واهمه تل آویو از روند مثبت مذاکرات

مقامات اعلام کرده‌اند گفت‌وگوها به سطح کارشناسی رسیده؛ مرحله‌ای که طبق برخی گمانه‌ها، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در آن نقش دارد. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، چشم‌انداز توافق را «روشن» توصیف کرده و گفته است: «توافق میان ایران و آمریکا نزدیک‌تر شده، اما باید تحت نظارت باشد.» او تصریح کرده تنها آژانس می‌تواند به‌صورت تضمین‌شده بر آنچه تهران و واشینگتن به آن می‌رسند، نظارت کند. این اظهارات، در کنار گزارش روزنامه ایتالیایی «لا رپوبلیکا»، تأییدی است بر اینکه طرفین به‌دنبال نتیجه‌ای از مسیر گفت‌وگو هستند؛ همان‌طور که وزیر خارجه عمان نیز گفته: «هدف از مذاکرات، حل موضوع هسته‌ای و رفع کلیه تحریم‌هاست.»

*فرار به جلو اسرائیل

در حالی‌که موضع رسمی کاخ سفید نسبت به مذاکرات اخیر نسبتاً مثبت ارزیابی می‌شود، اما این مقامات امنیتی اسرائیل و شخص بنیامین نتانیاهو هستند که با تمام توان تلاش می‌کنند روند گفت‌وگوها را تحت‌الشعاع قرار دهند. نتانیاهو با ادعای حمایت از دیپلماسی، در عمل مدل «خلع سلاح لیبی» را برای ایران تجویز می‌کند؛ مدلی که به‌وضوح با واقعیت‌های منطقه و جایگاه ایران در نظام بین‌الملل تفاوت دارد. گزارش‌هایی که پس از دور دوم مذاکرات منتشر شده‌اند، حاکی از آن است که برخی مقامات امنیتی اسرائیل، به‌طور مستقیم با ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ در حوزه هسته‌ای، در تماس هستند و فشار می‌آورند تا مدل لیبی در مورد ایران پیاده شود. هرچند این اطلاعات رسمی نیست و رسانه‌ای‌شدن آن‌ها بیش از هر چیز بازتاب فضای تحلیل و حدس و گمان پیرامون مذاکرات است، اما واقعیت آن است که تل‌آویو از بازگشت تهران و واشینگتن به یک چارچوب توافق‌شده عمیقاً نگران است.

*پیام واشینگتن به تل‌آویو

در روزهای اخیر، یکی از رسانه‌های مطرح آمریکایی از یک طرح سری اسرائیل برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران پرده برداشت. افشای این طرح، به باور ناظران، اقدامی هدفمند از سوی محافل امنیتی واشینگتن بوده تا به تل‌آویو هشدار دهد که از بازی‌های پشت‌پرده و تهدیدهای نظامی دست بکشد. برخی تحلیلگران معتقدند این افشاگری نه از سر اختلاف راهبردی، بلکه در راستای کنترل بازی اسرائیل در آستانه توافق احتمالی است. ایالات متحده مایل است با هزینه‌ای کمتر و از مسیر دیپلماسی و بدون تحریک نظامی به هدف خود یعنی رفع نگرانی‌ها برسد؛ هدفی که با خواسته تهران در رفع تحریم‌ها و نه ساخت بمب، همسو به نظر می‌رسد.

* سردرگمی اسرائیل

پس از انتشار گزارش‌ها درباره طرح حمله، مقامات اسرائیلی با شتاب به تکذیب پرداختند. گیدئون سعر، وزیر خارجه اسرائیل، در گفت‌وگو با نیویورک تایمز گفت: «من عضو کابینه امنیتی هستم و در تمامی جلسات شرکت می‌کنم. هرگز به یاد نمی‌آورم تصمیمی برای حمله به ایران گرفته شده باشد.» با این حال، خبرگزاری رویترز به نقل از دو مقام سابق دولت بایدن نوشت: «بخش‌هایی از این طرح سال گذشته به‌صورت رسمی به دولت آمریکا ارائه شده بود.» این تناقض‌ها، بیش از هر چیز نشان می‌دهد که اسرائیل در برابر احتمال یک توافق پایدار، سردرگم و مضطرب است؛ نه می‌تواند مستقیم مخالفت کند، نه قادر است بی‌تفاوت بماند.

* رفع واقعی تحریم‌ها

در میان این فضای شایعه و تحلیل، موضع رسمی ایران نسبت به آینده مذاکرات روشن‌تر شده است. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، با تأکید بر ورود مذاکرات به سطح فنی گفت: «دور بعدی مذاکرات، شامل نشست‌های کارشناسی و رایزنی مقامات ارشد، روز شنبه در مسقط برگزار می‌شود. آنچه درباره غنی‌سازی یا رفع تحریم‌ها گفته می‌شود، صرفاً در حد گمانه‌زنی است.» بقایی افزود: «مطالبه اصلی ما لغو کامل تحریم‌هاست، به‌گونه‌ای که آثار آن در حوزه‌های اقتصادی، تجاری، بازرگانی و بانکی کاملاً ملموس باشد. ما به‌دنبال فعالیت عادی در نظام مالی و بانکی جهان هستیم.» او همچنین درباره تضمین‌های لازم گفت: «بحث تضمین برای آن است که مطمئن شویم اگر به توافقی برسیم، آن توافق پابرجا خواهد بود و طرف‌ها به تعهدات خود پایبند می‌مانند.»

*تحلیل نهایی

واقعیت این است که ایران و آمریکا، با وجود همه تفاوت‌ها و بی‌اعتمادی‌ها، پس از سال‌ها به نقطه‌ای رسیده‌اند که امکان گفت‌وگوی مؤثر را محتمل کرده است. از سوی دیگر، اسرائیل به‌عنوان تنها بازیگر منطقه‌ای که توافق را تهدیدی علیه استراتژی امنیتی خود می‌داند، می‌کوشد یا مسیر مذاکرات را منحرف کند یا هزینه‌های آن را بالا ببرد. در این میان، سکوت تهران و واشینگتن درباره جزئیات، نشانگر یک تصمیم مشترک برای پرهیز از ورود به حاشیه‌هایی است که پیش‌تر، بسیاری از مذاکرات را به بن‌بست کشانده است. حال باید دید در سومین شنبه گفت‌وگوها، آیا مسیر توافق با پشتوانه فنی و سیاسی قوی ادامه خواهد یافت یا بازیگران مزاحم دوباره بر مسیر دیپلماسی سایه خواهند انداخت.