ترجمه ‌ادبي و انواع آن

ترجمه به معناي انتقال معني و مفهوم از زبان مبدا به زبان مقصد است. ترجمه انواع متفاوتي دارد که به صورت شفاهي و مکتوب دسته‌بندي مي‌شود و خود ترجمه شفاهي را با رويکرد زمان‌مداري در دو گونه ترجمه همزمان و ترجمه پياپي طبقه‌بندي مي‌کنند. ميريام شلسينگر تحقيقات خود را روي ترجمه شفاهي هم‌زمان معطوف کرد. در حالي‌که سلسکوويچ هر دو را در نظر داشت، منتهي بر اساس مقالاتش مي‌توان استنتاج کرد که وي بر ترجمه پياپي تاکيد داشت.ترجمه مکتوب به ترجمه تحت‌اللفظي، معنوي، آزاد، روايتي و تخصصي دسته‌بندي مي‌شود. رومن ياکوبسن(1896-1982، زبان‌شناس روسي و نظريه‌پرداز ادبي) با زمينه ادبي، از زبان‌شناسي سوسور و همچنين ارتباط بهره‌مند شد. و ترجمه را از سه رويکرد نشانه‌شناسي بررسي مي‌کند و سه نوع رويکرد در نظر مي‌گيرد: درون‌زباني، بين‌زباني و بين‌نشانه‌اي. ولاديمير نابوکوف، نويسنده و مترجم روسي- آمريکايي، ترجمه لفظي را تنها نوع ترجمه‌اي مي‌داند که مي‌تواند ماهيت شعر را از زبان مبدا به مقصد منتقل کند.علم و هنر ترجمه به 3000 سال پيش از ميلاد برمي‌گردد، در ابتدا در مصر باستان زماني که دو زبان براي برقراري ارتباط کشف شد و سپس يونان ترجمه را نيز آغاز کرد. پس از آن در قرن 12، غرب با اسلام ارتباط برقرار کرد.قابل ترجمه‌ يعني قابليت انتقال يک معني از زباني ديگر بدون آنکه تغييري اساسي در آن صورت بگيرد و در نتيجه غيرقابل ‌ترجمه نيز زماني مطرح مي‌شود که معنايي بدون تغيير مهم قابل ‌انتقال به زبان ديگر نباشد. بنابر نظر نايدا و تيبر، هر پيامي را که بتوان در يک زبان بيان کرد در زبان ديگري هم مي‌توان گفت مگر اينکه صورت آن بيان جزء لاينفک پيام باشد.بنابر مطالعات جرمي ماندي، ترجمه معمول در رم باستان لفظ به لفظ بوده، يعني جايگزيني هر واژه متن اصلي يوناني با نزديک‌ترين معادل دستوري آن در زبان لاتين. و علت اين بود که رومي‌ها ترجمه را در کنار متن اصلي مي‌خواندند. وليکن مخالفت سيسرو و هوراس با ترجمه لفظ به لفظ منجر به اين شد که ترجمه از تحت‌اللفظي به معني‌گرايي سوق يابد، به‌گونه‌اي که سنت جروم، مترجم معروف قرن 4 ميلادي در دفاع از رويکرد معني‌گرايي (معنوي) به جاي لفظ‌ گرايي (تحت‌اللفظي) در علم ترجمه مي‌نويسد: «اکنون آشکارا اعلام مي‌نمايم که در ترجمه زبان يوناني از رويکرد معنوي به جاي تحت‌اللفظي استفاده مي‌کنم، جز در ترجمه کتاب مقدس که در آن ساختار نحوي داراي رمز و راز است.»درايدن ترجمه تحت‌اللفظي و تقليدي را قبول ندارد و فقط ترجمه تفسيري را توصيه مي‌کند که بنا بر ديدگاه او ترجمه تفسيري نوعي ترجمه آزاد است که در آن مترجم به معني متن اصلي بيشتر توجه دارد تا به تک‌تک کلمات گرچه اين روش مستلزم تغيير عبارات است. اما کالي ترجمه تقليدي را پيشنهاد کرد که بنا بر ديدگاه او اين نوع ترجمه، ترجمه‌اي بسيار آزاد است که در آن مترجم پايبندي به کلمات و معني متن اصلي ندارد و متن اصلي صرفا به مثابه الهام است.نيوبرت معادل را در قالب متن و از ديدگاه نشانه‌شناسي بررسي مي‌کند. نايدا و تيبر در مخالفت با ترجمه تحت‌اللفظي بر اين باورند که مترجم بايد به دنبال دستيابي به تعادل باشد و نه تطابق کامل و اين بيشتر بر انتقال پيام تاکيد دارد تا بر حفظ صورت بيان. نظريه اسکوپوس به معناي هدفمندي در ترجمه از سوي ورمير و رايس مطرح شد. زيرا از نظر آنها هدف مترجم از ترجمه اثر حائز اهميت است. جوليان هاوس ترجمه متون اصلي را به دو نوع تقسيم مي‌کند: ترجمه نهان و آشکار. ترجمه نهان همان ترجمه معني‌گراست و ترجمه آشکار ترجمه تحت‌اللفظي است.کار ترجمه در ايران با کتاب‌هاي درسي دارالفنون رونق گرفت و بر اثر احياي صنعت چاپ و اعزام محصلين به خارج گسترش يافت. و اما سوالي که پيش مي‌آيد اين است که چرا ترجمه اين‌قدر از اهميت بالايي برخوردار است؟ زيرا براي آگاهي‌يافتن از به‌روزترين دستاوردهاي علمي و فني با علم ترجمه سروکار داريم. از ترجمه براي تبادل اطلاعات فرهنگي، هنري، ادبي، حقوقي، اقتصادي، سياسي، تاريخ به عبارتي در ارتباط و تعامل با غير هم‌زبان‌ها بهره‌مند مي‌شويم.