اوراسیا، فرصتی در سایه

مزیت‌های تجاری اوراسیا

محمد رحمتی کارشناس اقتصادی در این باره به «آرمان ملی» گفت: بازار اوراسیا یک فرصت عالی برای تقویت صادرات ایران محسوب می‌شود، ایران با قرار گرفتن در بین کشورهای اوراسیا، تاکنون توانسته حجم خوبی از تجارت رو با این کشورها برقرار کند. یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های تجارت با کشورهای اوراسیا، عدم تعرفه‌های گمرکی بین این کشورهاست. این موضوع باعث منجر به این می‌شود که محصولات ایرانی با قیمت رقابتی‌تری به بازارهای این کشورها عرضه شوند و درآمدهای ارزی خوبی برای کشور در شرایط تحریمی ایجاد کند. او اضافه کرد: اوراسیا با حضور کشورهایی چون، روسیه، قزاقستان، بلاروس و دیگر کشورها هر کدوم نیازهایی ویژه دارند که می‌تواند بازار متنوع صادراتی را برای کشور ایجاد کند، در این بین کالاهای آب و برق تولیدکنندگان بخش خصوصی کشور، سهم مناسبی از بازار کشورهای اوراسیا را به خود اختصاص داده است و موجب شده تا تنوع بازار صادراتی کشور فرصت مناسبی را برای فعالان اقتصادی ایجاد کند. رحمتی ادامه داد: با توجه به جمعیت بالای این کشورها و نیازهای روزافزون آنها و اقبال خوبی که مصرف کنندگان در کشورهای عضو اوراسیا به محصولات ایرانی دارند، می‌توان گفت بازار اوراسیا می‌تواند یک مقصد مناسب برای محصولات ایرانی، به ویژه در زمینه‌های غذایی، صنعتی و کشاورزی باشد.

بهره‌برداری از فرصت

این کارشناس توضیح داد: ایران می‌تواند با تقویت روابط اقتصادی و تجاری با کشورهای اوراسیا، به تبادل فناوری و دانش فنی نیز بپردازد که این موضوع می‌تواند به رشد اقتصادی کشور هم کمک کند. در حقیقت عضویت ایران در اوراسیا فرصت طلایی برای بهبود صادرات تلقی می‌شود. اما آنچه که در این میان مهم تلقی می‌شود، تقویت زیرساخت‌های حمل و نقل جهت تسریع و تسهیل صادرات است. بر این اساس بهبود زیرساخت‌های حمل و نقل و لجستیک می‌تواند به کاهش هزینه‌های صادرات کمک کند و زمان تحویل کالاها رو کاهش دهد. علاوه بر این توسعه برندینگ و بازاریابی هم فرآیندی است که می‌تواند سهم ایران در بازارهای کشورهای اوراسیا را افزایش دهد. در این راستا ایجاد برندهای معتبر و بازاریابی مؤثر، باعث شناخته شدن محصولات ایرانی در این بازار خواهد شد. از سوی دیگر آموزش و توسعه مهارت‌ها پارامتری است که باید با تعامل دولت و بخش خصوصی موجبات افزایش کیفی و کمی محصولات متناسب با استانداردهای جهانی را فراهم کند. آموزش تولیدکنندگان و صادرکنندگان در زمینه استانداردهای بین‌المللی و نیازهای بازار امکان ورود محصولات به بازارهای مقصد را رشد می‌دهد و همچنین به خوشنامی محصولات ایران در کشورهای اوراسیا نیز کمک می‌کند. اقدامات صورت گرفته برای ایجاد توافقات تجاری و همکاری‌های دوجانبه با کشورهای اوراسیا منتهی به تسهیل تجارت در کشور شده است، از این رو باید این رویکردها را تقویت کرد.

