چرایی فساد درخصولتی ها

فساد اقتصادي در ايران فارغ از ساختاري بودن يا نبودن آن، نيازمند بررسي دقيق‌تري است. شرکت‌هاي دولتي در ايران به دلايلي از جمله بازرسي‌هاي پلکاني کمتر دچار فساد مي‌شوند. فسادها عمدتا در ايران در شرکت‌هايي بروز و ظهور مي‌کند که بخشي از آن خصوصي شده‌اند. در اين معنا که بر اساس اصل 44 قانون اساسي طي سال‌هاي متمادي بخشي از سهام شرکت‌هاي دولتي به بخش خصوصي واگذار شده است. حال اينکه مديريت اين شرکت‌ها هنوز واگذار نشده از اين جهت نظارت‌پذيري چنين شرکت‌هايي که در اصطلاح به آن خصولتي گفته مي‌شود، زير سوال رفته است وهر از چندگاهي شنيده مي‌شود که برخي اقدامات اين شرکت‌ها مفسده‌برانگيز از آب درآمده. عمده‌ترين ايراد در اينجا به نحوه اداره مديران در شرکت‌هاي خصولتي بازمي‌گردد. بخشي از سرمايه اين شرکت‌ها دولتي، بخشي سرمايه‌هاي عمومي و بخشي ديگر سرمايه‌هاي بخش خصوصي است که فاقد هر نوع نقش در اداره شرکت‌ها هستند. سر منشاء مشکلات اين شرکت‌ها نيز در مديريت آنها نهفته است. بخشي از سرمايه اين شرکت‌ها واگذار شده اما مديريت آن هنوز زير نظر دولت صورت مي‌گيرد. وقتي اين شرکت‌ها خصوصي‌سازي مي‌شوند عملا ديوان محاسبات بر آنها نظارت ندارد. در حالي که اگر دولتي بودند و ديوان محاسبات بر عملکرد آنها نظارت داشت و کمتر دچار فساد مي‌شدند. اين شرکت‌ها بعد از خصوصي شدن زير نظر بازرسي کل کشور مي‌رود که اهرم‌هاي نظارتي کمتري نسبت به ديوان محاسبات دارد. ضمن اينکه بر شرکت‌هاي خصوصي قوانين تجارت حاکم مي‌شود و ارکان خاص خود را دارند. زماني که مجمع، بازرس و ساير ارکان شرکت‌هاي تجاري همسو مي‌شوند، مشکلاتي مانند چالش‌هايي که فولاد مبارکه با آن روبه‌روست، ايجادخواهد شد. مجمع عمومي ناظر بر ارکان شرکت‌هاست و بازرس هم بر عملکرد شرکت نظارت دارد و حسابرسي سالانه آن هم از سوي نهاد رياست‌جمهوري انتخاب مي‌شوند. خصولتي‌ها از اين بابت دچار چالش‌هايي مانند چالشي که فولاد با آن روبه‌رو مي‌شوند که نه دولتي هستند و نه خصوصي و مديران آن نيز طي فرآيند ديگري انتخاب مي‌شوند که صحيح نيست. محمد شريعتمداري در دولت قبل 10درصد از شستا را به بورس برد. حال اينکه اتفاقي نيفتاد چون مديريت شستا تغيير نکرد و آن اقدامات موجب شد بورس دچار چالش شود. از اين رو تا زماني که شيوه انتخاب مديران شرکت‌هاي خصوصي شده قاعده‌مند نشود و مديران نيز پاسخگو نباشند همواره دچار چالش‌هايي مانند فولاد مبارکه خواهيم شد.