم دست روی دست هم نگذاشته. چین در برابر این استراتژی، طرح یک کمربند یک جاده را در دستور کار قرار داده و سرمایه‌گذاری‌های عظیمی حتی به بلندای تاریخ سرمایه‌گذاری خود در کشورهای مختلف از جمله پاکستان، عراق، عربستان و سایر کشورهای منطقه را در حیاط خلوت آمریکا در دستور کار قرارداده است تا در برابر استراتژی آمریکا منفعل نایستد و واشنگتن را وادار به پذیرش جایگاه پکن کند. استراتژی‌ای که البته به هیچ وجه بویی از نظامی‌گری در خود ندارد چرا که پکن اولا می‌داند سلطه‌گری نظامی خط قرمز آمریکاست و در ثانی هزینه نظامی در برابر آمریکا را صرف جذب متحدان بیشتری برای خود می‌کند. از این منظر چین با نقشه‌های امنیتی آمریکا برای منطقه کاری ندارد.

جایگاه ایران برای چین
ایران یک جایگاه استراتژیک تعریف شده دارد. تهران هم با توجه به ژئوپلیتیک و جایگاه طبیعی‌اش برای خود جایگاهی ویژه طراحی کرده است. در این میان چین در بازی سازی در منطقه در برابر آمریکا با توسل به قدرت نرم (تکنولوژی و سرمایه‌) برای خود در حال دست و پا کردن جایگاهی است. نگاه چین به تهران در منطقه و نقش آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از یک سو چین قدرت نظامی و نفوذ تهران در منطقه را درک کرده اما از سوی دیگر به علت تحریم‌های آمریکا نمی‌خواهد از این جایگاه چندان هم استفاده کند چرا که در این صورت در بازی‌سازی آمریکا خواهد افتاد، بازی‌ای که منجر به تنگ‌تر شدن حلقه‌های فشار بر گردن پکن می‌شود. با این وجود چین پالس‌های بسیار آشکاری را برای همکاری با تهران با توجه به جایگاه این کشور در منطقه ارسال کرده است. توافق نامه 25 ساله با تهران به مبلغ 400 میلیارد دلار می‌تواند یک نشانه به تهران باشد که اجرای آن البته در شرایطی ممکن است که مسائل بین‌المللی ایران حل شود. چین باکی ندارد که در ایران بدون تحریم سرمایه‌گذاری کند اما نمی‌خواهد در برابر استراتژی آمریکا بر تهران قرار گیرد. اخیرا نیز چین یک بازی اساسی را شروع کرده و میانه تهران و ریاض ایستاده است تا هم به واشنگتن پیام بفرستد که در برابر استراتژی تنگ‌تر کرده حلقه محاصره خود، بی‌تفاوت نیست و هم اینکه عملا گامی بلند را برای ایجاد امنیت پایدار در منطقه بردارد. چین نیز مانند آمریکا می‌داند بدون حل مسائل ریاض و تهران عملا ایجاد تنش در منطقه که به ضرر سرمایه‌گذاری این کشور در منطقه است، امکان پذیر نیست. از این منظر چین بازی‌ای را در منطقه آغاز کرده که حتی ممکن است به حل برخی مناقشات تهران با غرب منجر شود. به نظر سطح تحرکات تهران در عرصه دیپلماسی در روزهای اخیر از سفر دبیرکل آژانس تا برقراری رابطه با عربستان و احتمالا افزایش سطح رابطه با امارات نشانگان آشکاری است که تهران تمایل دارد در جایگاه هارتلند نو باقی بماند.