دستاوردهای خاکستری

این کارشناس درباره چالش‌های موجود در این بازار گفت: حضور ایران در بازار اوراسیا باوجود دستاودهای مثبت، چالش‌ها و مشکلاتی هم داشته که می‌توان از آن به عنوان «آورده‌های سیاه» یاد کرد. از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به رقابت شدید در این بازار اشاره کرد که ایران به دلیل تحریم‌ها از دایره رقابت بازمانده است. بازار اوراسیا به دلیل تنوع و تعداد زیاد تولیدکنندگان، رقابت بسیار شدیدی دارد، و در صورتی که ایران برنامه‌ریزی مناسبی در این خصوص انجام ندهد، این موضوع می‌تواند باعث کاهش سهم بازار ایران شود و فشار بیشتری به تولیدکنندگان داخلی وارد کند. او مشکلات لجستیکی را از چالش‌های پیش‌رو ایران در این راستا ذکر و بیان کرد: با وجود مزایای جغرافیایی، مشکلاتی مانند زیرساخت‌های ناکافی حمل و نقل و لجستیک باعث تاخیر در تحویل کالاها و به افزایش هزینه‌ها منجر می‌شود، از سوی دیگر رصد نامناسب بازار و عدم شناخت مناسب از نیازها و سلیقه‌های کشورهای عضو و تولید محصولات نامناسب هم به عدم موفقیت در فروش و ارزآوری منتهی می‌شود. رحمتی افزود: با وجود اینکه اوراسیا بازار خوبی برای صادرات و واردات محسوب می‌شود، اما تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های اقتصادی باعث شده تجارت ایران با کشورهای اوراسیا آسیب خورده و از میزان مورد انتظار توسعه روابط تجاری کاسته شود. او نوسانات سیاسی و اقتصادی در کشورهای اوراسیا را از دیگر چالش‌های قابل توجه دانست و گفت: چالش‌های سیاسی – اقتصادی در این کشورها به ویژه در سال‌های اخیر، بر تجارت و سرمایه‌گذاری‌های ایران تأثیر منفی گذاشته و احتمال عدم ثبات در روابط تجاری را تقویت کرده است. به این ترتیب با توجه به این چالش‌ها، ایران نیاز دارد که استراتژی‌های مناسبی برای مدیریت مشکلات و بهره‌برداری از فرصت‌های موجود در بازار اوراسیا تدوین کند تا بتواند نتیجه‌ای مطلوب را اخذ کند.

رشد تجارت با اوراسیا

میرهادی سیدی مشاور امور بین‌الملل و توافق‌های تجاری سازمان توسعه تجارت گفت: مجموع تجارت ایران و پنج کشور اوراسیا قبل از اجرای موافقت نامه تجاری نزدیک به ۲ میلیارد دلار بود که اکنون به پنج میلیارد دلار رسیده است. در موافقت‌نامه تجارت آزاد بیش از ۸۷ درصد کالاها تحت پوشش موافقت‌نامه قرار گرفته و تعرفه گمرکی این کالاها با اجرای آن به صفر می‌رسد. وی خاطرنشان‌کرد: انتظار داریم اجرای این موافقت‌نامه بتواند تأثیر بسیار زیادی در افزایش حجم تجارت بین دو طرف به‌جا بگذارد. سیدی افزود: در سال نخست اجرای توافق‌نامه اوراسیا از پنجم آبان ۹۸ تا پنجم آبان ۹۹ در خصوص اقلامی که از اوراسیا امتیاز گرفته بودیم، با افزایش ۸۲ درصدی صادرات مواجه شدیم که باعث گسترش تجارت ایران با آن کشورها شد. وی بیان کرد: برآیند بررسی‌های سال نخست نشان داد که این موافقت‌نامه بسیار مثبت بوده است و همین امر باعث شد که از ۱۲ آبان ۹۹ مذاکرات خود را با اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای تبدیل این موافقت‌نامه به موافقت‌نامه تجارت آزاد آغاز کنیم. مشاور امور بین‌الملل و توافق‌های تجاری سازمان توسعه تجارت ادامه داد: این مذاکرات در مجموع بیش از سه سال به طول انجامید و سر انجام در چهارم دی ماه سال ۱۴۰۲ در سنت پترزبورگ روسیه نتایج مذاکرات در قالب موافقت‌نامه تجارت آزاد به امضا رسید.

