مرگ غمگین پاکبانان در دل تاریکی

پلیس به خودروها اشاره می‌کند که از سمت چپ عبور کنند. این ساعت ترافیک نیست. تنها در خیابان مردان نارنجی پوشی در سیاهی مطلق پیش از طلوع دیده می‌شوند، که همه شهر آنها را از یاد برده‌اند. هرچقدر تلاش می‌کنم، چیزی غیر از آن پارچه‌ای که بر جنازه کشیده شده است، دستگیرم نمی‌شود. زیر آن پارچه مرد جوانی است که خودرویی با سرعت آن را زیر گرفته است. اینکه راننده در چه حالی بوده است را کسی نمی‌داند، اما این اولین پاکبانی نبوده که در سال گذشته جان عزیزش را به دلیل بی‌احتیاطی و بی‌دقتی یک راننده خودخواه از دست داد. راننده‌ای که حتی نایستاد تا ببیند زنده است یا نه. گازش را گرفت و رفت، تا یک جان عزیز دیگر به تعداد جان‌هایی که در سال گذشته، از دست رفتند افزوده شود.

هرچند گزارش رسمی از مرگ پاکبانان در دست نیست، اما حداقل در چندماه گذشته، شاهد مرگ غمگین یکی از آنها بودم. البته بعد از تصادف، اما آن پارچه سفید کشیده شده بر پیکر بی‌جان مرد جوان را تا روزها بعد از یاد نبردم. چهره غمگین پلیس‌هایی که بالای سرجنازه ایستاده بودند را هم. طبق اخباری که سال گذشته منتشر شد، حدود 12 پاکبان بر اثر تصادف جان خود را از دست دادند که این آمار تقریبی است و آمار دقیقی در این میان وجود ندارد. معابر شهر تهران، به‌خصوص در ساعت‌های ابتدای روز، بسیار تاریک است و لزوم استفاده از وسایل و پوشش خاص برای پاکبانان، جزو واجباتی است که همچنان رعایت نمی‌شود. گاهی حتی این افراد با لباس‌های مناسبی هم مشغول به کار نیستند، دیگر چه برسد به استفاده از المان‌ها و علائمی در پوشش خود که برای دید بهتر در شب، واجب است. اما همچنان توجهی به جان این عزیزان نمی‌شود که با بی‌احتیاطی برخی رانندگان، که گاه هوشیاری کاملی هم ندارند، از بین می‌روند.

الزام به داشتن شغل دوم

با وجود نوسانات و عدم ثبات اقتصادی که در سال‌های اخیر، شرایط نامساعدی برای اغلب مردم ایجاد کرد، کارگران و قشر زحمتکش اولین قربانیانی بودند که رنج این شرایط، بیش از دیگران گریبانشان را فشرد. به طوری که اکنون شاهدیم حتی بازنشستگان هم مجبور هستند اقدام به شغلی دیگر کنند. برخی پاکبانان هم که شب مشغول کار هستند، چاره‌ای جز داشتن شغل دوم در روز ندارند. حقوق ناچیز پاکبانی کفاف زندگی‌شان را نمی‌دهد. این تنها شامل این افراد نمی‌شود، بخش بزرگی از جامعه، گرفتار مشکلات اقتصادی هستند، که در این سال‌ها مدام بیشتر شده است.

پاکبانان که از انتهای شب تا ابتدای بامداد، مجبور به کار هستند، در طول روز که باید استراحت کنند، تا از رنج کار سخت در شب بکاهند، مجبورند در روز شغل دومی را انجام دهند، تا از فشار اقتصادی که به خود و خانواده‌‌شان وارد می‌شود، کم کنند. اغلب این افراد حتی نمی‌توانند خستگی روز و شب را در کنند. شب هنگام، با جاروهای خود، خیابان‌ها و معابر را می‌روبند و روز، تن به کاری دیگر می‌دهند. تازه اگر شانس بیاورند و شب را بی‌خطر به صبح برسانند.

پاکسازی پرخطر حریم بزرگراه‌ها

سال‌هاست در حاشیه اتوبان‌ها، پاکبان‌ها با وجود خطرات فراوانی که برایشان ایجاد می‌شود، در ساعات اولیه بامداد، کار می‌کنند. مهم‌ترین مساله برای این افراد زحمتکش، دیده نشدن آنها توسط رانندگان است که متاسفانه گاه با آنها برخوردهایی شده که اغلب منجر به فوت پاکبانان شده است. چنین حوادثی در سال گذشته نیز بارها اتفاق افتاد. معابر تاریک و غفلت رانندگان و نداشتن علائم مناسب پوشش برای کار در شب و تاریکی، از دلایلی است که در کنار هم، سبب می‌شود تا جان عزیز این قشر زحمتکش، توسط غفلت رانندگان، به راحتی در خطر قرارگیرد.

