عید نوروز درست است یا جشنِ نوروز؟

به گزارش آرمان ملی آنلاین، عید یک واژه عربی است و ریشه آن عود به معنی بازگشت است و با واژگان معاد و عودَت هم ریشه و هم‌خانواده است.

عید به معنی فراهم آمدن و جمع شدن قوم است. به همین خاطر روزهایِ جشن اهلِ اسلام را عید نامیده‌اند؛ یعنی روز‌هایی که مسلمانان جمع می‌شوند نماز می‌گزارند و به فقرا چیزی می‌بخشند و سپس پراکنده می‌شوند.

عید اعراب پیش از اسلام هنگام بازگشت کاروان‌ها بود. روزی که کاروان‌ها از سفر برمی‌گشتند و مردم جمع می‌شدند و کالا‌های مورد نیازشان را می‌خریدند و آنچه داشتند می‌فروختند. اعراب چنین روزی را عید یعنی روز جمع شدن قوم و بازگشت کاروان می‌نامیدند.

در ادب پارسی به ویژه در آثار بیش از عصر صفوی کاربرد واژه عید برای نوروز چندان متداول نیست. قدمای ما یا نوروز گفته‌اند یا جشن نوروز.

در ادب پارسی هرجا که واژه عید به تنهایی به کار رفته باشد منظور یا عید فطر است یا عید قربان. به بیت زیر دقت کنید:

عید است و آخر گل و یاران در انتظار

ساقی به روی شاه ببین ماه و می‌بیار

در این بیت دو ترکیب آخرِ گُل یعنی اواخر فصل بهار و ماه دیدن (رویت هلال برای برگزاری عید فطر) نشان می‌دهد که منظور از عید، عید فطر است. 

یا این بیت انوری نشان می‌دهد که عید و نوروز دو مقوله متفاوت بوده‌اند:

عید تو همایون و همه روز تو، چون عید

نوروز تو از عید تو خرم‌تر و خوشتر.

در بیت زیر نیز امیر معزّی عید را چیزی جدا از نوروز و مهرگان دانسته است:

روزگار و بخت و اقبال تو هر سه پایدار

مهرگان و عید و نوروز تو هر سه جاودان

یا مولانا گفته است:

شادند جهانیان به نوروز و به عید

عید من و نوروز من امروز توئی

این شواهد نشان می‌دهند که پیشینیان ما نوروز را عید نمی‌نامیده‌اند و آن را از مقوله‌ی جشن‌های باستانی می‌دانسته‌اند. آری نوروز، جشن است، جشنی زمینی که با کار کشاورزی و برخی باور‌های دینی و اسطوره‌ای اقوام ایرانی ارتباطی تنگاتنگ دارد.