محمد رحمتی: ایران نیاز دارد که استراتژی‌های مناسبی برای مدیریت مشکلات و بهره‌برداری از فرصت‌های موجود در بازار اوراسیا تدوین کند تا بتواند نتیجه‌ای مطلوب را اخذ کند

تعرفه طلایی صفر

وی گفت: تاکنون در کشور موافقت‌نامه‌ای که تعرفه گمرکی بیش از ۸۰ درصد اقلام را تحت پوشش قرار دهد و به صفر برساند، نداشته‌ایم. سیدی ادامه‌داد: این موافقت‌نامه گرچه یک توافق محسوب می‌شود اما در عمل ما با پنج کشور توافق کرده‌ایم و در واقع می‌توان گفت پنج توافق تجارت آزاد با پنج کشور خواهیم داشت. وی خاطرنشان‌کرد: بازار اوراسیا یک بازار بسیار بزرگ با بیش از ۱۶۰ میلیون نفر جمعیت و با نیازهای بسیار گسترده وارداتی است و ما می‌توانیم با این کشورها به واسطه موافقت‌نامه، تجارت خود را تسهیل کنیم. با اجرایی‌شدن توافقنامه تجارت آزاد اوراسیا، یک قدم مؤثر در جهت تسهیل تجارت با بخشی از جهان برمی‌داریم. مشاور امور بین‌الملل و توافق‌های تجاری سازمان توسعه تجارت با بیان اینکه بخش نسبتاً زیادی از تجارت دنیا در دل توافق‌های تجاری انجام می‌شود، گفت: بر اساس آمار سازمان جهانی تجارت (WTO) بیش از نصف صادرات جهان راهی کشوری می‌شود که کشور صادرکننده قبلاً با آن توافق تجاری منعقد کرده است. وی اظهار کرد: بخشی از کارکرد موافقت‌نامه‌های تجاری کاهش موانع تجارت از جمله تعرفه‌های گمرکی و تسهیل امور گمرکی و حمل و نقل و سایر موانع موجود در برابر تجارت مثل استانداردهاست تا بر اساس آن تجارت روان‌تر شکل بگیرد.

موافقت‌نامه‌های تجاری

سیدی افزود: برای بیش از نصف تجارت جهان قبلاً یک جاده‌ای صاف شده که نام این جاده، موافقت‌نامه‌های تجاری یا اتحادیه‌های گمرکی یا اتحادیه‌های اقتصادی است، در این موافقت‌نامه‌ها دو یا چند کشور با عقد و اجرای موافقت‌نامه‌هایی مسیر تجارت را برای خود هموار کرده و موانع را حتی‌المقدور حذف یا کاهش داده‌اند. وی بیان‌داشت: ما اگر چنین جاده‌ای را در برابر تجارت خود باز نکنیم، نسبت به میانگین جهانی وضعیت خوبی نخواهیم داشت و این به شکل ضعف اقتصادی در کشور بروز خواهد کرد. مشاور امور بین‌الملل و توافق‌های تجاری سازمان توسعه تجارت یادآور شد: قرار بر این بود که موافقت‌نامه تجارت ترجیحی یک سال اجرایی شود و بعد از یک سال مذاکرات برای تبدیل به موافقت‌نامه تجارت آزاد را آغاز کنیم. خوشبختانه در سال نخست در اقلامی که ما از اوراسیا امتیاز گرفته بودیم، ۸۲ درصد صادرات ایران افزایش پیدا کرد و باعث گسترش تجارت با آن کشورها شد. وی گفت: در حوزه واردات هم اگر افزایش داشتیم، چندان زیاد نبود و لطمه و صدمه یا شکایتی در این سال‌ها از اجرای این موافقت‌نامه گزارش نشده است. بنابراین در سال‌های بعد نیز افزایش صادرات ادامه داشت، به نحوی که صادرات ما در سال دوم نیز بیش از ۴۰ درصد با افزایش مواجه بود. سیدی تاکید کرد: اکنون موافقت‌نامه‌ها در پارلمان‌های سه کشور روسیه، بلاروس و قرقیزستان به تصویب رسیده‌است. در ایران، ارمنستان و قزاقستان تصویب در مجالس ملی به پایان نرسیده است. موافقت‌نامه دو ماه بعد از تصویب آخرین پارلمان، اجرایی خواهد شد و امیدواریم به‌زودی شاهد اجرای این موافقت‌نامه و اثرات مثبت آن بر تجارت کشورمان باشیم.