جولان «نوعثمانی‌ها» در خاورمیانه

حالا هم با حضور هیات تحریرالشام در سوریه باردیگر به نقش همسایه جنجالی ایران با شفافیت اشاره می‌شود و حتی رهبر انقلاب در دیدار با مردم به نقش کلیدی آنکارا اشاره داشتند. در حالی‌که اکنون دارودسته نوعثمانی‌ها از رخدادهای کنونی در دمشق راضی به‌نظر می‌آیند ولی همانند تجربه حضور داعش، باید در انتظار پرداخت هزینه‌های جدید برای حمایت از تحریرالشام باشیم. ماجراجویی‌های این کشور نه‌تنها امنیت منطقه را به‌خطر می‌اندازد بلکه باعث افزایش هزینه‌های جمهوری اسلامی ایران هم می‌شود. ترکیه به‌عنوان یکی از اعضای «ناتو» همواره کارگردان برخی از سناریوهای آمریکایی‌ها بوده و البته نشان داده که می‌تواند از عهده وظایف خود برآید. جمهوری اسلامی اما همچنان در قبال سیاست‌های پرابهام ترکیه سکوت می‌کند. مسئولان ترکیه زیرسایه فرامنطقه‌ای‌ها همواره برای تهران مزاحمت‌هایی ایجاد کرده‌اند. شاید این رفتارها خیلی در رسانه‌ها منعکس نمی‌شود ولی کنش‌های آنکارا چه در مورد مرزهای شمالی و چه مرزهای غربی همواره برای تهران چالش‌زا است. در ادامه این گزارش با یکی از تحلیلگران منطقه گفت‌‎وگو کرده‌ایم. حقیقت‌پور معتقد است که بعد از ماه‌عسل ترکیه در سوریه، باید منتظر درد زایمان اردوغان و تقابل او با گروه‌های تروریستی باشیم.

سوءاستفاده ترکیه

منصور حقیقت‌پور، تحلیلگر مسائل منطقه و عضو سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست‌خارجه، در واکنش  به‌ سیاست‌های یک‌بام و دوهوای رجب‌طیب اردوغان در مواجه با سوریه و خاورمیانه به ‌خبرنگار «آرمان ملی» می‌گوید: «تحرکات نوعثمانی‌ها در منطقه، نمی‌تواند عملکرد قابل دفاعی داشته باشد. در دوره اول جنگ داعش، آنکارا جنبه حمایتی نسبت به این گروه تروریسی داشت. با این حال به‌دلیل شرط همسایگی و رفاقتی که بین دو کشور وجود دارد، باعث شده تا جمهوری اسلامی در قبال این اقدامات سکوت کند ولی آنچه از عملکرد مسئولان ترکیه به‌چشم می‌خورد این است که خودشان می‌خواهند که این رفاقت فی‌مابین گسسته شود همانند سیاستی که عثمانی‌ها در قبال همسایگان در پیش گرفتند و در نتیجه عامل سقوط‌‌شان هم شد. مسئولان ترکیه در اجلاس آستانه در کنار ایران و روسیه دور یک میز نشستند تا بر آنچه تمامیت ارضی و استقلال سوریه است تاکید کنند ولی در این سو خودشان از تسخیر سوریه به دست یک گروه تروریستی حمایت می‌کنند.» او در همین مورد ادامه داد: «به‌نظر ترکیه در حال دورشدن از ایران است. ما به رفتارهای ضدایرانی ترکیه در قفقازجنوبی و خاورمیانه انتقاد داریم. نمی‌شود ترکیه هم به عراق و هم به سوریه بگوید که رفیق و حامی آنها است ولی در عمل از آنچه آشوب خوانده می‌شود حمایت ‌کند. آنها همچنان تاکید دارند که بخشی از سوریه و عراق باید در اختیار ترکیه قرار بگیرد ولی این رفتارها دیگر جواب‌گو نخواهد بود و هر آمدنی رفتنی خواهد داشت. حالا که اردوغان با حمایت از گروه‌های تکفیری وارد منطقه شام شده، باید بداند که به‌زودی بساط را جمع خواهد کرد. اکنون زمان ماه‌ عسل‌شان در سوریه است و به‌زودی باید شاهد درد زایمان ترکیه در شام باشیم.» نماینده سابق مجلس در مورد اینکه جمهوری اسلامی در تقابل با گروه‌های شبهِ نظامی کُرد مستقر در نوار غربی، همواره با مشورت آنکار اقدام می‌کند تا آنها بتوانند امنیت را در کشورشان تامین کنند، اظهارکرد: ‌«عالم سیاست پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد. این نشانه صداقت جمهوری اسلامی است که تلاش دارد آرامش را به‌ منطقه بازگرداند ولی در عمل می‌بینیم که کشورهای همسایه جواب جالبی به این اقدامات نمی‌دهند. به‌نظر باید فرصتی به آنها بدهیم که رفتارشان را اصلاح کنند در غیر این صورت نمی‌توان اجازه داد که ترکیه به‌راحتی بر بخشی از خاورمیانه تسلط داشته باشد. آن هم با این بهانه که می‌خواهند مرزهای پیشین دولت عثمانی را احیا کنند. اگر اینگونه است تا سواحل مدیترانه به ایران تعلق داشت، حالا باید در این موارد مدعی شویم؟ به‌نظر می‎رسد که اگر آنکارا همچنان با همین فرمان به مسیر ادامه دهد با خشم مردم منطقه روبه‌رو خواهد شد. اقدامات ترکیه قابل تحمل نیست و همانند گذشته حتما در کوتاه‌ترین زمان جوابش را خواهد گرفت و تنبیه خواهد شد. نوعثمانی‌ها در اوج جنایات اسراییل در قبال شهروندان فلسطینی حاضر نشدند تا کانال‌های انتقال انرژی و فولاد را بر روی صهیونیست‌ها مسدود کنند. ترکیه یکی از تامین‌کنندگان فولاد برای گسترش تسلیحات جنگی اسراییل محسوب می‌شود. اینگونه رفتارها هرگز قابل بخشش نخواهد بود.»

نوعثمانیسم چیست؟

این واژه را یونانی‌ها در سال ۱۹۷۴ پس از اشغال قبرس توسط ترکیه ابداع کردند. همچنین در سال‌های اخیر این واژه برای توصیف سیاست خارجی ترکیه در دوره حزب عدالت‌وتوسعه از ۲۰۰۲ به نخست‌وزیری رجب‌طیب اردوغان به‌کار رفته ‌است. نوعثمانی‌گری، تغییری عمده از سیاست خارجیِ سنتیِ ترکیه و ایدئولوژی «آتاترکیسم» است. اولین قدم آن را می‌توان دولت «تورگوت اوزال» دانست. سیاست‌خارجی آتاترکیسم به غرب متمایل بود و منجر شد ترکیه از همسایگانش جدا شود. در مقابل، عثمانیسم‌نو سعی دارد جای پای ترکیه بین همسایگانش را، بدون از دست دادن تصویر بزرگ‌تر، محکم کند.