مختل شدن امنيت اروپا

در روزهاي اخير شاهد آن بوديم که سوئد و فنلاند اعلام کردند به دنبال عضويت در ناتو هستند. اين دو کشور تا پيش از اين به طور سنتي از سياست «عضويت نداشتن در هيچ ائتلافي» پيروي مي‌کردند و حتي در دوران جنگ سرد نيز به آن پايبند بودند. اين سياست بي‌طرفي از سوي مسکو به عنوان عاملي مهم در تضمين ثبات در شمال اروپا تلقي مي‌شد و از سوي کشورهاي اروپايي نيز پذيرفته شده بود. حال، با درخواست جديد اين دو کشور، هر چند ناتو از آنچه تعميق همکاري با فنلاند و سوئد خوانده، ابراز رضايتمندي کرده است، اما مقامات روس اين اقدام را علنا به عنوان دشمن‌تراشي براي روسيه تعبير کرده‌اند. در چنين شرايطي اين سؤال مطرح مي‌شود که اساسا دليل طرح چنين درخواستي از سوي سوئد و فنلاند چيست و پيوستن آنها به ناتو، چه پيامدهاي راهبردي به دنبال خواهد داشت؟ در پاسخ به سؤال نخست بايد گفت هرچند در عرصه رسانه‌هاي بين‌المللي تلاش مي‌شود حمله روسيه به اوکراين به عنوان تنها دليل نگراني اين دو کشور شمال اروپا و تصميم آنها براي پيوستن به ناتو عنوان شود؛ اما قطعا همه واقعيت نيست. اگر صحنه بازي‌هاي استراتژيک قدرت‌هاي بين‌المللي را اندکي گسترده‌تر ببينيم، متوجه خواهيم شد که پس از تغيير استراتژي امنيت ملي آمريکا در سال‌هاي اخير و تغيير نگرش و چرخش اين کشور از سمت خاورميانه و خليج فارس به سوي چين و روسيه، تلاش براي تقويت ناتو و يکدست کردن اروپا در مقابل روسيه، به منظور تضعيف يکي از اين دو رقيب(روسيه) در رأس برنامه‌هاي راهبردي ايالات متحده قرار گرفته است، بنابراين نکته‌اي که بايد به آن توجه داشت اين است که ابراز تمايل اين دو کشور حوزه اسکانديناوي به عضويت در ناتو صرفا يک تصميم داخلي و بر مبناي نيازهاي امنيتي آنها نبوده و با هدايت و حمايت آمريکا انجام شده است. امضاي قراردادي جديد از سوي فنلاند براي خريد 64 فروند هواپيماي اف - 35 از آمريکا در فوريه 2021، گواهي متقن است که اين ادعا را تقويت مي‌کند. بر اين اساس چنانکه سوئد و فنلاند به ناتو بپيوندند، اتحاديه اروپا در قالب ناتو بيش از گذشته خود را در مقابل روسيه قرار خواهد داد و نوعي فشار سراسري عليه مسکو در دستور کار قرار مي‌گيرد و اين همان چيزي است که مقامات آمريکايي به دنبال آن هستند؛ تضعيف روسيه با هزينه از جيب همپيمانان. بدين ترتيب، با گسترش ناتو و تقويت قدرت نظامي بخش اروپايي ناتو، شراکت اروپايي‏‌ها در مهار روسيه افزايش يافته و آمريکا مي‌تواند با دست بازتري به مهار چين بپردازد، اما در پاسخ به سؤال دوم مبني بر اينکه پيوستن سوئد و فنلاند به ناتو، چه پيامدهاي راهبردي به دنبال خواهد داشت؟ بايد گفت اين امر منجر به گسترش و تقويت بيش از پيش ناتو و تنگ‌تر شدن حلقه محاصره به دور روسيه مي‌شود و در نتيجه قطعا فضاي امنيتي و سطح تنش‌ها در منطقه شمال اروپا را افزايش مي‌دهد. هرچند فنلاند و سوئد جمعيت و بودجه نظامي قابل توجهي ندارند، اما از ارتش‌هاي مدرن و زيرساخت صنعتي- فناورانه نظامي مطلوبي برخوردارند و البته در سال‏هاي اخير به دليل نگراني از تهديد روسيه هزينه‌هاي نظامي خود را هم افزايش داده‌اند؛ پس از شروع جنگ اوکراين، فنلاند بودجه نظامي خود را از 3 به 5 ميليارد دلار و سوئد از 5 به 7 ميليارد دلار افزايش داده است. بنابراين عضويت اين دو کشور، باعث تقويت قدرت ناتو و فراگيرترشدن آن خواهد شد. روس‌ها به صورت کاملا آشکار پيوستن سوئد و فنلاند به پيمان سازمان آتلانتيک شمالي را يک خطر جدي براي خود مي‌دانند و از اين رو در صورت عضويت اين دو کشور در ناتو، در آينده‌اي نه چندان دور شاهد يک تقابل تسليحاتي و سياسي ميان روسيه با جبهه غرب خواهيم بود. بر اين اساس، استقرار موشک‌هايي با قابليت حمل کلاهک هسته‌اي در مرز روسيه با فنلاند و ساير کشورهاي اروپايي از سوي کرملين، حمله به ديگر کشورهاي ذره‌اي اروپايي که با روسيه هم مرز هستند، استفاده از قطع صادرات يا گران کردن حامل‌هاي انرژي به عنوان ابزار فشار بر کشورهاي اروپايي و البته تلاش کرملين براي يارگيري و تشکيل پيمان نظامي متقابل، برخي راهکارهايي هستند که ممکن است روسيه در واکنش به اين تصميم، در پيش بگيرد. بنابراين گسترش ناتو در ابعاد جديد، نه تنها امنيت و ثبات را براي کشورهاي اروپايي به ارمغان نمي‌آورد؛ بلکه با قرار دادن آنها در خط رويارويي با روسيه و تبديل اروپا به ابزار تأمين اهداف و منافع آمريکا، توسعه سياسي و اقتصادي قاره سبز را مختل کرده و منطقه شرق و شمال اروپا را به حوزه بحران‌خيز جديدي در نقشه ژئوپليتيک جهاني تبديل خواهد کرد.