حالا مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران، از الزام اجرای مکانیزه نظافت بزرگراه‌ها خبر داده است و باید ببینیم که در نهایت چه زمانی این طرح اجرا خواهد شد. لااقل با اجرای مکانیزه نظافت بزرگراه‌ها دیگر شاهد حوادث تلخ برای پاکبانان در این مکان‌ها نخواهیم بود. هرچند در سال گذشته حتی در معابر پیاده‌رو هم برخی پاکبانان متاسفانه دچار سانحه شدند. شاید اگر قوانین سفت و سخت‌تری برای رانندگانی که با این افراد برخورد می‌کنند در نظر گرفته شود، دیگر شاهد این قبیل تصادفات نخواهیم بود.

محسن قضاتلو با تأکید بر جایگاه والای نیروی انسانی در سیستم خدمات شهری، گفت: حفظ جان و سلامت پاکبانان برای ما در اولویت مطلق قرار دارد و در همین راستا، تمهیدات و الزامات مشخصی در قراردادهای پیمانکاران گنجانده شده است.

وی با اشاره به شرایط پرخطر پاکسازی حریم بزرگراه‌ها افزود: مطابق مفاد صریح قراردادهای جاری، نظافت بزرگراه‌های شهری صرفاً باید به‌صورت مکانیزه انجام شود و به‌کارگیری نیروی انسانی برای این حوزه به‌طور کامل ممنوع است. هرگونه تخلف از این بند، ابتدا با تذکر رسمی و جریمه نقدی مواجه و در صورت تکرار، منجر به فسخ قرارداد پیمانکار متخلف خواهد شد.

قضاتلو با اشاره به حوادث تلخی که برای چند تن از پاکبانان در گذشته رخ داده، گفت: البته تعدادی از این عزیزان که متاسفانه با بی‌احتیاطی رانندگان دچار سانحه شده‌اند، در بزرگراه‌های اصلی نبوده، مانند حادثه دلخراش تهرانسر که پاکبان کاملا در محدوده پیاده‌رو مشغول فعالیت بود اما خودرو بر اثر سرعت زیاد و عدم کنترل راننده وارد محدوده پیاده‌رو شده بوده و آن اتفاق تلخ را رقم زده است.

نصب چراغ چشمک زن؛ به زودی

کافی است در ساعات ابتدای بامداد سری به خیابان‌ها و بزرگ راه‌های تهران بزنید. پاکبان‌های زحمتکشی را مشاهده خواهید کرد، که با لباس‌های نارنجی رنگ خود مشغول به کار هستند. این افراد که باید مجهز به لباس‌های خاص برای کار در دل سیاه و تاریک شب باشند، متاسفانه از حداقل این امکانات هم بهره‌مند نیستند. این درحالی است که حداقل با نصب یک چراغ چشمک زن بر روی لباس آنها، می‌توان جان بسیاری از آنها را نجات داد. شاید هزینه این چراغ زیاد نباشد، اما اگر قوانین محکم‌تری برای الزام پاکبانان به تجهیزات دید در شب توسط کارفرمایان آنها درنظر گرفته شود، دیگر شاهد جان دادن این افراد در اتوبان‌ها و معابر شهری نخواهیم بود. اما همین اقدام کوچک هم هنوز عملی نشده است. این تنها یکی از مشکلات پاکبانانی است که با حداقل حقوق و مزایا، مشغول به کاری سخت هستند.

در راستای ایمن‌سازی شرایط کاری پاکبانان حالا مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند از خرید لوازمی مانند چراغ چشمک‌زن جهت نصب روی لباس پاکبانان خبر داده و گفته است: علائم ایمن‌ساز و هشداردهنده از جمله چراغ‌های چشمک‌زن که روی لباس‌های پاکبانان نصب می‌شود، خریداری شده و به زودی تمامی پاکبان‌های زحمتکش شهر به این تجهیزات مجهز می‌شوند.

حالا باید منتظر بمانیم و ببینیم که در نهایت تلاشی در راستای کاهش خطر شغل پاکبانان صورت خواهد گرفت یا نه. شاید رانندگانی که در تاریکی در خیابان‌ها و بزرگراه‌ها رانندگی می‌کنند، اگر کمی بیشتر حواسشان به اطراف خیابان‌ها و اتوبان‌ها باشد، بتوانند به میزان قابل توجهی از احتمال خطر و تصادف با این عزیزان بکاهند. اینها کمترین اقداماتی است که می‌توانیم با هزینه‌ای ناچیز انجام دهیم، تا دیگر شاهد مرگ عزیز دیگری در حاشیه معابر یا خیابان‌ها نباشیم.