خاورمیانه در انتظار ثبات

این روزها خبرهای مختلفی از بمباران مراکز نظامی و فرودگاه‌های یمن منتشر می‌شود و فشار بر حوثی‌ها برای عقب رفتن از مواضع‌شان از منظر سیاسی و نظامی تشدید شده است. برخی معتقدند اسرائیلی‌ها همچنان سیاست‌های خود را دنبال می‌کنند و در تلاش هستند تا خاورمیانه را برای اجرای کامل طرح آبراهام آماده کنند که وقتی ترامپ کارش را آغاز کرد، بتواند گام نهایی را برای صلح اعراب و اسرائیل بردارد. برخی نیز اعتقاددارند اساساً این طرح حتی طرح‌های میانه‌تر یعنی طرح احداث دو کشور اسرائیل و فلسطین هم در شرایط کنونی امکان اجرا ندارد. درهرصورت به نظر می‌رسد جبهه‌های قدرت در منطقه در حال بازی با اهرم‌های مختلف هستند تا درآینده نقش بیشتری در معادلات قدرت در منطقه داشته باشند و به همین دلیل احتمالاً شاهد تحولات زیادی در منطقه خواهیم بود. «آرمان ملی» برای بررسی شرایط منطقه و حملات آمریکا و اسرائیل به یمن با جعفر قنادباشی کارشناس روابط بین‌الملل به گفت‌وگو پرداخته است. قنادباشی معتقد است آمریکا و اسرائیل نمی‌توانند به نتایج مورد نظرشان دست یابند.

در روزهای اخیر شاهد موج جدیدی از فشار نظامی و سیاسی به انصارا... در یمن هستیم. با توجه به حمایت و همراهی بعضی کشورهای منطقه از آمریکا، آمریکایی‌ها چه هدفی را دنبال می‌کنند؟

 کشورهای منطقه و فرامنطقه‌ای از جمله عربستان سعودی نقشه‌هایی برای یمن دارند. درگذشته جنگی رسمی بین عربستان و یمن وجود داشت. اکنون نیز در نظر دارند، تحرکاتی را علیه یمن آغاز کرده و نفوذ خود را تا صنعا ادامه دهند. درست است که حوثی‌ها و عربستان به آتش‌بس رسیده‌اند اما این آتش‌بس کامل و دائمی نیست. لذا امارات و عربستان تلاش‌هایی برای سرکوب حوثی‌ها و افزایش نفوذ خود در یمن آغاز کرده‌اند اما همان‌طور که در طول چند روز گذشته دیدیدم، نتوانستند به دستاوردی در این زمینه برسند. انصارا... اخیرا توانسته تحرکات از سوی عربستان و امارات را سرکوب کرده و حتی مناطقی را که آن‌ها در اختیار داشته‌اند را باز پس گیرد.

*سناریوی استفاده از نیروهای مسلح داخلی علیه انصارا... تا چه اندازه در یمن محتمل است؟

 این سناریو در دستور کار آن‌ها قرار دارد و می‌کوشند علیه حوثی‌ها با استفاده از نیروهای داخلی تحرکاتی را ایجاد کنند اما باید به این نکته توجه کرد که یمن تفاوت‌های آشکار با سوریه دارد. چراکه تضادها و دوگانگی‌ها و اختلافات و شکاف‌های قوم و قبیله‌ای و مذهبی‌ای که در سوریه وجود داشته، در یمن مشاهده نمی‌شود. ضمن اینکه انصارا... بسیار خوب و منسجم و هماهنگ توانسته در برابر تجاوزات مقاومت کند. دقیقا عکس ارتش سوریه که تمرکز و انسجام نداشت. مردم یمن و حوثی‌ها با مردم سوریه تفاوت دارند و از زمانی که جنگ را آغاز کرده‌اند هدف خود را حمایت از کودکان و مردم غزه قرار داده‌اند. با توجه به تحرک حوثی‌ها و قدرت اثرگذاری آنها در معادلات و همراهی مردم یمن، به روشنی می‌توان پیش‌بینی کرد که تکرار سناریو سوریه در این کشور ممکن نیست و به عبارت بهتر طرح سوریه برای سرنگونی حوثی‌ها در یمن قابل اجرا نیست.

*با این حال وجود سناریوهای دیگر را در ارتباط با یمن ممکن می‌دانید؟

 حتما همین‌طور است. بمباران‌های کنونی در راستای سناریوهای طراحی شده است. بعید نیست حتی سناریویی که در ارتباط با حزب‌ا... اجرا کردند و حسن نصرا... را به شهادت رساندند، برای از بین بردن توان حوثی‌ها در نظر داشته باشند یعنی تلاش می‌کنند تا ضربات کاری به حوثی‌ها وارد کنند. با این ‌وجود بعید است بتوانند برای انصارا... در یمن چالش ایجاد کنند.

