تسهیلگری مسکو در مذاکرات تهران و غرب

در ادوار اخیر نقش روسیه در دیپلماسی ایران هموار پررنگ‌تر بود و در فضای کنونی بسیاری در انتظارند تا ببینند در نهایت تهران و واشنگتن به چه توافقی دست خواهند یافت و اینکه نقشه و نقش کرملین در این بین چیست. در این مورد برخی هم منتظرند تا مشاهده کنند جمهوری اسلامی با کارت روسیه در روند مذاکرات چگونه بازی خواهد کرد و آیا مسکو آنچنان که مدعی است می‌تواند برای ایران امتیازهای بیشتری به‌همراه داشته باشد یا اینکه به‌گفته برخی از تحلیلگرانِ منتقد، کرملین به وعده‌های خود در قبال ایران عمل نخواهد کرد. باتوجه به این موضوع هیات‌ دیپلماتیک ایرانی قرار است امروز شنبه، در رم و به‌میزبانی عمان دور جدیدی از گفت‌وگوها را آغاز کند. در این مورد با یکی از تحلیلگران حوزه بین‌الملل گفت‌‎وگو کرده‌ایم. بهشتی‌پور در این مصاحبه معتقد است که برخلاف تحلیل‌های برخی از کارشناسان مسکو بیش از گذشته به‌دنبال بهبود روابط تهران و واشنگتن است. در این مورد بیشتر می‌خوانید.

رابطه روسیه و آمریکا

حسن بهشتی‌پور، تحلیلگر مسائل بین‌المللی در واکنش به سفر وزیر امورخارجه به مسکو در آستانه دور جدید مذاکره‌ها، به‌خبرنگار «آرمان ملی» می‌گوید: «ایران ابتکار جدیدی را در دستور کار قرار داده است و به‌جای مذاکرات 1+5 مذاکرات سه‌جانبه بین ایران، روسیه و چین را دنبال می‌کند تا بتوانند به‌موضع هماهنگی در رابطه با آمریکا و اروپا برسند. به‌خصوص در مورد موارد هسته‌‌ای که گفت‌وگوهای انتقادی را با اروپایی‌ها از ماه‌ها پیش آغاز کرده است. به‌نظر می‌آید ایران به‌دنبال جلوگیری از فعال شدن مکانیزم ماشه است و اینکه بتواند به راهکار مشخصی با اروپایی‌ها برسد زیرا این طرف اروپایی است که می‌تواند از فعال شدن مکانیزم ماشه جلوگیری کند و همچنین اروپایی‌ها نگران خروج ایران از NPT هستند و این موضوع مسائل آینده را پیچیده‌تر می‌کند. مسیر بعدی که ایران در دستور کار قرار داده گفت‌وگوهای غیرمستقیم با آمریکا است که حالا باید منتظر دور دوم این گفت‌وگوها باشیم.» این استاد دانشگاه در همین مورد ادامه می‌دهد: «سفر عراقچی به مسکو در بخش هماهنگ کردن موضع مشترک ایران، چین و روسیه در برابر اروپا و آمریکا است. در این مورد ایران قبول کرده که با آمریکا مذاکره کند و این خواسته روسیه و چین است و آنها این مورد را از جمهوری اسلامی می‌خواستند که اجازه ندهد وضعیت بحرانی‌تر از اکنون شود. مورد بعدی اینکه تاکید می‌کنند ایران به‌دنبال ساخت بمب هسته‌ای نیست بلکه به‌دنبال استفاده صلح‌آمیز از علوم هسته‌ای است. طرف چینی و روسی روی این موضوع مانور می‌دهند زیرا ایران هسته‌ای در درجه اول تهدیدی برای این دو کشور خواهد بود. هم طرف چینی و هم طرف روسی به صراحت تاکید دارند که ایران می‌تواند در چارچوب NPT به فعالیت‌های صلح‌آمیز خود ادامه دهد.» بهشتی‌پور با تحلیل نشست خبری لاوروف در مورد اینکه روسیه‌ به‌‍دنبال ایفای نقش تسهیل‌گر در روابط تهران- واشنگتن است، اضافه می‌کند‌: «این اظهارنظر لاوروف می‌رساند که مسکو نمی‌خواهد در این بین منفعل باشد بلکه آماده کمک به ایجاد تفاهم فی‌مابین خواهد بود ولی موضوع اصلی اینجا است که ابتدا روسیه باید چالش خود با آمریکا را برطرف کند و پس از آن به نقش تسهیل‌گریش اشاره کند. اکنون روسیه همکاری خاصی با آمریکا ندارد و در همین فضا اختلاف‌هایی بر سر اوکراین با کاخ سفید و اروپا دارد. اینکه روسیه به‌دنبال تسهیلگری باشد ابتدا باید وضعیت کنونی مسکو را ارزیابی کنیم که شرایط پایداری در فضای بین‌المللی ندارد. این فقط یک تعارف است ولی در مورد مخالفت‌ نکردن با روند مذاکره‌ها می‌تواند به‌فضای کنونی کمک کند. توجه داشته باشید این به‌نفع روسیه است که ایران با آمریکا به توافق جامعی برسند.»

جدیت ایران در مذاکرات

عراقچی، که مذاکره‌کننده ارشد ایرانی در این گفت‌وگوها محسوب می‌شود در سفر به مسکو در مورد مذاکرات گفت: «واقعیت این است که ما از سمت آمریکا، پیام‌های متناقض و متضادی می‌شنویم. اینکه منظور چه هست و چه اهدافی را در بر می‌گیرد مربوط به خودشان است. از نظر ما، آنچه پشت میز مذاکره (غیرمستقیم و با واسطه) بیان می‌شود، ملاک نظر و تعیین‌کننده است. متقابلا ما نیز در قبال این مواضع، دیدگاه‌های خود را با جدیت و روشنی بیان کرده‌ایم. در این مذاکرات کاملا جدی هستیم. با توجه به نحوه حضور طرف مقابل، جمع‌بندی و قضاوت خواهیم کرد که چگونه باید این مسیر را ادامه دهیم.»

خوشبینی لاوروف

سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در نشست خبری با همتای ایرانی خود گفت که درباره توافق هسته‌ای (برجام) با وزیر امور خارجه ایران گفت‌وگو کرده است. لاوروف در این نشست ادامه داد: «روسیه از گفت‌وگوهای ایران و آمریکا استقبال می‌کند. روسیه آماده تسهیل روند مذاکرات میان ایران و آمریکا درباره برنامه هسته‌ای ایران است. باید در مذاکرات ایران- آمریکا درباره برنامه هسته‌ای ایران منافع مشروع ایران در نظر گرفته شود. روسیه تلاش‌ها برای مرتبط ساختن مسائل غیرهسته‌ای به گفت‌وگوهای ایران و آمریکا درباره برنامه هسته‌ای ایران را خطرناک می‌داند. ایران تماما آماده جست‌وجوی توافقی با آمریکا درباره برنامه هسته‌ای خود در چارچوب معاهده منع اشاعه تسلیحات اتمی است.» وزیر امور خارجه روسیه درباره روابط مسکو- تهران اضافه کرد: «روابط روسیه و ایران دارای ویژگی‌هایی واقعا خاص است. این ویژگی‌ها کاملا با روحیه مشارکت راهبردی جامع هم‌خوانی دارد و به‌رغم شرایط بسیار دشوار در منطقه و جهان، همچنین به‌رغم تلاش‌ها برای اعمال فشار بر کشورهای ما به‌همنظور محدود کردن توسعه ایران و روسیه، هدفی که آشکار اعلام شده است، به‌صورت پویا در حال ارتقا است.»