توزیع کالابرگ تداعی کننده شرایط جنگی است/ مردم دریافت یارانه را ترجیح می‌دهند

آرمان ملی آنلاین: این درحالی است که کارشناسان معتقدند انتخاب کالابرگ یا یارانه نقدی در حقیقت گزینش بین دو فرآیند بد و بدتر است که حاصل سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های بد مسئولان طی سالیان دور تاکنون است. از سوی دیگر صاحب‌نظران معتقدند به جای گزینه‌های کالابرگ و یارانه که در‌ شأن ایرانیان نبوده و نیست و تداعی کننده سال‌های دور جنگ است بهتر است افسار مدیریت اقتصاد کشور را به مدیران کاردان‌تر سپرد تا مجبور به عقبگرد در مدیریت اقتصاد و سفره معیشت مردم نباشیم. 

حل چالش‌های اقتصادی با یارانه و کالابرگ

محمد صادق مرادی، کارشناس اقتصادی در مقایسه یارانه نقدی و کالابرگ الکترونیکی به «آرمان ملی» گفت: اقتصاد ایران در حال حاضر در وضعیتی مشابه وضعیت جنگی قرار دارد و از این رو دولت نیز به سیستم سهمیه‌بندی کالا یا کالابرگ الکترونیکی روی آورده است، چراکه افزایش هزینه‌های ناشی از تورم شرایط مشابهی با دوران جنگ را ایجاد کرده، اما اجرای مجدد توزیع کالابرگ تداعی کننده شرایط جنگ و توزیع کالاهای کوپنی است که پس از بیش از یک دهه توزیع یارانه نقدی قصد عملیاتی شدن در کشور را دارد هر چند توزیع یارانه نقدی بدون افزایش مبلغ طی سالیان اجرا نیز کمکی به بهبود وضعیت اقتصادی  مردم نکرده است. 

او افزود: با گذر سال‌ها باید وضعیت مدیریت اقتصادی به نحوی بهینه می‌شد که به جای پرداخت یارانه نقدی ریشه‌های مشکلات اقتصادی حل می‌شد و مردم نیازی به دریافت یارانه نقدی با مبلغ ناچیز نداشته باشند، اما در روندی کاملا برعکس نیاز به توزیع کالابرگ یا همان کوپن در سال‌های 60 ایجاد شده است از این رو باید گفت که وضعیت کنونی بدون در نظر گرفتن تحریم به دلیل مدیریت نامطلوب مسئولان ذیربط است. 

این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: در تداوم سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های نامطلوب دولتی مردم ناچار به انتخاب بین کالابرگ و یارانه شده‌اند طبیعی است که شرایط دشوار اقتصادی اکثریت دریافت یارانه نقدی را به کالاهایی که معلوم نیست دارای چه کیفیتی هستند و اینکه برای دریافت آن باید در صف‌های احتمالی طولانی باشند ترجیح می‌دهند. از سوی دیگر مدیریت یارانه نقدی و انتخاب کالاهای مورد نیاز برای خانوارها بهتر و راحت‌تر از کالابرگ است، اما با وجود اجرای طرح آزمایشی طرح کالابرگ و مشروط شدن تعمیم آن به سراسر کشور در صورت استقبال مردمی، دولت بدون توجه به میزان بی‌توجهی اکثریت مردم به کالابرگ تصمیم به توزیع اکثریتی در کشور را گرفته است. 

اولویت یارانه نقدی به جای کالابرگ

مرادی توضیح داد: با توجه به وضعیت موجود عقل سلیم می‌گوید پرداخت یارانه نقدی ارجحیت دارد، زیرا که اگر هدف سیاست‌گذار جبران هزینه‌های ناشی از افزایش تورم باشد این کار با یارانه نقدی محقق می‌شود در حالی که سیستم کوپنی دو نکته دارد: اول اینکه کالابرگ به همه تعلق نمی‌گیرد و تنها اقشار خاصی آن را دریافت می‌کنند و در وهله دوم، هزینه ناشی برای تامین کالا‌های اساسی از طریق کوپن کمتر از منابع یارانه‌های نقدی است و این موضوع هزینه‌کرد دولت را کاهش نمی‌دهد. 

او درباره تبعات تورمی توزیع یارانه نقدی گفت: توزیع یارانه نقدی در بین مردم باعث کسری بودجه و تورم در درازمدت می‌شود، اما فشارهای اقتصادی به قدری زیاد است که حمایت دولت از مردم ضرورتی غیرقابل انکار است. از سوی دیگر شاخص‌های تورم زا در کشور به قدری زیاد است که یارانه نقدی در بین دیگر عوامل دارای مزایای بیشتری نسبت به آنهاست. از سوی دیگر دولت به جای اینکه سیاست‌ها و برنامه ریزی‌هایی در این خصوص داشته باشد بهتر است راهکاری در نظر بگیرد که اقتصاد را از وضعیت کنونی رهایی دهد تا مجبور به انتخاب بد و بدتر و یارانه و کالابرگ نباشیم. 

بازار سیاه احتمالی کالابرگ 

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: توزیع کالابرگ نیاز به سامانه و زیرساختی قوی دارد تا علاوه بر شناسایی دقیق افراد نیازمند با هزینه‌های فراوان اقدام به تهیه کالابرگ و توزیع منظم با ابزارهای نظارتی دقیقه را عملیاتی سازد و از سویی دیگر باید در انتظار بازار سیاه احتمالی کالابرگ، همچون بازار سیاه کوپن در سال‌های دور جنگ نیز باشد و هزینه‌هایی را نیز برای مقابله با این معضل در نظر بگیرد. 