*چرا مقاومت در یمن کمتر از مقاومت در سایر کشورهای منطقه ضربه‌پذیر است؟

 عوامل مختلفی برای عدم ضربه‌پذیری حوثی‌ها وجود دارد. اول اینکه فاصله یمن تا اسرائیل حدود 2000 کیلومتر است. در این فاصله انجام عملیات موثر دشوار می‌شود. از این ‌رو اسرائیل نمی‌تواند آن‌طور که مقاومت در لبنان را بمباران می‌کرد، علیه حوثی‌ها اقدامی انجام دهد. اصل مسئله البته مردم یمن هستند. یمنی‌ها هنوز تحت تأثیر زندگی غربی قرار نگرفته و آداب و آموزه‌های اسلامی در یمن نقش بسزا و عمیقی دارد و از این رو مردم یمن انگیزه زیادی برای مقابله با رژیم صهیونیستی دارند. شاید بتوان گفت در بین کشورهای عرب، بیشترین انگیزه برای مقابله با صهیونیست‌ها بین مردم یمن وجود داشته باشد. انصارا... نیز البته در این سال‌های جنگ به‌خوبی یمن را اداره کرده است. ضمن اینکه حوثی‌ها در مدت 9 ساله جنگ انواع و اقسام بمباران‌ها را تجربه کرده‌اند. از این ‌رو انصارا... آسیب‌ناپذیر شده و آمادگی آن را دارد که ضربات محکمی هم به طرف مقابل وارد کند. امروز یمن حتی در برابر حملات احتمالی از سوی عربستان هم مقاوم‌تر شده است. شرایط جنگی، نوع نگاه مردم و شرایط جغرافیایی یمن اجازه نمی‌دهد که بلای سوریه دامن یمن را بگیرد.

*حاکمیت و تسلط حوثی‌ها بر باب‌المندب چقدر می‌تواند به یمنی‌ها در برابر ارتش آمریکا دست برتر بدهد؟

 تسلط یمنی‌ها بر باب‌المندب و دریای سرخ بر کسی پوشیده نیست و تمامی طرف‌های مخالف حوثی‌ها در این منطقه زیر آتش تسلیحات یمنی‌ها قرار می‌گیرند. در این مدت حوثی‌ها به‌خوبی توانستند از این جایگاه نظامی خود در باب‌المندب بهره‌برداری کنند.

* نخست‌وزیر اسرائیل اعلام کرده که در حال ایجاد تغییر در خاورمیانه است. آیا اسرائیلی‌ها می‌توانند به اهداف خود برسند؟

 اسرائیلی‌ها همیشه شعارهای بزرگ سر می‌دهند تا بتوانند حالت تهاجمی را در ارتش خود حفظ کرده و در داخل نیز امید ایجاد کنند و هم می‌خواهند جایگاه خود را در حمایت غرب از خود به کشورهای منطقه گوشزد کنند. اگر به چند سال گذشته بازگردیم ترامپ در دوره گذشته ریاست جمهوری خود کوشید مسئله معامله قرن و به عبارت بهتر صلح ابراهیم را دنبال کند. عنوان طرح صلح ابراهیم از اساس غلط بود. چراکه کشورهایی که وارد عادی‌سازی روابط خود با اسرائیل شدند، اصلا جنگی با اسرائیل نداشتند که بخواهند صلح کنند. به همین علت بود که آن طرح اجرایی نشد. لذا استفاده از این واژه‌ها تنها کارکرد تبلیغاتی در اسرائیل دارد. نتانیاهو حتی در گذشته دنبال ادغام کرانه باختری رود اردن به اسرائیل بود که نتوانست آن را اجرا کند. این شعار هم بی‌محتوا بود و جنبه تبلیغاتی داشت. اکنون هم که بار دیگر طرح تغییر در خاورمیانه را بر زبان‌ها انداخته، تنها دنبال آن است تا برای خود خوراک تبلیغاتی ایجاد کند.