وی افزود: با توجه به اینکه جامعه هدف اصلی کالابرگ الکترونیکی، اقشار ضعیف و فرودست هستند که برخی از این اقشار در مناطق محروم و دور افتاده به‌خصوص روستا‌ها زندگی می‌کنندامکانات مربوط به ارتباطات و الکترونیک در این مناطق به هیچ عنوان مناسب نیست، بنابراین این مشکل ظرف مدت کوتاهی به هیچ عنوان قابل حل نیست از سوی دیگر در فصل تابستان ما با قطعی برق روبه‌رو هستیم، که این موضوع مشکل ایجاد خواهد کرد و در اجرای طرح کالا برگ الکترونیکی آن هم در فصل تابستان، زیر قطعی برق باعث مختل شدن سامانه‌ها و معطلی و سردرگمی مردم و کوچک‌تر شدن هر چه بیشتر سفره مردم خواهد شد. 

تضادهای درون سازمان توزیع یارانه و کالابرگ

 بنا به این گزارش، داود منظور رئیس سازمان برنامه و بودجه کشوردر پیام توئیتری در روز ۷ خرداد ۱۴۰۲ از آغاز اجرای فراگیر کالابرگ الکترونیک در روزهای آینده برای سه دهک اول درآمدی خبر داد و گفت: افزایش ۲۰ درصدی مبلغ یارانه در صورت استفاده از کالابرگ برای خرید ۹ قلم کالای اساسی مشمول طرح کالابرگ الکترونیک خواهد شد. 

 او همچنین در ادامه توئیت خود تاکید کرد که امکان استفاده از یارانه ماه بعد برای خرید کالاهای مشمول طرح کالابرگ در هر ماه امکان‌پذیر خواهد بود این در حالی است که طبق اظهارات مجری طرح اجرای کالابرگ الکترونیک، این افزایش ۲۰ درصدی اعتبار کالابرگ برای سه دهک کم‌درآمد به این ارگان ابلاغ نشده و رئیس سازمان برنامه و بودجه صرفا از طریق فضای مجازی این خبر را اعلام کرده است. 

از سوی دیگر خبر اجرایی شدن طرح افزایش ۲۰درصدی یارانه‌ها، آن هم به شرط استفاده از کالابرگ که قادر است تا پایان سال جاری برای دولت حدود ۱۹ هزار میلیارد تومان هزینه داشته باشد در شرایطی اعلام شد که نتایج طرح در دوره آزمایشی چندان خوب نبوده و به گفته جعفر قادری عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس مردم به دلیل عدم تفاوت قیمت در خرید کالابرگی و آزاد، از کالابرگ الکترونیکی استقبال نکرده‌اند. 

چرایی عدم استقبال مردم از کالابرگ

براساس این گزارش، دلیل دیگر بی‌اعتنایی مردم به خرید از طریق کالابرگ این است که به دلیل فشارهای ناشی از تورم، بسیاری از اقلام مشمول طرح کالابرگ از سبد خرید مردم حذف شده یا جای خود را به نمونه ارزان‌تر و با کیفیت پایین‌تری داده‌اند و استفاده از کالابرگ، که عده‌ای از مردم آن را یادآور شرایط سخت کشور در دهه ۶۰ و دوران جنگ تحمیلی می‌دانند از طرف دیگر امکان خرید نسیه از فروشگاه‌های محلی را از برخی خانوارها گرفته و مدیریت هزینه‌های روزمره نظیر پرداخت قبوض، بازپرداخت قرض و مانند اینها با اعتبار یارانه‌ها را برای آنها سخت می‌کند. 

دولت در طرح کالابرگ الکترونیک و بر اساس قانون بودجه ۱۴۰۱ مکلف شده بود که کالاهای اساسی را بر اساس قیمت‌های شهریور سال ۱۴۰۰ برای خانوارهای دریافت‌کننده یارانه تامین کند و در صورت گران‌تر شدن این کالاها، مابقی قیمت آنها را متقبل شود برای مثال قیمت یک کیلو تخم‌مرغ در شهریور ۱۴۰۰ فقط ۱۵ هزار تومان بود و در زمان اجرای طرح کالابرگ در بهمن ماه سال ۱۴۰۱ به قیمت مصوب ۴۷۲۰۰ تومان رسید و هم‌اکنون نیز به ۵۶ هزار تومان افزایش یافته است و در چنین شرایطی، بر اساس طرح کالابرگ و در صورت پایبندی دولت به تعهد خود، خانواده‌های مشمول این طرح می‌توانند با مراجعه به فروشگاه‌های طرف قرارداد طرح، یک کیلو تخم‌مرغ را به همان قیمت ۱۵ هزار تومان خریداری کنند و مابقی آن تا سقف ۴۷۲۰۰ تومان را از محل اعتبار یارانه کسر کند و مازاد آنکه ناشی از افزایش قیمت بوده است را خود بپردازد این در شرایطی است که خانوارها در یک سال گذشته تورم بیش از ۵۰درصدی را تجربه کرده‌اند و این افزایش ۲۰درصدی یارانه در مقایسه با سال قبل منجر به بهبود رفاه ۳دهک اول نمی‌شود بلکه به معنی کاهش بیش از ۳۰درصدی رفاه در مقایسه با زمان شروع مردمی سازی یارانه‌ها در خرداد سال قبل است؛ بماند که تبدیل یارانه نقدی به کالابرگ هم خود به دلایلی که در بالا اشاره شد آثار رفاهی منفی دارد و بنابراین کاهش رفاه در مقایسه با یک سال قبل بیش از ۳۰درصد خواهد بود.