*اکنون چرا تا این حد به سوریه نفوذ کرده‌اند؟

آن‌ها به‌شدت نگران هستند که شرایط در سوریه ناگهان تغییر کند. چراکه می‌دانند نهایتاً سوری‌ها از آرمان فلسطین دفاع می‌کنند. آن‌ها برای اینکه نگرانی‌های خود را برطرف کنند طرح‌هایی مانند خاورمیانه بزرگ و حضور در سوریه را اجرا می‌کنند.  تغییر مرزهای اسرائیلی در شرایط کنونی منطقه بیشتر شبیه طنز است. اسرائیلی‌ها به‌شدت نگران سوریه قدرتمند هستند. مردم سوریه اگر سلاح داشته باشند به سمت اسرائیل هدف خواهند گرفت. اینکه آن‌ها 600 نقطه مختلف نظامی و مراکز حساس سوریه را بمباران‌ کرده و یا در مرزها تلاش می‌کنند که نقاط استراتژیک را اشغال کنند برای رفع نگرانی‌هایشان است.

یمنی‌ها هنوز تحت تأثیر زندگی غربی قرار نگرفته و آداب و آموزه‌های اسلامی در یمن نقش بسزا و عمیقی دارد و از این رو مردم یمن انگیزه زیادی برای مقابله با رژیم صهیونیستی دارند

*محمد الشرع چرا تا اینجا در برابر اسرائیل و دست‌اندازی آنها به خاک سوریه سکوت کرده است؟ بالاخره او خود را رهبر سوری‌ها نامیده...

 تحریرالشام از ابتدا توسط ترکیه مسلح شد و حتی پهبادهایی در اختیار آن‌ها قرار گرفت و سربازانی اویغوری برای آنها می‌جنگند. سلاح‌های جنگ شهری پیشرفته‌ای در اختیار تحریرالشام بود و حتی از قبل به آن‌ها گفته ‌شده بود که باید مواضعی را رعایت کنند. مواضعی که مورد توجه آنکاراست. آنکارا همان پایتختی است که فشارهای جهانی را در قطع لوله گاز به اسرائیل نپذیرفت و همچنان به اقتصاد اسرائیل کمک می‌کند. لذا در دستورالعملی که برای جولانی نوشته‌ شده، برخورد با اسرائیل وجود ندارد. پیوسته دستورالعمل‌های جولانی اصلاح می‌شود و حامیان او به‌هیچ‌وجه خواستار حمله به اسرائیل نیستند. خود محمد الشرع بیشتر در تلاش است به مخالفان داخلی ضربه بزند تا اسرائیل. لذا نمی‌توان توقع تحرک از جولانی علیه اسرائیل را داشت.

*ترکیه تا چه اندازه می‌تواند به دستاوردهایی که در سوریه به دنبال آن است، خصوصاً غیرمسلح کردن کردها، دست یابد؟

 ترکیه مشکلات زیادی دارد، ازجمله مشکلات آنکارا مشکلات و چالش‌های اقتصادی و نظامی است. اینکه قصد داشته باشد کشور پهناوری مانند سوریه را اداره کند، ممکن نیست و این مورد خارج از توان ترکیه است. ضمن اینکه سوریه نا آرام هزینه‌های ترکیه را افزایش می‌دهد. کردهای سوریه مسلح هستند و تسلط ترکیه را بر مناطق امن خود نمی‌پذیرند. کردها اکنون 16 استان کرد سوریه را زیر سلطه خود می‌خواهند که این مورد از منظر سوریه و کردها غیرقابل‌پذیرش است. تحرکات ترک‌ها در سوریه در چارچوب عثمانی‌گری تلقی می‌شود. ضمن اینکه سقوط اسد در سوریه موجب فعال شدن گسل قومیت‌گرایی و مذهبی در این کشور شده و حتما دامنه‌های آن به ترکیه هم کشیده خواهد شد و ترکیه را با چالش‌ روبه‌رو خواهد کرد.

*در ایران تحرکاتی برای برقراری رابطه دوجانبه با طرف پیروز در تحولات سوریه دیده می‌شود. کیفیت روابط دو طرف در آینده چگونه خواهد بود؟

سیاست ما در سوریه پذیرش یک دولت فراگیر است که بتواند بخش‌های مختلف و اقوام مختلف در سوریه را نمایندگی کند. لذا ایران اکنون دنبال آن است که روابط متعارفی را با سوریه داشته باشد و بر اساس چارچوب‌های دیپلماتیک با سوریه رابطه ایجاد کند تا اینکه دنبال روابط راهبردی باشد. دورنمایی که اکنون از سوریه ترسیم می‌شود، تحقق چنین روابطی را در میان‌مدت هم بعید نشان می‌دهد؛ خصوصاً به واسطه ضرباتی که به علوی‌ها وارد شده است. از این ‌رو نه‌تنها ایران بلکه بسیاری از کشورها صبر کرده‌اند تا دوران ثبات در سوریه ایجاد شود، آنگاه در ارتباط با روابط دوجانبه و دیپلماتیک تصمیم بگیرند.